Κάθε εβδομάδα με τον Κώστα Μποτόπουλο
Και μόνο που φτάσαμε στα απόνερα είναι καλό, δείχνει ότι η τρικυμία είναι πίσω. Και μάλλον αυτό συμβαίνει στην ευρωπαϊκή οικονομία και ειδικότερα στον τραπεζικό τομέα, μετά την κατάρρευση της CreditSuisse (CS) επειδή:
- με εντολή της ελβετικής κυβέρνησης (κατά τα άλλα οι τράπεζες ανήκουν εντελώς στην «ιδιωτική οικονομία» … μόνο όμως για τα κέρδη τους), ο άλλος τραπεζικός κολοσσός, η UBS,«αγόρασε» γρήγορα-γρήγορα και χωρίς πολλά-πολλά τη CS έναντι του πολλαπλώς κατώτερου της πραγματικής αξίας της ποσού των 3,25 δισεκατομμυρίων ελβετικών φράγκων και
- αφού προηγουμένως το ελβετικό κράτος είχε βάλει από την «τσέπη του», δηλαδή από την τσέπη του φορολογούμενου, άλλα 260 δισεκατομμύρια (230 δις ευρώ) σε «φρέσκο χρήμα» και εγγυήσεις.
Με την κίνηση αυτή αποφεύχθηκε η χρεοκοπία της CS και κατά συνέπεια του ελβετικού και στη συνέχεια ίσως και του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Τα Χρηματιστήρια και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ακόμα και στην Ελβετία, ανέβηκαν εκ νέου, ο πανικός και η αίσθηση κινδύνου κατέπεσαν, σε βαθμό που και η αμερικανική και η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα να αποφασίσουν μεσοβδόμαδα να ανεβάσουν τα επιτόκια.
Οι οικονομικές και οι ευρύτερες συνέπειες
Όλα καλά λοιπόν; Όχι ακριβώς, αν συνυπολογίσουμε μια σειρά από βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες, καθαρά οικονομικές κι ευρύτερες συνέπειες. Στην πρώτη γραμμή των βραχυπρόθεσμων τοποθετώ:
- Το ότι είναι απολύτως άγνωστο πώς θα πορευθεί, από πλευράς διακυβέρνησης, επιχειρηματικού μοντέλου, προσώπων, επιλογών και γενικότερα θέσης ο νέος τραπεζικός κολοσσός που δημιουργήθηκε χωρίς καμία προεργασία και που αντιπροσωπεύει ήδη οικονομική δύναμη πολλές φορές μεγαλύτερη από ολόκληρης της ελβετικής οικονομίας
- Το ότι χάθηκε αξία πολλών δισεκατομμυρίων από τις τράπεζες παγκοσμίως, ενώ είναι βέβαιη -άρχισε ήδη- εκατόμβη θέσεων εργασίας, όχι μόνο στην CS αλλά γενικώς στο διεθνή τραπεζικό τομέα
- Το ότι άνοιξε μια τεράστια βιομηχανία αγωγών, κυρίως εκ μέρους των ομολογιούχων της πρώην CS, που είδαν, με απόφαση του ελβετικού κράτους, να «σβήνονται» τα ομόλογα που είχαν αγοράσει -ήδη αμερικανικάfundsανήγγειλαν τέτοιες προσφυγές στα δικαστήρια, ενώ είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει σειρά ομαδικών αγωγών από ιδιώτες ομολογιούχους
- Το πλήγμα αξιοπιστίας που δέχτηκε μια ολόκληρη χώρα, η Ελβετία, της οποίας η CS ήταν το ένα από τα δύο από τα σμαράγδια στο (τραπεζικό) στέμμα, του οποίου συγχρόνως αποτελούσε, μαζί με το «τραπεζικό απόρρητο», μοχλό οικονομικής και εθνικής κυριαρχίας.
Τα ερωτήματα από την τραπεζική κρίση
Ακόμα πιο ενδιαφέρουσες είναι οι μεσοπρόθεσμες συνέπειες και εξελίξεις. Πράγματι, ο κόσμος της οικονομίας και της πολιτικής θα δείξει ασυγχώρητη έλλειψη ευθύνης αν αγνοήσει και δεν δώσει πειστικές απαντήσεις σε μια σειρά από γενικότερα ερωτήματα που επανέφερε στην επιφάνεια η νιοστή αυτή τραπεζική κρίση:
- Τι σημαίνει για τις τράπεζες και για τις πολιτικές αρχές ότι, μετά από κάθε περιπέτεια και παρά τρίχα κατάρρευση, αλλάζουν οι κανόνες του παιχνιδιού (κεφαλαιοποίηση τραπεζών, ρυθμίσεις για εταιρική διακυβέρνηση και για εποπτεία) αλλά μένουν ακλόνητες μικρολεπτομέρειες όπως το καθεστώς «απορρήτου» για μερικές χώρες σαν την Ελβετία, οι έξω από κάθε λογική και ηθική αμοιβές/μπόνους των επικεφαλής τραπεζών, ακόμα και εκείνων που τις ρίχνουν έξω,ο δεσμός με τις κυβερνήσεις που τις κάνουν να επεμβαίνουν, όπως στην περίπτωση της CS, όταν είναι τόσο toobigtofail που να αφήνουν πίσω τουςμε ευκολία και ταχύτητα τις ορθοδοξίες περί moralhazard
- Τι θα γίνει με το περίφημο «επιχειρηματικό μοντέλο» (businessmodel) των τραπεζών, που συνεχίζει να αντιμετωπίζεται σχεδόν αποκλειστικά από την πλευρά της αύξησης των τραπεζικών κερδών και αφήνει σχεδόν άθικτο τον πυρήνα, δηλαδή τη συσσώρευση, δίπλα στις καθαρά τραπεζικές, «επενδυτικών», στην πραγματικότητα κερδοσκοπικών, άρα μεμεγάλο ρίσκο, δραστηριοτήτων (ο χωρισμός των δυο με το νόμο Glass-Steagalστις ΗΠΑ δεν επανήλθε με το νεότερο νόμο Dodd/Frank, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση η διάκριση έχει μείνει σε θεωρητικό επίπεδο)
- Τι δείχνει το γεγονός ότι, και στις ΗΠΑ και στην Ελβετία, οι Αρχές, που κατά τα άλλα τόσο αποτελεσματικά παρενέβησαν, γνώριζαν εγκαίρως και πολύ καλά τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες των τραπεζών που κόντεψαν να καταρρεύσουν και που χρειάστηκαν μια τόσο οδυνηρή «διάσωση»
- Τι είδους οικονομία είναι αυτή στην οποία οι καταθέτες αποζημιώνονται ως ενός συγκεκριμένου ορίου χωρίς να έχουν την παραμικρή ευθύνη΄στην οποία οι κανόνες του bailout έχουν στόχο να προστατέψουν τα «λεφτά των φορολογουμένων», που είναι όμως αυτοί που «διασώζουν» τις τράπεζες, όταν το αποφασίσουν οι αρμόδιες αρχές΄ και που αδυνατεί ακόμα να ενσωματώσει τις μεγάλες αλλαγές που έχουν συμβεί στον κόσμο, άρα και στην οικονομία: Τη συγκρουσιακή συνύπαρξη εθνικού-περιφερειακού και διεθνούς επιπέδου, την «κανονικότητα της μη κανονικότητας», όπως εμφανίζεται μέσα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας, την ανάγκη εξισορρόπησης του αριθμητικού με το κοινωνικό σκέλος -μπροστά στις κρίσεις αλλά και για να αποφύγουμε ακόμη χειρότερες.
Κώστας Μποτόπουλος
