Μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, τα κράτη μέλη της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν το Σάββατο σε μια προκαταρκτική συμφωνία για τη χαλάρωση των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων της Ένωσης, δίνοντας στις κυβερνήσεις περισσότερο χρόνο για τη μείωση του χρέους, καθώς και κίνητρα για την ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων σε θέματα κλίματος, βιομηχανικής πολιτικής και άμυνας.

Ο τελικός συμβιβασμός επιτρέπει στις χώρες να μειώνουν το υπερβολικό τους χρέος σε πιο αργούς ρυθμούς και σε μια περίοδο που θα κυμαίνεται από τέσσερα έως επτά χρόνια. Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες αναμένεται να εφαρμοστούν από το 2025.

Η τελευταία αναμόρφωση κανόνων που εφαρμόστηκαν προ δύο δεκαετιών και είναι γνωστοί ως Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ήρθε αφού ορισμένες χώρες της ΕΕ δημιούργησαν χρέος ρεκόρ, καθώς αύξησαν τις δαπάνες για να βοηθήσουν τις οικονομίες τους να ανακάμψουν από την πανδημία, και καθώς η ΕΕ ανακοίνωσε φιλόδοξους στόχους για το πράσινο, τη βιομηχανία και την άμυνα. Οι νέοι κανόνες θέτουν ελάχιστους στόχους μείωσης του ελλείμματος και του χρέους, οι οποίοι όμως είναι “λιγότερο φιλόδοξοι από τους προηγούμενους”.

“Σε μια εποχή σημαντικών οικονομικών και γεωπολιτικών προκλήσεων, οι νέοι κανόνες θα μας επιτρέψουν να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές νέες πραγματικότητες και να δώσουμε στα κράτη μέλη της ΕΕ σαφήνεια και προβλεψιμότητα όσον αφορά τις δημοσιονομικές τους πολιτικές για τα επόμενα χρόνια”, ανέφερε σε δήλωσή του ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις.

Πολιτική συμφωνία

Ο χθεσινός συμβιβασμός ήρθε μετά την πολιτική συμφωνία, που επετεύχθη στις 21 Δεκεμβρίου για το λεγόμενο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, μετά από τέσσερα χρόνια δημοσιονομικής χαλάρωσης, όπου τα κράτη μέλη αντιμετώπιζαν τις επιπτώσεις της πανδημίας, της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία.

Οι νέοι κανόνες θα ενθαρρύνουν περαιτέρω τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις δημόσιες επενδύσεις για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν παράταση της τετραετούς περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής σε επτά έτη κατ ‘ ανώτατο όριο, εάν πραγματοποιήσουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που βελτιώνουν την ανθεκτικότητα και το αναπτυξιακό δυναμικό και στηρίζουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και ανταποκρίνονται στις κοινές προτεραιότητες της Ε.Ε.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα περιλαμβάνουν την επίτευξη δίκαιης, πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, την ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής ανθεκτικότητας και, όπου είναι απαραίτητο και τη δημιουργία αμυντικών δυνατοτήτων. Το τελευταίο αφορά και την χώρα μας, όπως και τη Γαλλία που ζητούσε να περιληφθεί στη συμφωνία.

• Αυτό στην πράξη σημαίνει εξαίρεση των αμυντικών δαπανών σε περίπτωση που σημειώνεται υπέρβαση των ορίων για το έλλειμμα και το χρέος – μια δικλίδα ασφαλείας, όπως διευκρινίζεται και όχι μια αφορμή για υπέρβαση δαπανών.

Τι σημαίνει η συμφωνία για την Ελλάδα

Στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δηλώνουν αποφασισμένοι να ακολουθήσουν τους νέους κανόνες με συνέπεια και να μη χρειαστεί να επικαλεσθεί η χώρα εξαιρέσεις ή να αιτηθεί παρατάσεις. Αλλωστε, εκτός από την Κομισιόν, την Ελλάδα θα παρακολουθούν στενά και οι αγορές.

Με βάση το νέο Σύμφωνο:

Κάθε κράτος-μέλος συνάπτει συμφωνία με την Κομισιόν για ένα δημοσιονομικό μονοπάτι 4 ετών. Το μονοπάτι καθορίζεται από την ανάλυση βιωσιμότητας χρέους του κάθε κράτους, ώστε να ακολουθεί αυτό καθοδική πορεία. Κριτήριο για την επίδοση κάθε έτους αποτελεί η αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών, για την οποία η Επιτροπή θα ορίζει συγκεκριμένο στόχο. Το πρόγραμμα μπορεί να παραταθεί κατά 3 χρόνια, αν μια χώρα δεν μπορεί να πετύχει τους στόχους της σ’ αυτό το χρονικό πλαίσιο, αλλά τότε θα πρέπει να δεσμευθεί σε συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.

Ετσι, εφέτος η Κομισιόν θα διαπραγματευθεί με την Ελλάδα (όπως και με τις άλλες χώρες) τους τετραετείς στόχους, οι οποίοι θα αποτυπωθούν στο νέο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2024-2027 τον Απρίλιο.

Απορρίπτουν μάλιστα κατηγορηματικά το ενδεχόμενο να αιτηθεί η χώρα την τριετή παράταση, καθώς κάτι τέτοιο, όπως λένε, θα σήμαινε αυστηρή επιτήρηση των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, ανασύροντας μνημονιακές μνήμες.

Έλλειμμα: διατηρείται το ανώτατο όριο του 3% του ΑΕΠ

Σε ό,τι αφορά το έλλειμμα, ενώ διατηρείται το ανώτατο όριο του 3% του ΑΕΠ, με βάση το παλιό Σύμφωνο, τίθεται ένας νέος πιο φιλόδοξος στόχος για έλλειμμα 1,5% του ΑΕΠ στο τέλος της 4ετίας, ώστε να υπάρχει ένα «μαξιλάρι» ασφαλείας. Οι χώρες με ελλείμματα μεταξύ 1,5% και 3% του ΑΕΠ τους θα πρέπει να τα μειώνουν κατά 0,4% του ΑΕΠ τους τουλάχιστον (για χώρες με 4ετή προγράμματα) ή 0,25% του ΑΕΠ τους για χώρες με 7ετή προγράμματα.

Η Ελλάδα, με βάση τον προϋπολογισμό του 2024, θα έχει έλλειμμα 1,1% του ΑΕΠ της, επομένως καλύπτει ήδη τον στόχο. Αρκεί να μην ξεφύγει τα επόμενα χρόνια.

Χρέος: 60% του ΑΕΠ

Για το χρέος, διατηρείται επίσης ο στόχος του παλιού Συμφώνου για 60% του ΑΕΠ, αλλά καταργείται η υποχρεωτική μείωσή του κατά το 1/20 του υπερβάλλοντος ποσού – κάτι που θα ήταν στραγγαλιστικό για την Ελλάδα, αν και στην πράξη δεν εφαρμόστηκε. Ωστόσο, τίθεται ένας νέος στόχος μείωσης κατά 1% του ΑΕΠ ετησίως, για χώρες με έλλειμμα πάνω από 90% του ΑΕΠ τους.

Αυτό για την Ελλάδα δείχνει με τα σημερινά δεδομένα εύκολο, καθώς τα προηγούμενα χρόνια, με τη βοήθεια της ανάπτυξης, αλλά και του πληθωρισμού, είχε πετύχει εντυπωσιακές μειώσεις, ενώ και το 2024 προβλέπεται να μειωθεί κατά 9 μονάδες.

Στο εξής, η μείωση θα βασίζεται περισσότερο στα πρωτογενή πλεονάσματα και την ανάπτυξη, αλλά και πάλι οι προβλέψεις δείχνουν ότι η γρήγορη υποχώρηση θα συνεχιστεί. Το καλό είναι ότι η πρόβλεψη για μείωση κατά 1% ετησίως θα υπολογίζεται συνολικά στην περίοδο της τετραετίας και επομένως αν κάτι πάει στραβά μια χρονιά, μπορεί να διορθωθεί την επόμενη. Για τις χώρες με χρέος μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ η απαιτούμενη μείωση είναι 0,5% του ΑΕΠ.

• Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα ενεργοποιείται αν μια χώρα αποκλίνει από το όριο αύξησης των πρωτογενών δαπανών κατά περισσότερο από 0,3% του ΑΕΠ τον χρόνο ή αν υπερβεί το όριο του ελλείμματος 3%. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, τα πρόστιμα μπορεί να φτάσουν το 0,05% του ΑΕΠ.

Αποτελεσματικοί και εφαρμόσιμοι κανόνες

«Οι νέοι κανόνες θα βελτιώσουν σημαντικά το υπάρχον πλαίσιο διασφαλίζοντας αποτελεσματικούς και εφαρμόσιμους κανόνες για όλες τις χώρες της Ε.Ε», αναφέρει σε δήλωσή του ο υπουργός Οικονομικών του Βελγίου Βίνσεντ βαν Πίτεγκεμ, η χώρα του οποίου ασκεί την εξάμηνη προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. «Θα εξασφαλίσουν ισορροπημένα και βιώσιμα δημόσια οικονομικά, θα ενισχύσουν το επίκεντρο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και θα ενισχύσουν τις επενδύσεις, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε όλη την Ε.Ε. Χαίρομαι που καταλήξαμε σε ισορροπημένη συμφωνία, που θα επιτρέψει την άμεση εφαρμογή της», είπε ο Βέλγος υπουργός Οικονομικών.

• «Η τελική συμφωνία δεν είναι ένα σύμφωνο που ονειρεύτηκα, είναι διαφορετική από τις προτάσεις της Κομισιόν, ιδιαίτερα επειδή είναι πιο περίπλοκη» τόνισε από την πλευρά του ο αρμόδιος επίτροπος, Πάολο Τζεντιλόνι. «Αλλά όταν λαμβάνουμε μια απόφαση, θα πρέπει να είμαστε σοβαροί σε ό,τι αφορά την εφαρμογή και ενίσχυση της», είπε χαρακτηριστικά.