Η Τουρκία έχει κλιμακώσει τα τελευταία χρόνια την πραγματοποίηση αεροπορικών επιδρομών στη μάχη της εναντίον του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και συμμάχων του στο Ιράκ και τη Συρία. Πολλά από τα πλήγματα πραγματοποιούνται από οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), μεταξύ των οποίων το Bayraktar TB2, σύμφωνα με αξιωματούχους στο Ιράκ και ειδικούς στους εξοπλισμούς.
Ο κατασκευαστής των drones, η εταιρεία Baykar με έδρα την Κωνσταντινούπολη, διευθύνεται από τους αδελφούς Χαλούκ και Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ. Ο τελευταίος είναι παντρεμένος με την κόρη του Tούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Η εταιρεία ιδρύθηκε στα χρόνια του 1980 από τον πατέρα τους, τον Οζντεμίρ, και το 2005 άρχισε να επικεντρώνει στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η Baykar δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.
Τουλάχιστον δύο δυτικές εταιρείες έχουν προμηθεύσει κρίσιμης σημασίας εξαρτήματα για τα drones. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι οπτικοί αισθητήρες. Εμπειρογνώμονες στους εξοπλισμούς λένε πως οι αισθητήρες αυτοί δίνουν στα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα τη δυνατότητα να επιτηρούν και να ταυτοποιούν στόχους στο έδαφος και να εκτελούν αεροπορικά πλήγματα. Δεν υπάρχει ένδειξη ότι δυτικές εταιρείς έχουν παραβιάσει κυρώσεις.
Γερμανικοί αισθητήρες
Η γερμανική αμυντική βιομηχανία κατασκευής ηλεκτρονικών Hensoldt δήλωσε στο Ρόιτερς ότι από το 2020 εξοπλίζει τα Bayraktar TB2 με τον οπτικό αισθητήρα της ARGOS II. Ανέφερε ότι έχει προμηθεύσει επίσης τον αισθητήρα στην Τουρκική Αεροδιαστημική Βιομηχανία (Turkish Aerospace Industries, TAI) και στη Lentatek, δύο άλλες τουρκικές βιομηχανίες που κατασκευάζουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η Hensoldt δήλωσε πως οι ποσότητες των αισθητήρων και οι ακριβείς ημερομηνίες παράδοσής τους είναι πληροφορίες εμπιστευτικού χαρακτήρα και δεν μπορούν να κοινοποιηθούν.
«Χωρίς αυτού του τύπου τους αισθητήρες, τα drones όπως τα ξέρουμε δεν θα λειτουργούσαν», λέει ο Κέλσι Γκάλαχερ, ερευνητής στο Project Ploughshares, ένα καναδικό ινστιτούτο ερευνών για την ειρήνη. Η Hensoldt πρόσθεσε πως το ARGOS II αναπτύχθηκε και κατασκευάζεται από τη θυγατρική της στη Νότια Αφρική και δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε εξαρτήματα τα οποία εμπίπτουν στο γερμανικό νόμο περί εξαγωγών ή στους αμερικανικούς κανονισμούς για τη διεθνή διακίνηση όπλων, οι οποίοι διέπουν τις εξαγωγές ενός ευρέος φάσματος στρατιωτικού εξοπλισμού και τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όπλα.
Μπλόκο από Καναδά
Η L3Harris Wescam, καναδική θυγατρική της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας L3 Harris Technologies, έχει επίσης προμηθεύσει κατά το παρελθόν την Τουρκία με τεχνολογία για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Τον Οκτώβριο 2020, η καναδική κυβέρνηση ήρε τις άδειες εξαγωγής στρατιωτικών αγαθών και τεχνολογίας προς την Τουρκία καθώς εξέταζε κατηγορίες ότι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιούσαν εναντίον της Αρμενίας στο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ drones εξοπλισμένα με συστήματα απεικόνισης και στόχευσης της Wescam. Τον Απρίλιο 2021 ο Καναδάς ακύρωσε τις άδειες αφού βρήκε αξιόπιστα στοιχεία ότι drones Bayraktar TB2, εξοπλισμένα με αισθητήρες της Wescam, χρησιμοποιήθηκαν στη σύγκρουση.
«Αυτή η χρήση δεν ήταν σύμφωνη με την καναδική εξωτερική πολιτική ούτε με τις διαβεβαιώσεις για τον τελικό χρήστη που είχαν δοθεί από την Τουρκία», είχε αναφέρει σε δήλωσή του ο Μαρκ Γκαρνό που ήταν τότε υπουργός Εξωτερικών του Καναδά. Η καναδική κυβέρνηση είχε αναφέρει την εποχή εκείνη πως η Wescam εξέτασε εικόνες που της έδωσε η Αρμενία και επιβεβαίωσε πως το 2020 είχε παραδώσει στην Τουρκία ένα σύστημα με τον ίδιο σειριακό αριθμό. Καναδοί αξιωματούχοι και η L3Harris δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχόλια για το άρθρο αυτό. Η Τουρκία δεν απάντησε σε ερώτηση για τις εξαγωγές τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Εξαγωγές
Οι πωλήσεις του drone ΤΒ2 έχουν σημειώσει ταχεία αύξηση τα λίγα τελευταία χρόνια. Η Baykar έχει ανακοινώσει πως έχει υπογράψει συμφωνίες για να εξαγάγει αυτό το μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε 30 χώρες. Από το 2018, μεταξύ των πελατών περιλαμβάνονται η Ουκρανία, η Αιθιοπία, η Λιβύη και το Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα με τα δεδομένα για το εμπόριο όπλων που συγκεντρώνονται από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI).
Τον Ιούλιο, η Σαουδική Αραβία συμφώνησε να αγοράσει το Bayraktar Akinci, ένα άλλο μη επανδρωμένο αεροσκάφος της Baykar. Η τελευταία έκανε λόγο για το μεγαλύτερο αμυντικό συμβόλαιο στην ιστορία της Τουρκίας. Στην Ουκρανία, το drone TB2 έχει βοηθήσει να καταστραφούν ρωσικά τεθωρακισμένα οχήματα και συστήματα πυροβολικού. Αλλού ωστόσο, δυτικοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ανησυχίες για τη χρήση τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Το Δεκέμβριο 2021, ανώτερος δυτικός αξιωματούχος είπε στο Ρόιτερς πως η Ουάσινγκτον έχει «βαθιές ανησυχίες σε ανθρωπιστικό επίπεδο» για τις πωλήσεις των drones στην Αιθιοπία, καθώς μπορεί να παραβιάζουν τους αμερικανικούς περιορισμούς των εξαγωγών προς τη χώρα αυτή. Το Μάιο 2021, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε πως επέβαλε εκταταμένους περιορισμούς στην οικονομική αρωγή και στην αρωγή για την ασφάλεια της Αιθιοπίας. Η Αιθιοπία κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι αναμιγνύονται στις υποθέσεις της. Μια σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση της Αιθιοπίας και την ηγεσία της βόρειας περιφέρειας Τιγκράι έχει στοιχίσει τη ζωή σε χιλιάδες αμάχους ενώ εκατομμύρια έχουν εκτοπισθεί.
