Τον Ιούνιο του 1981, πριν 40 χρόνια, εντοπίστηκαν στις ΗΠΑ τα πρώτα κρούσματα του AIDS, μιας άγνωστης μέχρι τότε ασθένειας.
Ακολουθούν οι βασικές ημερομηνίες της επιδημίας του AIDS, από την εμφάνισή του ως τις ελπίδες για την εξάλειψή του.
1981: πρώτος συναγερμός
Στις 5 Ιουνίου 1981 τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) ανακοίνωσαν τον εντοπισμό μιας σπάνιας πνευμονίας σε ομοφυλόφιλους στην Καλιφόρνια. Αυτά ήταν τα πρώτα κρούσματα του AIDS.
Τότε οι επιστήμονες αγνοούσαν εντελώς την ασθένεια αυτή, η οποία δεν είχε ακόμη όνομα. Οι υγειονομικές αρχές ανέφεραν την εμφάνιση «σπάνιων μολύνσεων» σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (στα τέλη του 1981), σε αιμοφιλικούς που έκαναν μεταγγίσεις αίματος (στα μέσα του 1982) και σε Αϊτινούς που ζούσαν στις ΗΠΑ (στα μέσα του 1982).
Ο όρος AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας) εμφανίστηκε το 1982.
1983: ανακάλυψη του ιού
Τον Ιανουάριο του 1983 οι ερευνητές Φρανσουάζ Μπαρέ- Σινουσί και Ζαν- Κλοντ Σερμάν, μέλη της ομάδας του Λικ Μοντανιέ στο ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι, ανακάλυψαν έναν νέο ιό τον οποίο ονόμασαν LAV, ο όποιος «ενδέχεται να συνδέεται με το AIDS».
Στις 23 Απριλίου 1984 ο Αμερικανός ειδικός στους ρετροϊούς Ρόμπερτ Γκάλο ανακοίνωσε ότι βρήκε «την πιθανή» αιτία του AIDS, έναν ρετροϊό που ονόμασε HTLV-III.
Οι δύο ιοί αποδείχθηκε ότι ήταν οι ίδιοι και το 1986 ονομάστηκαν HIV (ιός ανοσοεπάρκειας του ανθρώπου).
1987: πρώτη θεραπεία
Τον Μάρτιο του 1987 η πρώτη αντιρετροϊκή θεραπεία AZT εγκρίθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν πολύ ακριβή και με σοβαρές παρενέργειες.
Στις 31 Μαρτίου υπεγράφη συμφωνία μεταξύ της Γαλλίας και των ΗΠΑ για να τερματιστεί η διαμάχη για την πατέντα της ανακάλυψης του HIV. Το 2008 η Μπαρέ- Σινουσί και ο Μοντανιέ τιμήθηκαν με το Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψή τους.
Αρχές της δεκαετίας του 1990: πέφτουν αστέρια
Ο Αμερικανός ηθοποιός Ροκ Χάντσον είναι το πρώτο διάσημο θύμα του AIDS τον Οκτώβριο του 1985. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 πολλά αστέρια πεθαίνουν λόγω της ασθένειας: ο Φρέντι Μέρκιουρι τον Νοέμβριο του 1991 και ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ τον Ιανουάριο του 1993. Το 1994 το AIDS ήταν η πρώτη αιτία θανάτου για τους Αμερικανούς ηλικίας 25 με 44 ετών.
1995-6: συνδυασμένες θεραπείες
Τα χρόνια αυτά άρχισαν να χρησιμοποιούνται δύο νέου τύπου φάρμακα, αλλάζοντας την πορεία της νόσου: οι αναστολείς πρωτεάσης και οι μη νουκλεοσιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης.
Αυτή ήταν η αρχή της χρήσης διάφορων αντιρετροϊκών φαρμάκων τα οποία αποδείχθηκαν πολύ αποτελεσματικά στην καταπολέμηση του ιού. Το 1996 στις ΗΠΑ για πρώτη φορά μειώνεται ο αριθμός των νεκρών από AIDS.
1999: 50 εκατομμύρια
Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) UNAIDS (η υπηρεσία του ΟΗΕ για το AIDS) που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 1999 εκτίμησε σε 50 εκατομμύρια τους ανθρώπους που είχαν προσβληθεί από τον ιό HIV από την αρχή της πανδημίας, από τους οποίους 16 εκατομμύρια πέθαναν. Η Αφρική ήταν η ήπειρος που είχε πληγεί περισσότερο, με 12,2 εκατομμύρια οροθετικούς.
2001: γενόσημα
Μετά τη συμφωνία που υπέγραψε το 2000 η UNAIDS με πέντε μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες για τη διανομή φθηνών φαρμάκων στις φτωχές χώρες, στις 13 Νοεμβρίου 2001 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) υπέγραψε συμφωνία με την οποία επετράπη στις αναπτυσσόμενες χώρες να παράγουν γενόσημα.
2012: πρώτη προληπτική θεραπεία
Στις 16 Ιουλίου 2012 εγκρίθηκε στις ΗΠΑ η πρώτη προληπτική θεραπεία με το αντιρετροϊκό κοκτέιλ Truvada. Έκτοτε, αυτού του είδους η θεραπεία αποδεικνύεται αποτελεσματική και έχει επιτρέψει σε άτομα υψηλού κινδύνου να προστατευθούν λαμβάνοντάς το προληπτικά.
2017: το 50% των ασθενών λαμβάνουν θεραπεία
Το 2017 για πρώτη φορά περισσότεροι από τους μισούς φορείς του HIV λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία. Σήμερα το ποσοστό αυτό πλησιάζει τα τρία τέταρτα: 27,5 εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν θεραπεία σε σύνολο 37,7 εκατομμυρίων φορέων, σύμφωνα με τη UNAIDS.
2020/21: οι επιπτώσεις της covid-19
Η πανδημία της covid-19 έθεσε σε κίνδυνο τον στόχο της UNAIDS: «να τερματιστεί το AIDS ως απειλή για τη δημόσια υγεία ως το 2030».
Η επιδημία εγείρει εξάλλου εμπόδια στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, στα διαγνωστικά τεστ και τη θεραπεία, γεγονός που καθυστερεί την εξάλειψη του AIDS, από το οποίο τα τελευταία 40 χρόνια έχουν πεθάνει 36,3 εκατομμύρια άνθρωποι.
Παγκόσμιες στατιστικές για τον HIV
Σαράντα χρόνια από τότε που αναφέρθηκαν τα πρώτα κρούσματα AIDS, ο HIV εξακολουθεί να απειλεί τον κόσμο. Σήμερα, ο κόσμος βρίσκεται εκτός τροχιάς από την τήρηση της κοινής δέσμευσης για τον τερματισμό του AIDS έως το 2030, όχι λόγω έλλειψης γνώσεων ή εργαλείων για την καταπολέμησή του, αλλά λόγω των δομικών ανισοτήτων που εμποδίζουν τις αποδεδειγμένες λύσεις για την πρόληψη και τη θεραπεία του HIV.
Οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και νομικές ανισότητες πρέπει να τερματιστούν επειγόντως εάν θέλουμε να τερματίσουμε το AIDS έως το 2030, τονίζει ο ΟΗΕ. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι αν και υπάρχει η αντίληψη πως μια περίοδος κρίσης δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να δοθεί προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των υποκείμενων κοινωνικών αδικιών, είναι σαφές ότι χωρίς αυτό η κρίση δεν μπορεί να ξεπεραστεί.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 37,7 εκατομμύρια άνθρωποι, παγκοσμίως, ζούσαν με HIV το 2020, ενώ 680.000 πέθαναν από ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS την ίδια χρονιά.
Από την έναρξη της επιδημίας, υπολογίζεται ότι 79,3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV και 36,3 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS.
Από τα 37,7 εκατομμύρια ανθρώπους που ζούσαν με HIV το 2020, 36 εκατομμύρια ήταν ενήλικες, 53% ήταν γυναίκες και κορίτσια, ενώ σε ποσοστό 84% γνώριζαν την κατάστασή τους.
Το 2020, 73% όλων των ανθρώπων που ζουν με HIV είχαν πρόσβαση σε θεραπεία.
Οι νέες μολύνσεις HIV έχουν μειωθεί κατά 52% από την κορύφωση το 1997.
Οι θάνατοι που σχετίζονται με το AIDS έχουν μειωθεί κατά 64% από την κορύφωση το 2004 και κατά 47% από το 2010.
Τα άτομα που ζουν με HIV παρουσιάζουν υψηλότερες συννοσηρότητες από την COVID-19 από τα άτομα που δεν ζουν με HIV. Μελέτες από την Αγγλία και τη Νότια Αφρική διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος θανάτου από COVID-19 μεταξύ των ατόμων με HIV ήταν διπλάσιος από αυτόν του γενικού πληθυσμού.
Η υποσαχάρια Αφρική φιλοξενεί τα δύο τρίτα (67%) των ανθρώπων που ζουν με HIV, αλλά τον Ιούλιο του 2021, λιγότερο από 3% των ανθρώπων στην Αφρική είχαν λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου για την COVID-19.
Ο κίνδυνος μόλυνσης με HIV είναι:
35 φορές υψηλότερος μεταξύ των ατόμων που κάνουν ενέσιμα ναρκωτικά.
34 φορές υψηλότερος για τις τρανς γυναίκες.
26 φορές υψηλότερος για τους εργαζόμενους του σεξ.
25 φορές υψηλότερος μεταξύ των ομοφυλόφιλων ανδρών και άλλων ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες.
