Σκληρές διαπραγματεύσεις για έναν ικανοποιητικό συμβιβασμό στην ιδιαίτερα δύσκολη τελευταία φάση οριστικοποίησης της μεταρρύθμισης της μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκινούν σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις χώρες-μέλη της Ε.Ε..
Στόχος των διαπραγματεύσεων είναι να καταλήξουν στην οριστική υιοθέτηση την ερχόμενη Άνοιξη – δηλαδή, πριν την έλευση των Ευρωεκλογών του Ιουνίου – του νέου “Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο”, το οποίο παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προ τριετίας, συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο 2020.
Τα τελευταία χρόνια, η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με αύξηση του αριθμού των παράτυπων μεταναστών: Από την αρχή του 2023 έχουν καταγραφεί σχεδόν 269.000 παράτυποι μετανάστες στην Ε.Ε. σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, που αποτελεί τον μεγαλύτερο αριθμό από το 2016.
Τα 4 βασικά στοιχεία της μεταναστευτικής μεταρρύθμισης
Υποχρεωτική αλληλεγγύη
Ένας νέος κανονισμός θα πρέπει να αντικαταστήσει το “Δουβλίνο ΙΙ“, που ορίζει ποια χώρα της Ε.Ε. θα πρέπει να εξετάζει τα αιτήματα ασύλου των μεταναστών, αν και η αρχή, ότι η πρώτη χώρα εισόδου στην Ε.Ε. είναι υπεύθυνη να εξετάσει το αίτημα για την παροχή ασύλου παραμένει.
Ωστόσο, προκειμένου να προσφερθεί βοήθεια στις Μεσογειακές χώρες, όπου βεβαίως καταφθάνουν πολλοί μετανάστες – μεταξύ άλλων και στην Ελλάδα – προβλέπεται ένας υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης. Οι χώρες της Ε.Ε. θα πρέπει κάθε χρόνο να δέχονται συγκεκριμένο αριθμό αιτούντων άσυλο (μετεγκαταστάσεις), σε διαφορετική περίπτωση να προσφέρουν χρήματα, μέτρα υλικής υποστήριξης ή προσωπικό στις χώρες που δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιμένει να δοθεί προτεραιότητα στις μετεγκαταστάσεις, καθιστώντας τες σχεδόν αυτόματες στην περίπτωση διάσωσης μεταναστών στη θάλασσα. Ένα ζήτημα σημαντικό για την Ιταλία, αλλά το οποίο προκαλεί την αντίδραση άλλων χωρών-μελών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προβλέπει 30.000 μετεγκαταστάσεις ετησίως και έχει ορίσει στα 20.000 Ευρώ το ποσό που θα καταβάλλεται σε μια χώρα για κάθε μετανάστη “που δεν μετεγκαθίσταται”.
Απάντηση σε περίπτωση κρίσης
Στα πλαίσια της μεταναστευτικής μεταρρύθμισης, η ρύθμιση για τις καταστάσεις κρίσης και ανωτέρας βίας έχει στόχο να οργανώσει την απάντηση της Ε.Ε. σε περίπτωση μαζικής εισροής μεταναστών σε ένα κράτος -έλος, όπως είχε συμβεί το 2015-16 με τη μεταναστευτική κρίση. Υποχρεωτική αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών-μελών προβλέπεται και σε αυτήν την περίπτωση, αλλά και η εφαρμογή ενός λιγότερο προστατευτικού από το συνηθισμένο καθεστώτος για τους αιτούντες άσυλο, με πιθανή παράταση της διάρκειας κράτησής τους στα εξωτερικά σύνορα του Ευρωπαϊκού “μπλοκ”.
Το Συμβούλιο επιθυμεί οι περιπτώσεις “εργαλειοποίησης” των μεταναστών να εμπίπτουν σε αυτήν τη ρύθμιση. Πρόκειται για τις περιπτώσεις στις οποίες μία τρίτη χώρα οργανώνει τη διέλευση μεταναστών από το έδαφός της προς την Ε.Ε., με στόχο την περιφερειακή αποσταθεροποίηση.
“Φιλτράρισμα” μεταναστών
Η ρύθμιση για το “φιλτράρισμα” προβλέπει να υποβάλλονται οι μετανάστες σε ελέγχους ταυτότητας, σε υγειονομικούς ελέγχους και ελέγχους ασφαλείας στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. προκειμένου να αποφασίζεται γρήγορα η διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθηθεί: εξέταση αιτήματος ασύλου, επιταχυμένη ή μη επιστροφή στη χώρα καταγωγής ή διέλευση.
Επιταχυμένη διαδικασία ασύλου
Η επιταχυμένη διαδικασία ασύλου θα εφαρμόζεται στους αιτούντες άσυλο που έχουν λιγότερες πιθανότητες να λάβουν θετική απάντηση: όσοι κατάγονται από χώρες για τις οποίες το ποσοστό απόδοσης κάποιας μορφής προστασίας στην Ε.Ε. είναι κατά μέσο όρο κάτω του 20%.
Τα αιτήματά τους θα εξετάζονται επειγόντως σε κέντρα όχι μακριά από τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. προκειμένου να διευκολύνεται η απέλασή τους. Οι μετανάστες αυτοί θα μπορούν να κρατούνται ή να υποβάλλονται σε εναλλακτικά μέτρα, όπως για παράδειγμα σε κατ’ οίκον περιορισμό.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο επιθυμούσε αρχικά αυτή η διαδικασία να μην είναι υποχρεωτική, αντίθετα με τις χώρες-μέλη, είναι έτοιμο να καταλήξει σε συμβιβασμό αλλά επιδιώκει δικλίδες ασφαλείας σε ότι αφορά στο σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών.
Οι Ευρωβουλευτές ζητούν, κυρίως οι οικογένειες με παιδιά να περνούν από την κλασική διαδικασία ασύλου. Οι διαφωνίες μεταξύ των διαπραγματευτών αφορούν επίσης τη μέγιστη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, καθώς και την ιδέα των ασφαλών τρίτων χωρών προς τις οποίες θα μπορούν να στέλνονται οι μετανάστες.
