Μονιμοποίηση του μηχανισμού του Ταμείου Ανάκαμψης ως “εργαλείου δημοσιονομικής ικανότητας” που θα αποτρέπει δημοσιονομικές κρίσεις προτείνει στην έκθεση του ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας δίνοντας παράλληλα και το περίγραμμα των αλλαγών που θα πρέπει να γίνουν στο Σύμφωνο Σταθερότητας.
Στην ενδιάμεση έκθεση του διοικητή που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα τονίζεται ότι μακροχρόνια, η δημιουργία ενός μόνιμου κεντρικού εργαλείου δημοσιονομικής ικανότητας (central fiscal capacity) συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση εξωγενών διαταραχών και στην ταχύτερη και απρόσκοπτη σύγκλιση των οικονομιών.
Το πρώτο βήμα προς μια δημοσιονομική ένωση
Μάλιστα, η έκθεση θεωρεί ότι η δημιουργία του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για τη χρηματοδότηση δημόσιων επενδύσεων, αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς μια δημοσιονομική ένωση.
Μια τέτοια προοπτική αναμένεται να ωφελήσει περισσότερο τις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, μέσω αφενός της εξασφάλισης χαμηλότερου κόστους δανεισμού και αφετέρου της διασφάλισης μεγαλύτερης δημοσιονομικής πειθαρχίας, αφού θα υπάρχουν πόροι για επενδύσεις που θα διορθώνουν ταχύτερα αποκλίσεις από εξωγενείς παράγοντες.
Αλλαγές στους δημοσιονομικούς κανόνες
Παράλληλα, στην έκθεση περιλαμβάνεται και ένα περίγραμμα για τις αλλαγές που θα πρέπει να υιοθετηθούν στους δημοσιονομικούς κανόνες.
Όπως τονίζεται, στη μετά τον covid εποχή η υιοθέτηση αξιόπιστων και αποτελεσματικών δημοσιονομικών πολιτικών, με στόχο τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, κρίνεται περισσότερο απαραίτητη. Τούτο είναι πολύ περισσότερο απαραίτητο σε χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η δική μας, που καθίστανται πιο ευάλωτες σε πιθανές αρνητικές οικονομικές διαταραχές.
Η έκθεση αναγνωρίζει στο υφιστάμενο πλαίσιο λάθη σχεδιασμού και εφαρμογής τα οποία έγιναν φανερά πριν την πανδημία.
Έμφαση σε δύο χαρακτηριστικά :
Στο πλαίσιο του διαλόγου που έχει ξεκινήσει και θα μπεί στο πιο ουσιαστικό του στάδιο το 2022 τονίζεται ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε δύο κύρια χαρακτηριστικά:
(α) ένα δημοσιονομικό στόχο, που θα καθορίζει το μεσομακροπρόθεσμο σχεδιασμό της δημοσιονομικής πολιτικής, και
(β) ένα λειτουργικό δημοσιονομικό κανόνα, ως μέσο επίτευξης αυτού του στόχου.
Ανάπτυξη αντί πρωτογενών πλεονασμάτων
Η ΤτΕ υποστηρίζει παράλληλα ότι η προσέγγιση στην προσαρμογή του χρέους θα πρέπει να είναι αντικυκλική, δηλαδή η μείωση του χρέος να γίνεται μόνο μέσω της τόνωσης της ανάπτυξης απορρίπτοντας τις περιοριστικές πολιτικές που επιβάλλει το σημερινό πλέγμα κανόνων.
Όταν δηλαδή μια χώρα βρίσκεται σε ύφεση, θα πρέπει να της επιτρέπεται να αυξάνει τις επενδυτικές δαπάνες για να πετύχει ανάπτυξη και να μπορεί να μειώσει το χρέος της. Όπως επισημαίνεται: “Στο παρελθόν, οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας δεν απέτρεψαν υπερκυκλικές πολιτικές.
Αποτέλεσμα ήταν η επιδείνωση της δυναμικής του χρέους, καθώς η υφεσιακή επίπτωση της υπερβολικά συσταλτικής δημοσιονομικής πολιτικής σε περιόδους κρίσης ουσιαστικά ακύρωσε μέρος της θετικής συμβολής του περιορισμού των ελλειμμάτων”.
Αντίστοιχα, η δημιουργία πρωτογενών ελλειμμάτων (ή μικρότερων πλεονασμάτων) σε περιόδους υψηλής ανάπτυξης ακύρωσε μέρος της θετικής συμβολής της ανάπτυξης στη δυναμική του χρέους.
Υπέρ της υποστήριξης της ανάπτυξης των υπερχρεωμένων κρατών μελών
Συνεπώς η ΤτΕ τάσσεται υπέρ της υποστήριξης της ανάπτυξης των υπερχρεωμένων κρατών μελών, αντί των δημοσιονομικών περιορισμών, καθώς είναι πιο αποτελεσματική σε ότι αφορά τη μείωση του χρέους ¨
Όπως τονίζεται “Η αρχή της αντικυκλικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής είναι σημαντική ιδιαίτερα για τις υπερχρεωμένες χώρες, καθώς εγγυάται μια βιώσιμη πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους”.
Η ΤτΕ δείχνει να διαφωνεί με την περιοριστική πολιτική και την υποχρέωση για πλεονάσματα για τη μείωση του χρέους ¨Όπως τονίζεται, η εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων του χρέους στην περίοδο μετά την πανδημία πιθανόν να απαιτούσε μια μεγάλη υπερκυκλική δημοσιονομική προσαρμογή (δηλ. πρωτογενή πλεονάσματα ) για κάποιες χώρες, με αυτοαναιρούμενα αποτελέσματα, καθώς θα επιβάρυνε την αναπτυξιακή τους δυναμική.
Έλεγχος του ρυθμού αύξησης των δημοσίων δαπανών
Υποστηρίζει ως βασικό δημοσιονομικό κανόνα τον έλεγχο του ρυθμού αύξησης των δημόσιων δαπανών αφού έχει αποδειχθεί ως ένας αποτελεσματικός κανόνας εφαρμογής δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Υπερθεματίζει επίσης την ειδική μεταχείριση επενδυτικών δαπανών ή/και δαπανών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, ώστε να μην περικόπτονται παραγωγικές δημόσιες δαπάνες με υψηλό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα.
Τέλος, τονίζει ότι η ταχύτητα προσαρμογής στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς θα πρέπει να διαφυλαχθεί η πορεία ανάκαμψης της οικονομίας, αλλά και η τήρηση των κανόνων χωρίς όμως να δέχεται τον κανόνα της 20ετίας που προβλέπει το σημερινό πλαίσιο.
