«Η φτώχεια φέρνει γκρίνια», λέει ο σοφός λαός και το γνωμικό αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο ταιριαστό για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η αντιπολίτευση στην Τουρκία, μετά την παταγώδη ήττα της στις εκλογές του περασμένου Μαΐου, όπου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκανε… περίπατο διασφαλίζοντας με άνεση νέα θητεία.
Με μισή καρδιά…
Σύμφωνα με ανάλυση του Γιαβούζ Μπαϊντάρ για το Free Turkish Press, η κατακερματισμένη αντιπολίτευση στην Τουρκία χρειάστηκε περίπου δύο μήνες για να παραδεχτεί με μισή καρδιά την εκλογική ήττα και, ακολουθώντας το παραδοσιακό του μοτίβο, να έρθει σε ρήξη μεταξύ του. Η εξελισσόμενη ιστορία αποκαλύπτει, μέρα με τη μέρα, την πραγματικότητα πίσω από το κάποτε μεγαλοπρεπώς παρουσιαζόμενο σχέδιο της αντιπολίτευσης, το “Τραπέζι των Έξι”, που σχηματίστηκε για να ανατρέψει τον Ερντογάν.
Κάτω από τον καταιγισμό των δηλώσεων των διαφόρων κομμάτων, ο ψηφοφόρος έρχεται αντιμέτωπος με το γεγονός ότι σχεδόν ολόκληρη η εκστρατεία ήταν ένα κουβάρι από συναλλαγές και πονηρούς υπολογισμούς, διανθισμένο με καχυποψία καλυμμένη κάτω από ψεύτικα χαμόγελα, και μια κυνική επίθεση σε βουλευτικές έδρες από τα μικρά κόμματα που εκπροσωπούνται στο “τραπέζι”.
Η εικόνα μέχρι στιγμής έχει ως εξής: Η ανυπομονησία του ηγέτη του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για υποψηφιότητα στην προεδρική κούρσα, ήταν τόσο δυσανάλογη και τόσο εμφανής, ώστε προφανώς θεωρήθηκε περισσότερο από πρόθυμος να μοιράσει έδρες βουλευτών στα μικρά συντηρητικά κόμματα -όσο δυσανάλογη κι αν ήταν η απαίτησή τους σε σχέση με τον αριθμό των ψηφοφόρων τους.
Το… παζάρι
Βγήκαν νικητές από το παζάρι: Αξιοποιώντας τους κανόνες συμμαχίας προς όφελός τους, πέντε δεξιά κόμματα του “Τραπέζι των Έξι” έλαβαν συνολικά 39 έδρες από την ποσόστωση του CHP. Τα πιο θεαματικά παραδείγματα αυτού που ένας επικριτής αποκάλεσε “πολιτική λεηλασία” είναι το Κόμμα του Μέλλοντος (GP), του οποίου ηγείται ο Αχμέτ Νταβούτογλου, και το Κόμμα της Ευτυχίας (SP), του οποίου ηγείται ο Τεμέλ Καραμολάογλου, τα οποία χαρακτηρίζονται ως πολιτικοί ισλαμιστές.
Καθένα από αυτά έλαβε 10 έδρες από τον Κιλιτσντάρογλου. Το κόμμα DEVA, ένας σχετικά μετριοπαθής παίκτης, έλαβε 14 έδρες. Ένας πρόχειρος υπολογισμός δείχνει ότι καθένα από αυτά τα κόμματα δεν είχε περισσότερες από 70- χιλιάδες ψήφους σε εθνικό επίπεδο. (Ο συνολικός αριθμός του εκλογικού σώματος που προσήλθε στις κάλπες στις εκλογές του Μαΐου ήταν σχεδόν 60 εκατομμύρια).
Εμφανής ήττα
Η ήττα ήταν ήδη εμφανής στο κοινοβουλευτικό σκέλος του πρώτου γύρου των εκλογών στις 14 Μαΐου και έγινε σαφές ότι περίπου 420 έδρες από το κοινοβούλιο των 600 εδρών είχαν πάει σε συντηρητικά, ισλαμιστικά, υπερεθνικιστικά, ακροδεξιά κόμματα, είτε υποστήριζαν τον Ερντογάν είτε όχι. Με άλλα λόγια, μια συνταγματική πλειοψηφία.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που δεν υπήρξε καμία έκφραση λύπης ή παραδοχή ήττας από τα πέντε μέλη του “τραπεζιού” μέχρι πρόσφατα. Η σιωπή τους ήταν κατανοητή: είχαν καταφέρει να εισέλθουν στο Κοινοβούλιο και είχαν πάρει αυτό που ήθελαν. Μεταγενέστερη έρευνα έδειξε επίσης ότι τα παραρτήματα και οι ψηφοφόροι αυτών των κομμάτων, ιδίως του Καλού Κόμματος, είχαν αμελήσει να πάνε στις κάλπες στο προεδρικό σκέλος.
Ο… τυχερός Νταβότογλου
Τώρα, οι δηλώσεις του Νταβούτογλου, του οποίου η εναλλαγή στις τηλεοπτικές εμφανίσεις ήταν αδύνατο να μην γίνει αντιληπτή, και της Μεράλ Ακσενέρ, καθιστούν σαφές στους απογοητευμένους και εξαγριωμένους ψηφοφόρους της αντιπολίτευσης ότι δεν πίστευαν πραγματικά -σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας- ότι ο Κιλιτσντάρογλου θα νικούσε τον Ερντογάν.
Παρά το γεγονός αυτό, συνέχισαν να καταλαμβάνουν το “τραπέζι των έξι” και περίμεναν πονηρά μέχρι να μπορέσουν να μεγιστοποιήσουν τις θέσεις τους κατά τη διάρκεια των “συνομιλιών στο τραπέζι”. Ιδιαίτερα χαρούμενος και σίγουρος για τον εαυτό του είναι ο Νταβούτογλου, ο οποίος απέφυγε καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τις ερωτήσεις για τον ρόλο του ως πρωθυπουργός του Ερντογάν το “αιματηρό καλοκαίρι του 2015” -όταν η Τουρκία συγκλονίστηκε από τρομοκρατικές επιθέσεις- και για την πολιτική του στη Συρία -η οποία ζητούσε αλλαγή καθεστώτος και κατέληξε σε μαζική εισροή προσφύγων.
Αποδιοπομπαίος
Προφανώς απολαμβάνοντας την κατάρρευση των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης στην Τουρκία, αυτές οι πολιτικές προσωπικότητες συνεχίζουν τώρα να επιτίθενται στον Κιλιτσντάρογλου, στοχοποιώντας τον ως αποδιοπομπαίο τράγο για την ήττα. Δεν λογοδοτούν, απλώς επειδή δεν υπάρχουν πλέον σκληροί δημοσιογράφοι που να πιέζουν αυτά τα πρόσωπα να πουν την αλήθεια.
Το ερώτημα είναι αν ο Κιλιτσντάρογλου αξίζει να είναι ο μοναδικός στόχος. Είναι προφανές ότι ο πραγματικός χαμένος των εκλογών είναι η αξιωματική αντιπολίτευση και ο ηγέτης της -ή μάλλον οι ψηφοφόροι της- οι οποίοι αντιμετώπισαν ένα είδος υπαρξιακής απογοήτευσης. Για να γίνουν τα πράγματα ακόμα χειρότερα, βλέπουμε ακόμα έναν προκλητικό Κιλιτσντάρογλου. Αρνείται τα λάθη και όσο περισσότερο μιλάει δημόσια, τόσο πιο αλλοπρόσαλλος ακούγεται: “Προκαλώ τον Ερντογάν να στήσει κάλπες αύριο, να δούμε ποιος θα κερδίσει“. Έχει μετατραπεί σε περίγελο και, στα μάτια των πιστών ψηφοφόρων, έχει πέσει σε δυσμένεια -κυρίως λόγω της συνεχούς άρνησής του.
Εσωτερική διαμάχη
Αναπόφευκτα, δύο μήνες μετά τις εκλογές, το CHP, ιδρυτικό κόμμα της Τουρκικής Δημοκρατίας, βρίσκεται τώρα σε μια γιγαντιαία δίνη εσωτερικών διαμάχης και κατηγοριών μεταξύ των διαφόρων παρατάξεών του, οι οποίες για δεκαετίες λειτουργούσαν ως “ομάδες συμφερόντων για εσωτερική εξουσία και δόξα”. Καθώς ο Κιλιτσντάρογλου αντεπιτίθεται στις εκκλήσεις για παραίτηση, όλο και περισσότεροι αναρωτιούνται αν το CHP ως κόμμα έχει φτάσει ή όχι στο τέλος του δρόμου.
Οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν ότι το 80% των ψηφοφόρων και το 68% των στελεχών του κόμματος θέλουν “αλλαγή”. Όμως ο Κιλιτσντάρογλου βασίζεται στον κανονισμό του κόμματος, που του δίνει σχεδόν απόλυτες εξουσίες για να παγιώσει ένα πιστό τμήμα υποστηρικτών, το οποίο θεωρεί ως τη μόνη οδό για να παραμείνει στην εξουσία. Με άλλα λόγια, το CHP σήμερα είναι ένας μικρόκοσμος της Τουρκίας γενικότερα.
“Αλλαγή” γενικώς…
Εδώ και καιρό, παλιακές φιγούρες του CHP, που εκπροσωπούν διάφορες κλίκες του “κοσμικού κεμαλισμού”, ψελλίζουν για “αλλαγή”, χωρίς να διευκρινίζουν τι εννοούν. Ηγεσία ή διαρθρωτική αλλαγή; Ενδελεχή ψυχική αναζήτηση ή αλλαγή οράματος; Είναι ώριμος ο καιρός για την εγκατάλειψη του παλιομοδίτικου CHP και την οικοδόμηση ενός νέου κόμματος, με πραγματική σοσιαλδημοκρατική ταυτότητα; Κανείς δεν αντιμετωπίζει με σαφήνεια αυτά τα ζητήματα. Το σκηνικό είναι βαβελικό, ένας διάλογος κωφών, μια συζήτηση που αγγίζει συχνά τα όρια της δημαγωγίας, γεγονός που εξοργίζει ακόμη περισσότερο τους ψηφοφόρους.
Με τις τοπικές εκλογές να απέχουν επτά μήνες, τα βλέμματα είναι ωστόσο στραμμένα στον Εκρέμ Ιμάμογλου, δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος μετά την ήττα σήκωσε κόκκινη σημαία κατά του Κιλιτσντάρογλου. Μέχρι στιγμής, όμως, κάνει μόνο σλάλομ ανάμεσα σε παλαιοκομματικά σχήματα και προσπαθεί να βρει τρόπο να φτιάξει τον δικό του οδικό χάρτη. Δεν έχει αρκετή υποστήριξη μέσα στο κόμμα, του οποίου τους διαδρόμους καταλαμβάνει ένα μείγμα καιροσκόπων και δοξολόγων.
Απόλυτο αδιέξοδο
Το πιο πιθανό σενάριο -επιβεβαιωμένο από τις πηγές μου από το κόμμα- είναι ότι παρά τις απαιτήσεις του Ιμάμογλου, ο Κιλιτσντάρογλου δεν θα του παραδώσει την ηγεσία. Είναι πιθανό ο τελευταίος να ανοίξει το δρόμο για τον Οζγκούρ Οζέλ, ως “προσωρινό διαχειριστή” του κόμματος, ενώ ο Ιμάμογλου αναμένεται να κατέβει στην κούρσα για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης στα τέλη Μαρτίου 2024. Αλλά ο Ιμάμογλου -και η Τουρκία- αντιμετωπίζουν ένα γιγαντιαίο δίλημμα, το οποίο κανείς στη συζήτηση δεν θέλει να διατυπώσει: ο Ερντογάν θέλει να “ξανακερδίσει” την Κωνσταντινούπολη και γι’ αυτό θα κάνει τα πάντα για να εμποδίσει τον Ιμάμογλου να είναι υποψήφιος.
Το πιο πιθανό σενάριο, αν ο Ιμάμογλου προχωρήσει σε υποψηφιότητα, είναι ότι ο νομικός μηχανισμός που είναι πιστός στον Ερντογάν θα επιταχύνει εναντίον του. Ήδη έχει τρεις εκκρεμείς υποθέσεις που κρέμονται πάνω από το κεφάλι του. Έτσι, οι κίνδυνοι να επιβληθεί στον Ιμάμογλου μια “πενταετής πολιτική απαγόρευση” (στην καλύτερη περίπτωση) είναι μεγαλύτεροι από τις πιθανότητες να κρατήσει την Κωνσταντινούπολη. Απόλυτο αδιέξοδο για το CHP. Η εμμονή του και ο κύκλος των εσωτερικών του συζητήσεων μπορεί να επισκιάζουν το γεγονός ότι αποτελεί παρελθόν – χωρίς να έχει να προσφέρει κανένα μέλλον σε μια Τουρκία που αλλάζει και καταρρέει.
