1. Ανάταξη: από την ανάκαμψη στην βελτίωση
Το οικονομικό στοίχημα μέσα και μετά την πανδημία: από την ανάκαμψη στη βελτίωση. Τα μεγάλα “πακέτα” κρατικής βοήθειας είναι καλά -είναι απαραίτητα- αλλά δεν αρκούν. Σε κάθε χώρα, αλλά σε όλες τις χώρες μαζί, δίνεται μια ευκαιρία για εκσυγχρονισμό υποδομών, αλλαγή οικονομικού μοντέλου και αναθεώρηση νοοτροπιών.
Τα ευρωπαικά παραδείγματα είναι πολλά κι ενδιαφέροντα. Η Ιταλία, με νέο Πρωθυπουργό -ο οποίος χρωστά την ανάδειξή του ακριβώς σε αυτή την ανάγκη- έθεσε ήδη τουςοριζόντιους” ενωσιακούς στόχους -κλιματική αλλαγή και ψηφιοποίηση- στην υπηρεσία μείωσης των ανισοτήτων μεταξύ βορρά και νόμου και καταπολέμησης της γραφειοκρατίας, διαφθοράς και βαρύτητας της κρατικής μηχανής
Γερμανία και Γαλλία παρουσίασαν -σε μια πρωτοφανή και με μεγάλη συμβολική σημασία κίνηση- τα προγράμματά τους μαζί και κατόπιν συνεννόησης: παρότι οι ανάγκες των δυο χωρών είναι απολύτως διακριτές, το δείγμα γραφής είναι κοινό και πολιτικά σημαίνον.
Για τις χώρες-αντάρτες (Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία, Σλοβενία), μετά την απόφαση να μην απεμπολήσουν το ζεστό χρήμα, ήρθε η ώρα να δουν πώς θα συμβιβαστούν με το ευρωπαικό κράτος δικαίου.
Για την Ελλάδα, το πρόγραμμα που κατατέθηκε έχει τη δυναμική ενός σούπερ-ΕΣΠΑ αλλά και τον κίνδυνο μιας μίνι- Ολυμπιάδας: η πρόκληση έγκειται στην αποφυγή του κατακερματισμού και των έργων για τα έργα, ή για τα μπάζα. Το ξεκίνημα πάντως είναι υποσχόμενο.
2. Κλιμα: από τα λογια στα έργα
Εδώ το έργο είναι χιλιοπαιγμένο (αλλά σπάνια επιτυχημένο): από τα λογια στα έργα. Ο στόχος είναι κοινός και προέρχεται τόσο από την επίσημη πολιτική της Ένωσης όσο και από την αναβίωση -και, ελπίζεται, ενδυνάμωση, στο τέλος της χρονιάς, στη Γλασκόβη- των συμφωνημένων στο Παρίσι. Τα κλειδιά για την εφαρμογή στην πράξη είναι, κατά τη γνώμη μου, δύο και μπορούν να λειτουργήσουν παραδειγματικά και σωρευτικά.
Το πρώτο είναι η ενσωμάτωση της πολιτικής για το κλίμα από τις αγορές (τράπεζες, κεφαλαιαγορές, οίκους αξιολόγησης, επιχειρήσεις). Υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, στην αξιολόγηση των εταιριών, στην ενεργοποίηση κινήτρων, στην περιρρέουσα “μόδα” για τι είναι παραγωγικό ή όχι, ακόμα και στη νομολογία: δεν είναι τυχαίο που, μέσα στο 2021, τόσο το γαλλικό Συμβούλιο της Επικρατείας όσο και το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο εξέδωσαν αποφάσεις-επιταγές προς τις πολιτικές ηγεσίες και τις διοικητικές αρχές για επιτάχυνση κι εμβάθυνση των μέτρων καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.
Ο δεύτερος παράγοντας είναι οι ΗΠΑ υπό τη νέα ηγεσία τους, και λόγω οικονομικού παραδείγματος και λόγω μεγέθους εταιριών και λόγω τόσο καθαρά εκφρασμένης πολιτικής βούλησης: παρά την ύπαρξη της τελευταίας, ωστόσο, τα μέτρα που προτείνει ο νέος Πρόεδρος κάθε άλλο παρά είναι βέβαιο ότι θα εφαρμοστούν, τόσο ισχυρές είναι -και ολοένα θα ενισχύονται- οι αντιστάσεις του Κογκρέσου και μεγάλων λόμπις στους κλάδους που θεωρούν ότι θα πληγούν.
3. Αλληλεγγύη: Από τον εθνικισμό στην ουμανιστική παγκοσμιοποίηση
Από τον εθνικισμό στην ουμανιστική παγκοσμιοποίηση: να το μεγάλο στοίχημα, όχι πια της οικονομίας αλλά της εποχής. Η πανδημία έδειξε πεντακάθαρα τις αδυναμίες της παγκοσμιοποίησης, όταν περιορίζεται στην οικονομία, θρυμματίζει την εφοδιαστική αλυσσίδα και την ικανότητα κοινής δράσης απέναντι στις κρίσεις (έχουμε εισέλθει στην εποχή των συνεχών κρίσεων, κάθε πολιτική απάντηση οφείλει πλέον να σχεδιάζεται στη βάση αυτού του δεδομένου).
Το σχεδον θαύμα της έρευνας και της επιστήμης, που χάρισαν στην ανθρωπότητα εμβόλια -και σύντομα και φάρμακα- με ταχύητα και αξιοπιστία, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μη χρησιμεύσει ως υπόδειγμα και σε πολλά άλλα πεδία, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής (μιας πολιτικής φτιαγμένης για τη διαρκή μάχη της ανθρωπότητας απέναντι στις κάθε λογής κρίσεις) και της οικονομίας (μιας οικονομίας επίσης σε πλανητικό επίπεδο και με ενσωματωμένους τους στόχους διάσωσης του περιβάλλοντος και περιορισμού των ανισοτήτων).
Καταλύτης για το νέο αυτό παράδειγμα, είτε στηρίζοντας το, είτε διαλύοντας τις περί αυτού ψευδαισθήσεις, μπορεί να αποδειχθεί η Ινδία. Το μέγεθος της, καθώς και το μέγεθος του δράματος που ζει από το (καθυστερημένο) χτύπημα της πανδημίας, αναγκάζει την ανθρωπότητα και τους πολιτικούς να αντιληφθούν, με το σκληρότερο τρόπο, την οικουμενικότητα των προκλήσεων και την ανάγκη να πορευτούμε, χώρες και άνθρωποι, μαζί.
Καλή Ανάσταση σε όλους. Ακόμα και στα δύσκολα -ιδίως στα δύσκολα- στο χέρι μας είναι.
