Από το 2003 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι ο κυρίαρχος της πολιτικής στην Τουρκία. Ως πρωθυπουργός, θεωρήθηκε ως μεταρρυθμιστής της οικονομίας της χώρας και ως ο άνθρωπος που «καθάρισε» την πολιτική ζωή, η οποία ήταν βουτηγμένη στη διαφθορά και το παρακράτος. Από το 2014 και εντεύθεν, ο Ερντογάν μετέβη στην προεδρία της Τουρκίας και το 2017 άλλαξε το πολίτευμα της χώρας, συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Ταυτόχρονα, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, ο Τούρκος πρόεδρος έχει μετατραπεί σε πραγματικό «σουλτάνο».
Ωστόσο, καθώς πλησιάζει το τέλος της πενταετούς θητείας του και οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του 2023, η κυριαρχία του Ερντογάν στο πολιτικό σκηνικό της χώρας αμφισβητείται ανοιχτά και τα δημοσκοπικά στοιχεία δείχνουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος, αν δεν συμβεί κάτι το απρόοπτο, βαίνει προς μεγάλη ήττα. Το ενδεχόμενο αυτό έχει κάνει τον Ερντογάν να γίνεται όλο και πιο αυταρχικός και όλο και πιο ακραίος στις αντιδράσεις του, καθώς -έχοντας ο ίδιος δημιουργήσει αγεφύρωτο ρήγμα με την αντιπολίτευση- θεωρεί ότι μια πιθανή ήττα του θα συνοδευτεί από διώξεις κατά του ίδιου και των συνεργατών του.
«Έκρηξη» αυταρχισμού
Έτσι, οι συλλήψεις ατόμων που του ασκούν κριτική και πολιτικών αντιπάλων του, έχουν αυξηθεί τον τελευταίο καιρό, ενώ ταυτόχρονα απειλεί να απελάσει διπλωμάτες από χώρες που είναι σύμμαχοι του, όπως οι ΗΠΑ και κράτη-μέλη του NATO. Ταυτόχρονα επιδίδεται σε μια εντελώς ανορθόδοξη οικονομική πολιτική που αυξάνει τον πληθωρισμό, καταρρακώνει τη λίρα και έχει οδηγήσει τη χώρα στη χειρότερη οικονομική κρίση της τελευταίας εικοσαετίας.
Όλα δείχνουν ότι ο Ερντογάν δεν θα κερδίσει τις εκλογές του 2023 όπως τα προηγούμενα 15 χρόνια που το κατάφερνε με μεγάλη ευκολία. Όταν το 2017 άλλαξε το πολίτευμα της Τουρκίας από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρικό σύστημα, έκανε ένα λάθος το οποίο δεν μπορούσε να καταλάβει εκείνη τη στιγμή. Οι νέοι κανόνες του πολιτικού συστήματος διατάζουν στις εκλογές να αναμετρούνται οι αρχηγοί των δύο κομμάτων με τα μεγαλύτερα ποσοστά.
Η ενωμένη αντιπολίτευση
Μέχρι τώρα, οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν είναι «σκορπισμένοι» σε ομάδες και έτσι καμία δεν καταφέρνει να συγκεντρώσει αρκετές ψήφους ώστε να τον «κοντράρουν». Οι αρχηγοί των κομμάτων της αντιπολίτευσης όμως, τα τελευταία χρόνια, έχουν δηλώσει πως ο καθένας θα υποστηρίξει τον άλλον με όλη τους την πολιτικη δύναμη, σε περίπτωση τελικής αναμέτρησης με τον Ερντογάν. Με την αλλαγή πολιτεύματος ο Τούρκος πρόεδρος κατάφερε να ενώσει «ενώσει» τους αντιπάλους του σε σημείο που απειλούν την θέση του στην εξουσία.
Το 2019 ο αντίπαλος του Ερντογάν, Εκρέμ Ιμάμογλου, κέρδισε τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη δείχνοντας για πρώτη φορά ότι η αντιπολίτευση μπορεί να κερδίσει το κόμμα του Ερντογάν σε έναν εκλογικό αγώνα ενός εναντίον ενός. Όμως αυτή η εκλογική αναμέτρηση έδειξε επίσης τι είναι ικανός να κάνει ο Ερντογάν για να κρατήσει την εξουσία. Όταν το ΑΚΡ έχασε τις εκλογές υποστήριξε ότι έγινε νοθεία και ζήτησε να επαναληφθεί η διαδικασία, πλήττοντας τις δημοκρατικές διαδικασίες που ο ίδιος είχε βοηθήσει να αναπτυχθούν. Στη δεύτερη διαδικασία όμως ο Ιμάμογλου πήρε περισσότερες ψήφους.
Το τρικ της «νοθείας»
Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν απώλεσε και τον δήμο της Άγκυρας από τον Μανσούρ Γιαβάς που υποστηρίχθηκε από την αντιπολίτευση, επιβεβαιώνοντας ότι πλέον δεν είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Αν επικρατήσει η σημερινή κατάσταση, με την απώλεια ψηφοφόρων και την νομισματική κρίση, ο Ερντογάν οδεύει προς μια εκλογική ήττα και μια σύγκρουση με το εκλογικό σώμα που θα έχει βαθιές επιπτώσεις για το μέλλον της Τουρκίας.
Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους ο Ερντογάν πιθανώς να αντιμετωπίσει την ήττα του στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Στην πρώτη περίπτωση, αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Ερντογάν θα επικαλεστεί εκτεταμένη νοθεία, θα ακυρώσει την διαδικασία και θα οδηγήσει την χώρα του σε διχασμό και κρίση. Δεδομένης της προηγούμενης προθυμίας του να υπονομεύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς στην Τουρκία και την αποφασιστικότητά του να διατηρήσει την εξουσία, είναι πολύ πιθανό να δράσει με αυτόν τον τρόπο.
Το δεύτερο «κόλπο»
Σε εκείνο το σημείο, ο Ερντογάν θα αντιμετώπιζε μια συντριπτική δημόσια κατακραυγή, με εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές της αντιπολίτευσης να γεμίζουν τους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Τουρκίας. Θα έθετε εκτός νόμου όλες τις διαδηλώσεις αμέσως, θα συλλάμβανε βασικούς διοργανωτές διαμαρτυρίας, θα έκλεινε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πιθανότατα θα κήρυττε απαγόρευση κυκλοφορίας, ακολουθούμενη από μια πιθανή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως αυτή που επέβαλε μετά το πραξικόπημα του 2016.
Μια δεύτερη πιθανότητα είναι ότι ο Ερντογάν και οι σύμβουλοί του θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να «φτιάξουν» την ψηφοφορία εκ των προτέρων. Αν το κάνουν, είναι πολύ πιθανό να αποτύχουν, όπως δείχνει το παράδειγμα των δημοτικών εκλογών της Κωνσταντινούπολης. Όταν ο Ερντογάν ακύρωσε την πρώτη ψηφοφορία, η αντιπολίτευση διοργάνωσε μια εκστρατεία «προστασίας της ψήφου» για τις επαναληπτικές εκλογές, προσελκύοντας περίπου 100.000 εθελοντές για να παρακολουθούν τα εκλογικά τμήματα και την διαδικασία, καταγράφοντάς την ακόμα και στα κινητά τους.
Σχεδόν αδύνατη η ειρηνική μετάβαση
Αν τελικά οι αντίπαλοι του Ερντογάν κερδίσουν, αυτός και οι δυνάμεις υπό τον έλεγχό του μπορεί να αρνηθούν να αποδεχθούν το αποτέλεσμα και έτσι τίθεται το δύσκολο ερώτημα για το πως θα διασφαλιστεί μια ειρηνική και ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας εάν αυτός και οι υποστηρικτές του αρνηθούν να την παραχωρήσουν, χωρίς να «ρίξουν» την Τουρκία σε αστάθεια. Η καλύτερη επιλογή της αντιπολίτευσης, σε περίπτωση που κερδίσει τις προεδρικές εκλογές, για να επιτευχθεί μια ομαλή και ειρηνική μετάβαση εξουσίας, είναι να επιδιώξει να κάνει συμφωνία με τον Τούρκο Πρόεδρο για να υποχωρήσει οικειοθελώς.
Η συμφωνία αυτή θα του παρέχει εθνική αμνηστία, για όλα τα «εγκλήματα» που έκανε ως Πρόεδρος της Τουρκίας, όπως τα άπειρα σκάνδαλα διαφθοράς και οι θάνατοι δεκάδων ανθρώπων από την αστυνομία, της οποίας είναι αρχηγός. Μια τέτοια συμφωνία θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί, καθώς η αντιπολίτευση έχει δείξει την απροθυμία της στο παρελθόν να συνεργαστεί σε οποιονδήποτε τομέα με τον Τούρκο Πρόεδρο, αλλά και ο ίδιος και η κυβέρνηση του έχουν δείξει την αποφασιστικότητά του να παραμείνει στην εξουσία έστω και με τα όπλα.
Με πληροφορίες από το Foreign Affairs
