Την εβδομάδα που πέρασε είδαν το φως της δημοσιότητας τρία σχέδια για τη διευθέτηση του Παλαιστινιακού, μετά τη λήξη του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας: Το Αμερικανικό, το Αραβικό και αυτό του Ισραήλ. Δεν είναι εύκολη η διαμόρφωση ενός κοινά αποδεκτού οδικού χάρτη στη σκληρή πραγματικότητα μιας περιοχής που έχει βυθιστεί σε συγκρούσεις. Ωστόσο αξίζει να γνωρίζουμε τις τάσεις και τις αντιθέσεις στα σχέδια που έγιναν γνωστά – περισσότερο για «ζύμωση» και λιγότερο για προτάσεις στο τραπέζι μελλοντικών διαπραγματεύσεων.
Το Αμερικανικό Σχέδιο
Το αμερικανικό σχέδιο για τη μεταπολεμική Μέση Ανατολή αποκάλυψε η Wall Street Jοurnal.. Οι στόχοι των ΗΠΑ για την περιοχή απαιτούν τη σφυρηλάτηση μιας συναίνεσης σχετικά με το ποιος θα εξασφαλίσει την ειρήνη και θα ανοικοδομήσει τη Γάζα μετά την ισραηλινή εισβολή. Και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι εργάζονται για την οικοδόμηση συναίνεσης μεταξύ των Αράβων συμμάχων και του Ισραήλ σχετικά για τη ζωή στη μεταπολεμική Γάζα.
Σύμφωνα με το πλάνο της κυβέρνησης Μπάιντεν, ένα σχέδιο για τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τον πόλεμο θα έθετε τις βάσεις για πιο σαρωτικές μακροπρόθεσμες αλλαγές στην περιοχή. Τα βασικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:
- Τη στρατηγική δύο κρατών
- Την αναθέρμανση της διαδικασίας για τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, με την προϋπόθεση ότι θα αναμορφωθεί η ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει στη διαχείριση της μεταπολεμικής Γάζας. [Οι Παλαιστίνιοι επιδιώκουν τον έλεγχο της Γάζας, της Δυτικής Όχθης και την ανατολική Ιερουσαλήμ για το κράτος τους. Οι περιοχές αυτές κατακτήθηκαν από το Ισραήλ το 1967.]
- Εγγυήσεις ασφαλείας για το Ισραήλ
- Την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ.
Αυτά τα βήματα, κατά την Ουάσιγκτον, θα περιόριζαν την ικανότητα του Ιράν να υποδαυλίζει την αστάθεια, αν και το πυρηνικό του πρόγραμμα θα εξακολουθούσε να αποτελεί απειλή.
Το μακρόπνοο σχέδιό των ΗΠΑ είναι θεωρητικά εφικτό, αν και συνεπάγεται δύσκολες αποφάσεις για τις κυβερνήσεις της περιοχής. Ωστόσο, οι Ισραηλινοί και οι Άραβες ηγέτες που είναι τα δύο μέρη μιας ζωτικής σημασίας συνεργασίας για οποιαδήποτε λύση παραμένουν σε διαφωνία σχετικά με το πώς θα προχωρήσουν στην επόμενη φάση και τι ρόλο θα διαδραματίσουν.
Το Σχέδιο του Ισραήλ
Το Σχέδιο του Ισραήλ φαίνεται ότι στην ουσία αποτελεί εμπόδιο στο Αμερικανικό, παρά συμβάλει σε λύσεις. Το Ισραήλ επιδιώκει «την απόλυτη νίκη επί της Χαμάς», αντιτίθεται στην Παλαιστινιακή κρατική υπόσταση και έτσι απορρίπτει τη λύση των δύο κρατών. Και αυτό γιατί θεωρεί ότι ένα Παλαιστινιακό κράτος θα γινόταν ορμητήριο για επιθέσεις κατά της επικράτειάς του. Θεωρεί επιπλέον ότι το Ισραήλ «πρέπει να έχει τον έλεγχο ασφαλείας σε ολόκληρο το έδαφος δυτικά του ποταμού Ιορδάνη», κλείνοντας έτσι κάθε συζήτηση για οποιαδήποτε ουσιώδη Παλαιστινιακή δικαιοδοσία στη Λωρίδα της Γάζας.
Η στάση αυτή αντανακλά και το ευρύ χάσμα μεταξύ των δύο συμμάχων σχετικά με την έκταση του πολέμου του Ισραήλ και τα σχέδιά του για το μέλλον της πολιορκημένης περιοχής. Με δυό λόγια, η λύση που προωθούν οι ΗΠΑ θεωρείται από το Ισραήλ ότι οδηγεί «σε μια πραγματικότητα που θα έθετε σε κίνδυνο το κράτος του».
Το Αραβικό Σχέδιο
Άξονας του Αραβικού Σχεδίου είναι τα «μη αναστρέψιμα» βήματα προς τη δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους. Τα Αραβικά κράτη καλούν τα δυτικά έθνη να συμφωνήσουν στην επίσημη αναγνώριση ενός Παλαιστινιακού κράτους ή να υποστηρίξουν την πλήρη ένταξη των Παλαιστινίων στον ΟΗΕ. Ως αντιστάθμισμα προτείνεται η άμεση αποκατάσταση των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ «ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής συμφωνίας» και η συναφής παροχή εγγυήσεων για την ασφάλειά του.
Η προθυμία της Σαουδικής Αραβίας να εξετάσει την εξομάλυνση των σχέσεων αποτελεί ενδεχομένως ένα σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί με το Ισραήλ, το οποίο θεωρεί τις διπλωματικές σχέσεις με το βασίλειο κλειδί στις προσπάθειές του να αναπτύξει δεσμούς με Αραβικά κράτη. Η πλούσια σε πετρέλαιο Σαουδική Αραβία ξεχωρίζει ως ηγέτης του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου και θεματοφύλακας των δύο πιο ιερών τοποθεσιών του Ισλάμ.
Το Αραβικό Σχέδιο προβλέπει ως πρώτο, ενδιάμεσο, βήμα το πάγωμα της επέκτασης των ισραηλινών εποικισμών στη Δυτική Όχθη, την ενίσχυση της υποστήριξης προς την Παλαιστινιακή Αρχή που διαχειρίζεται περιορισμένα τμήματα των κατεχόμενων εδαφών και τη δημιουργία μιας πορείας προς δύο κράτη λύση.
Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η συμμετοχή της Σαουδικής Αραβίας στη μεταπολεμική τάξη θεωρείται ως άξονας για τα αμερικανικά σχέδια. Γιατί οι ΗΠΑ θεωρούν ότι, εκτός των άλλων γεωπολιτικών παραμέτρων, η προοπτική της εξομάλυνσης των διπλωματικών σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ θα το κάνει πιο ευέλικτο στις ρυθμίσεις για τη μεταπολεμική Γάζα.
Ο παράγοντας Χούθι
Οι συζητήσεις για τις διευθετήσεις στη Μέση Ανατολή, μετά τον πόλεμο στη Γάζα, επηρεάζονται όμως από το αποσταθεροποιητικό κλίμα που δημιουργούν τόσο ο ρόλος της Χετζμπολάχ στο Νότιο Λίβανο όσο και (κυρίως) οι επίμονες επιθέσεις των δυνάμεων Χούθι της Υεμένης κατά της διεθνούς ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα. Πρόκειται για μια επίδειξη «υποστήριξης» στους Παλαιστίνιους από ακραία στοιχεία που καθοδηγούνται εμφανώς από το Ιράν. Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους σε εμπλοκή, καθώς πλήττουν με αεροπορικές και πυραυλικές επιδρομές δεκάδες περιοχές που ελέγχονται από τους Χούθι – γεγονός που απειλεί να επιδεινώσει τις περιφερειακές εντάσεις.
Πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για μια σύγκλιση των σχεδίων για τη μεταπολεμική εποχή στη Μέση Ανατολή; Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Γάζα, οι κρίσιμες αντιθέσεις στην περιοχή, η βία που επεκτείνεται στην Ερυθρά Θάλασσα και αλλού, δημιουργούν ένα γκρίζο και αβέβαιο περιβάλλον. Οι στόχοι των ΗΠΑ δεν είναι εύκολο να οδηγήσουν σε ουσιώδη βήματα συνεννόησης και οι επιδιώξεις για μια νέα ασφαλή πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή αποδεικνύονται τη στιγμή αυτή ένα μακρινό όνειρο.
