Σε κτίρια και οικοδομικά συγκροτήματα του μακρινού παρελθόντος της Ανθρωπότητος απανταχού στον πλανήτη με εξαιρετικά μικρή φθορά από τα στοιχεία της Φύσης, αναζητούν οι επιστήμονες λύσεις και ιδέες για την αύξηση της ανθεκτικότητας και της διάρκειας των κατασκευών στο μέλλον.
Αντίθετα από την απαράδεκτα ταχεία φθορά και την πανάκριβη απαιτούμενη συντήρηση εντυπωσιακών σύγχρονων αρχιτεκτονικών λύσεων – όπως για παράδειγμα το μη λειτουργικό, προσωρινά, στέγαστρο Καλατράβα του ΟΑΚΑ – υπάρχουν σήμερα έργα χιλιάδων ή πολλών εκατοντάδων ετών που αντιστέκονται στο πέρασμα του χρόνου και αποδεικνύουν την σοφία και τις γνώσεις της οικοδόμησής τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν αρχαιολογικοί χώροι στην Ελλάδα και στην Ιταλία, με ναούς, οικοδομικά συγκροτήματα, οικισμούς, φράγματα, υδραγωγεία, δρόμους, υδρολογικά δίκτυα και άλλες κατασκευές να παραμένουν λειτουργικές μέχρι σήμερα. Το ίδιο παρατηρείται σε αμέτρητες οικοδομικές κατασκευές των Μάγια στην Αμερική, σε διάφορα μεγάλης κλίμακας έργα στην Κίνα (Σινικό Τείχος κ.α.), στην Αίγυπτο (πυραμίδες), στην Ινδία και αλλού.
Παρά την εξαιρετικά επιτυχημένη χρήση του τσιμέντου κυρίως από τους Ρωμαίους και την αποδεδειγμένη ανθεκτικότητά του στο πέρασμα των αιώνων, οι σημερινές κατασκευές από τσιμέντο έχουν αναμενόμενη χρήσιμη διάρκεια μόλις 50 έως 100 ετών. Σύμφωνα με το Associated Press, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός επιστημόνων επιστρέφει στις ανθεκτικές ανθρώπινες κατασκευές του μακρινού παρελθόντος μας για να μελετήσει τα υλικά, την μηχανική, την ιστορική βιβλιογραφία και όλα τα χαρακτηριστικά που μπορεί να διακρίνει στα κτίρια αυτά, τα οποία να εξηγούν την διαχρονική τους αντοχή για αιώνες απέναντι στα στοιχεία της Φύσης.
Μέχρις στιγμής, η προσπάθεια “αντίστροφης μηχανικής” στα δομικά υλικά των αρχαίων κατασκευών ενδιαφέροντος, έχει ανιχνεύσει απροσδόκητα πρόσθετα συστατικά με εξαιρετικά χρήσιμες ιδιότητες – ως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος – όπως για παράδειγμα φλοιός δένδρων, ηφαιστιακή στάχτη, ρύζι, μπύρα, ακόμα και ούρα. Και όμως, τα πρόσθετα αυτά προσδίδουν εντυπωσιακές ιδιότητες στις κατασκευές, όπως για παράδειγμα την ενίσχυση της σύνθεσής τους σταδιακά με το πέρασμα των ετών, ακόμα και το αυτοδιατηρούμενο “κλείσιμο” ρωγμών στο τσιμέντο, όταν αυτές εμφανίζονται.
Η επιστημονική αναζήτηση αυτή, δεν έχει στόχο μόνον την βελτίωση των υλικών οικοδομής για την παραγωγή πιο ανθεκτικών κτιρίων, αλλά και την μείωση του αποτυπώματος στο περιβάλλον της οικοδομικής δραστηριότητας, η οποία ευθύνεται για περισσότερο από το ένα τρίτο της παγκόσμιας εκπομπής Διοξειδίου του Άνθρακα (CO2), με την παραγωγή τσιμέντου από μόνη της να αντιπροσωπεύει το 7% αυτών των εκπομπών.
Οι Μάγια Ενσωμάτωναν Οργανική Ύλη στην Μοριακή Δομή Ασβεστόλιθου
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αρχαιολογικός χώρος των Μάγια στην Κοπάν, που βρίσκεται στην Ονδούρα της Λατινικής Αμερικής. Σε αυτήν, υπάρχουν περίτεχνα ασβεστολιθικά αγάλματα και ναοί που σήμερα παραμένουν σε εξαιρετική κατάσταση, παρά την έκθεσή τους για περισσότερα από 1.000 χρόνια στο ζεστό και υγρό περιβάλλον τους. Το μυστικό φαίνεται, ότι βρίσκεται στα δένδρα της περιοχής: Ερευνητές συνομίλησαν με τοπικούς οικοδόμους που έλκουν την καταγωγή τους από τους Μάγια, οι οποίοι τούς εξήγησαν πως το μυστικό στην ανθεκτικότητα των αγαλμάτων και των ναών κρύβεται στην ανάμειξη ασβεστόλιθου με τους χυμούς των δένδρων chukum και jiote, που ακόμα φυτρώνουν στην περιοχή. Όταν οι επιστήμονες δημιούργησαν υλικό κατασκευής με αυτά τα χαρακτηριστικά, ανακάλυψαν, ότι ο ασβεστόλιθος απέκτησε ιδιαίτερα αυξημένη μηχανική και χημική αντοχή. Ερευνώντας περαιτέρω την μοριακή δομή του υλικού, διεπίστωσαν, ότι με τον τρόπο των Μάγια, οργανική ύλη από τους χυμούς των δένδρων ενσωματώνεται στην μοριακή δομή του μείγματος με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αυτό συμβαίνει φυσικά στα κοχύλια και στους αχινούς, ενισχύοντας την δομή τους.
Τί Λένε οι “Αρνητές” της Σοφίας των Αρχαίων Λαών
Οι πιο δύσπιστοι σύγχρονοι ερευνητές αμφισβητούν την σοφία των αρχαίων λαών αναφορικά με τα οικοδομήματά τους αντιτείνοντας, ότι αυτοί απλά προσέθεταν στην τύχη όποιο υλικό ήταν φθηνό στην εποχή τους ως ένα είδος πειραματισμού. Σήμερα βλέπουμε μόνον τις αρχαίες οικοδομές στις οποίες το μείγμα “πέτυχε” (τα άλλα που δεν πέτυχαν, δεν τα βλέπουμε πια), κάτι σαν “φυσική εξέλιξη” των κατασκευών.
Όμως, ευρήματα από αρχαίες κατασκευές π.χ. στην Ινδία αποδεικνύουν, ότι η σύσταση των δομικών υλικών σχετιζόταν οπωσδήποτε με το φυσικό περιβάλλον των κατασκευών και οι προσμείξεις μόνον τυχαίες δεν ήταν, καθώς σε περιοχές με υψηλή υγρασία οι κατασκευές περιείχαν τοπικά βότανα που διευκόλυναν την διαχείριση της υγρασίας στην κατασκευή, σε παραθαλάσσιες περιοχές προσέθεταν ένα είδος ακατέργαστης ζάχαρης που βοηθούσε στην προστασία από το αλάτι και την διάβρωση, ενώ σε περιοχές με έντονη σεισμική δραστηριότητα χρησιμοποιούσαν υπερ-ελαφρά τούβλα με ανοχή μετατοπίσεων, φτιαγμένα από ρύζι.
Φαίνεται, ότι για ορισμένους τουλάχιστον αρχιτέκτονες και πολιτικούς μηχανικούς, ιδιαίτερα σε αυτούς που εμπλέκονται σε μεγάλα, πανάκριβα δημόσια έργα που προορίζονται για μαζική χρήση επί σειρά δεκαετιών, μια καλύτερη ματιά στους τρόπους, στις ιδέες, στα υλικά οικοδόμησης και στην ταπεινοφροσύνη των κατασκευαστών κτιρίων των αρχαίων λαών θα μπορούσε να μάς προσφέρει σήμερα ανθεκτικότερες κατασκευές με μικρότερες ανάγκες συντήρησης και κόστος για τον φορολογούμενο.
