Eναν ασφαλή δρόμο για τη συνέχιση της απρόσκοπτης τροφοδοσίας της χώρας με ρωσικό φυσικό αέριο, ώστε να μη διαταραχθεί η ενεργειακή επάρκεια αναζητεί η Ελλάδα, μέσα σε ένα σκηνικό Βαβέλ που έχει διαμορφώσει στο εσωτερικό της Ε.Ε. ο σπόρος διχασμού που έριξε ο Πούτιν με το διάταγμα της 31ης Μαρτίου για την αλλαγή του τρόπου πληρωμής.
Στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας που θα συγκληθεί εκτάκτως τη Δευτέρα 2 Μαΐου, ο αρμόδιος υπουργός Κώστας Σκρέκας θα ζητήσει μια κοινή αντιμετώπιση επί του τρόπου πληρωμής της Gazprom, που θα αποτελέσει οδηγό για τις ευρωπαϊκές εταιρείες.
Παράλληλα και δεδομένου ότι το ζήτημα εξακολουθεί να διχάζει το ευρωπαϊκό μπλοκ, η Ελλάδα προετοιμάζεται να παρέχει κάλυψη στις ελληνικές εταιρείες ώστε να συνεχίσουν να εισάγουν αέριο από την Gazprom χωρίς να κινδυνεύουν οι ίδιες με κυρώσεις.
Η Αθήνα έχει ζητήσει νομική γνωμάτευση
Σύμφωνα με πληροφορίες (Καθημερινή της Κυριακής), το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος έχει ζητήσει νομική γνωμάτευση επί του θέματος και τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι το διάταγμα Πούτιν μπορεί να παραβιάζει τις συμβάσεις ως προς το σκέλος του τρόπου πληρωμής, αλλά δεν φαίνεται να παραβιάζει τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η Δύση στη Ρωσία.
Στον βαθμό που καταλήξει στα ίδια συμπεράσματα και η τελική γνωμάτευση, θα μπορεί να αξιοποιηθεί και να δώσει –πιθανότατα με τη μορφή υπουργικής απόφασης– κάλυψη στις ελληνικές εταιρείες και συγκεκριμένα στη ΔΕΠΑ, στη Mytilineos, στη ΔΕΗ και την Προμηθέας Gas για τη συμμόρφωσή τους με το νέο σύστημα πληρωμών, χωρίς ρίσκo.
Oι ανησυχίες στην Αθήνα
Ο κίνδυνος για τις εταιρείες – πελάτες της Gazprom στην περίπτωση που δεν υπάρξει μια σαφής και δεσμευτική τοποθέτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο πριν από την 20ή Μαΐου, είναι να βρεθούν αντιμέτωπες με κυρώσεις εφόσον πληρώσουν βάσει του νέου μηχανισμού και υπάρξει εκ των υστέρων μια ευρωπαϊκή απόφαση που με σαφήνεια θα λέει ότι αυτός παραβιάζει τις κυρώσεις.
Ένα ζήτημα που μέχρι σήμερα επισήμως έχει τεθεί μόνο σε προφορικό επίπεδο από αξιωματούχους της Κομισιόν και ανεπίσημα μέσω non paper των νομικών της υπηρεσιών.
Η κατάσταση για τις περίπου 150 ευρωπαϊκές εταιρείες που εμπλέκονται στις εισαγωγές ρωσικού αερίου έγινε πιο περίπλοκη από την περασμένη Τετάρτη, με την απόφαση της Ρωσίας να κλείσει τις στρόφιγγες στην Πολωνία και τη Βουλγαρία, ως απάντηση στη μη συμμόρφωσή τους με το νέο σύστημα πληρωμής του φυσικού αερίου.
Η αμφισημία της Ε.Ε.
Η αμφίσημη στάση της Ε.Ε. και η αδυναμία της να διατυπώσει μια σαφή καθοδήγηση για τον τρόπο πληρωμής, έναν μήνα μετά την έκδοση του διατάγματος Πούτιν και ενώ ο χρόνος μετράει αντίστροφα για το ορόσημο της 20ής Μαΐου, έχει προσθέσει σύγχυση στις ευρωπαϊκές εταιρείες, που στην πλειονότητά τους είναι ιδιωτικές, εισηγμένες και με δεσμευτικά συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου με τους πελάτες τους.
«Εξετάζουμε τις νομικές, τις οικονομικές και τις πολιτικές πτυχές και θα αποφασίσουμε», τονίζει στην «Κ» ο υπουργός Κώστας Σκρέκας σχετικά με τη στάση που θα κρατήσουν οι ελληνικές εταιρείες.
Η δήλωση παραπέμπει κυρίως στη βαρύτητα που θα έχουν οι πολιτικές πτυχές, αφού οι οικονομικές είναι αδιαμφισβήτητα δυσβάσταχτες για την ελληνική οικονομία, αλλά και συνολικά για την Ευρώπη, η οποία εισαγάγει από τη Ρωσία το 40% των αναγκών της σε αέριο και δεν υπάρχει καμία δυνατότητα άμεσης αποκατάστασής τους με LNG.
Η λύση του συμβιβασμού
Το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο για χώρες με υψηλή εξάρτηση από τη Ρωσία, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Αυστρία οι οποίες αναζητούν έναν δρόμο συμβιβασμού. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο το γεγονός ότι μεγάλες εταιρείες, όπως η γερμανική Uniper και η ιταλική Eni, μία ημέρα μετά τη διακοπή της ροής αερίου προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία και λίγο πριν από το έκτακτο συμβούλιο υπουργών Ενέργειας, έσπευσαν, σύμφωνα με τα διεθνή πρακτορεία, να δηλώσουν ότι προετοιμάζονται να πληρώσουν βάσει του νέου συστήματος πληρωμών.
Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει την πληρωμή σε ευρώ ή δολάρια σε έναν λογαριασμό της Gazprombank και στη συνέχεια τη μετατροπή των μετρητών σε ρούβλια σε έναν δεύτερο λογαριασμό.
Το θολό σημείο για τους νομικούς της Ε.Ε.
Το θολό σημείο για τους νομικούς της Ε.Ε. βρίσκεται στη δεύτερη φάση αυτής της διαδικασίας. Από το σημείο δηλαδή της μετατροπής του σκληρού νομίσματος (ευρώ ή δολάρια) σε ρούβλια με εξουσιοδότηση των ευρωπαϊκών εταιρειών στην Gazprombank, διαδικασία η οποία ολοκληρώνεται σε διάστημα 48 ωρών και στην οποία εμπλέκεται αποκλειστικά και μόνο το ρωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η ολοκλήρωση της υποχρέωσης πληρωμής από τη στιγμή που κατατίθενται τα απαιτούμενα ποσά σε ευρώ ή δολάρια, θα μπορούσε να αποτελέσει, σύμφωνα με παράγοντες που παρακολουθούν τις εξελίξεις, μια συμβιβαστική λύση μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας και πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες, μεταξύ των οποίων και η ΔΕΠΑ, έχουν υποβάλει σχετικά αιτήματα στην Gazprom, όπως επίσης και αίτημα για «κλείδωμα» της ισοτιμίας ευρώ – ρουβλίου την ημέρα της πληρωμής.
Τη διασφάλιση της ομαλής τροφοδοσίας με φυσικό αέριο θα επιδιώξει η Ελλάδα
Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα θα επιδιώξει τη διασφάλιση της ομαλής τροφοδοσίας της χώρας με ρωσικό αέριο, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες αντιπροσωπεύει το 40% της συνολικής ζήτησης.
Αμεση είναι και η εξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής, που στηρίζεται σε ποσοστό 40% στο φυσικό αέριο με περιορισμένες δυνατότητες υποκατάστασής του από άλλα καύσιμα, αφού η παραγωγή των ΑΠΕ είναι ευμετάβλητη και οι λιγνιτικές μονάδες απαξιωμένες λόγω του προγράμματος απολιγνιτοποίησης.
Η Ελλάδα εισάγει από τη Ρωσία 3 δισ. κ.μ. αερίου ετησίως, εκ των οποίων τα 2/3 η ΔΕΠΑ και το 1/3 οι εταιρείες Mytilineos, Προμηθέας Gas και ΔΕΗ για τα έτη 2022-2023 μετά την εκχώρηση μέρους του συμβολαίου της Προμηθέας Gas. Tα συμβόλαια της ΔΕΠΑ και της Προμηθέας Gas λήγουν το 2022 και της Mytilineos το 2030.
Το plan b
Οι αρμόδιες αρχές, ωστόσο, έχουν έτοιμο σχέδιο έκτακτης ανάγκης που διασφαλίζει την επάρκεια της χώρας σε αέριο και ηλεκτρισμό, ακόμη και στην περίπτωση πλήρους διακοπής του ρωσικού αερίου.
Τα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ δουλεύουν εντατικά από τις αρχές του μήνα για να γεμίσουν τις αυλές των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το τέλος Μαΐου, ώστε να διασφαλισθεί η συνεχής και παρατεταμένη λειτουργία τους. Πέντε μονάδες φυσικού αερίου είναι έτοιμες να λειτουργήσουν με ντίζελ εφόσον χρειαστεί.
Η ΔΕΠΑ έχει έρθει σε επαφές με παραγωγούς LNG για τη διασφάλιση έκτακτων φορτίων και παράλληλα ο ΔΕΣΦΑ επισπεύδει τις διαδικασίες για την προσθήκη πλωτής αποθήκης (FSU) στη Ρεβυθούσα. Eχει ήδη λάβει τέσσερις προσφορές από πλοιοκτήτες και αναμένει την απόφαση της Ολομέλειας της ΡΑΕ για να προχωρήσει στη φάση των δεσμευτικών προσφορών.
Aπεξάρτηση το 2023
Σημαντική στήριξη παρέχει στο σύστημα ο αγωγός ΤΑΡ, μέσω του οποίου η χώρα εισαγάγει από το Αζερμπαϊτζάν το 17% των αναγκών της, ποσότητα που διαπραγματεύεται να αυξήσει εάν υπάρξει ανάγκη.
Η πλήρης απεξάρτηση της χώρας από το ρωσικό αέριο θα είναι εφικτή από το 2023 και μετά με τη λειτουργία του FSRU Αλεξανδρούπολης, το οποίο θα λειτουργήσει και ως εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας για τις χώρες των Βαλκανίων.
Με τη στρατηγική σημασία του έργου συνδέεται και η παρουσία στα εγκαίνια την προσεχή Τρίτη στην Αλεξανδρούπολη των πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Βόρειας Μακεδονίας, καθώς και του προέδρου της Σερβίας.
Η Ελλάδα, αν και δεν παράγει αέριο, αποτελεί από την περασμένη Τετάρτη τον βασικό προμηθευτή της Βουλγαρίας. Το 40% των αναγκών της καλύπτεται με αέριο που πουλάει η ΔΕΠΑ και μάλιστα ρωσικό και το 60% με LNG που φτάνει στη Ρεβυθούσα.
