Όσοι πίστευαν ότι η ΕΕ προτίθεται να αλλάξει τις… κακές συνήθειές της και να αποφασίσει να παίρνει πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά αποφάσεις, φαίνεται ότι θα πρέπει να προετοιμαστούν για άλλη μια… απογοήτευση. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών δεν κατάφεραν να πετύχουν κάποια σημαντική πρόοδο κατά τη συνάντησή τους στο Λουξεμβούργο, καθώς οι διχογνωμίες συνεχίστηκαν σχετικά με το αν θα παραταθεί το Ταμείο Ανάκαμψης που συστάθηκε για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας, το οποίο ανέρχεται σε πολλά δισεκατομμύρια, και πώς θα μπορούσαν να διευρυνθούν τα κριτήρια δανεισμού της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) ώστε να συμπεριλάβουν περιουσιακά στοιχεία που σχετίζονται με την άμυνα.
“Διαφορετικές απόψεις”
Ο υπουργός Οικονομικών του Βελγίου Βίνσεντ φαν Πέτεχεμ δήλωσε στους δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση ότι υπήρχαν “διαφορετικές απόψεις” μεταξύ των υπουργών σχετικά με το αν θα πρέπει να παραταθεί το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) της ΕΕ ύψους 723,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, προσθέτοντας ότι “ορισμένα κράτη μέλη… τόνισαν τον εφάπαξ χαρακτήρα της διευκόλυνσης“. Από την πλευρά του, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις, ωστόσο, υπερασπίστηκε τον “πρωτοποριακό” χαρακτήρα του ταμείου, του οποίου “ο σχεδιασμός και η ευελιξία μας βοήθησαν να αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις, όπως ο υψηλός πληθωρισμός [και] ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας“.
“Το RRF διαβεβαίωσε τις χρηματοπιστωτικές αγορές για την αποφασιστικότητα της ΕΕ να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του Covid-19, εξασφάλισε ταχεία ροή κεφαλαίων προς τα κράτη μέλη σε μια περίοδο μεγάλων δυσκολιών, έπαιξε βασικό κανόνα στη διατήρηση των δημόσιων επενδύσεων και διατήρησε μια σταθερή ανάκαμψη, επαναφέροντας την οικονομία της ΕΕ στα προ της πανδημίας επίπεδα νωρίτερα από το αναμενόμενο“, δήλωσε ο Ντομπρόβσκις, ενώ ο φαν Πέτεχεμ σημείωσε ότι “σε συγκεκριμένα θέματα, απαιτείται περαιτέρω συζήτηση” σχετικά με το πώς η ΕΤΕπ θα μπορούσε ενδεχομένως να ενισχύσει τη στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ασφάλειας και άμυνας.
Ο ρόλος της ΕΤΕπ
Ωστόσο, δήλωσε ότι εξακολουθεί να υπάρχει “μεγάλη υποστήριξη μεταξύ των υπουργών για να προχωρήσουμε” με ένα “σχέδιο δράσης” – το περίγραμμα του οποίου παρουσιάστηκε στους υπουργούς από την πρόεδρο της ΕΤΕπ Νάντια Καλβίνιο. Πριν από τη συνεδρίαση, η Καλβίνιο ενημέρωσε τους δημοσιογράφους ότι το σχέδιό της θα περιλαμβάνει τα αποτελέσματα μιας δίμηνης έρευνας σχετικά με τον “ορισμό” των λεγόμενων τεχνολογιών διπλής χρήσης, όπως ζήτησαν οι ΥΠΟΙΚ της ΕΕ τον Φεβρουάριο. Η τρέχουσα εντολή της ΕΤΕπ περιορίζει το εύρος των επιτρεπόμενων επενδύσεων που σχετίζονται με την άμυνα σε είδη διπλής χρήσης που θα χρησιμοποιούνται για πολιτικούς και στρατιωτικούς σκοπούς.
Το μεγαλύτερο μέρος των αναμενόμενων μελλοντικών εσόδων της τεχνολογίας πρέπει επίσης να προέρχεται από την πολιτική χρήση της. Η τράπεζα απαγορεύεται ρητά να επενδύει απευθείας σε όπλα, πυρομαχικά και “βασικές” στρατιωτικές υποδομές. Το RRF και η ΕΤΕπ έχουν γίνει αντικείμενο αυξανόμενης προσοχής από τους ευρωπαίους φορείς χάραξης πολιτικής τους τελευταίους μήνες. Το RRF (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας) θεωρείται από πολλούς ως μια πηγή χρηματοδότησης που έχουν μεγάλη ανάγκη τα κράτη μέλη που εξακολουθούν να ταλανίζονται από τα διπλά σοκ της πανδημίας COVID-19 και της επακόλουθης ενεργειακής κρίσης.
Μεγάλες δυσκολίες
Ωστόσο, αρκετές από τις λεγόμενες “λιτές” χώρες της ΕΕ -συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της μεγαλύτερης οικονομίας του μπλοκ- αντιστέκονται στην παράταση της διευκόλυνσης πέραν της προγραμματισμένης λήξης της το 2026. Εν τω μεταξύ, η ΕΤΕπ – ο μεγαλύτερος πολυμερής δανειστής στον κόσμο με βάση το ενεργητικό της – θεωρείται από πολλά κράτη μέλη ως ένα πιθανό εργαλείο για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών, καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζει να μαίνεται για τρίτο έτος και τα κράτη μέλη αξιολογούν τρόπους για να ενισχύσουν την αμυντική τους ικανότητα.
Τον περασμένο μήνα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο “κάλεσε” την ΕΤΕπ “να προσαρμόσει την πολιτική της για τη χορήγηση δανείων στην αμυντική βιομηχανία και τον τρέχοντα ορισμό της για τα αγαθά διπλής χρήσης, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική της ικανότητα“. Τον Φεβρουάριο το ΕυρωΚκινοβούλιο κάλεσε την τράπεζα να “ενισχύσει τη στήριξή της… στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία“, προτρέποντάς την να αναθεωρήσει τα κριτήρια επιλεξιμότητας των επενδύσεών της “ώστε τα πυρομαχικά και ο στρατιωτικός εξοπλισμός που υπερβαίνουν την εφαρμογή διπλής χρήσης να μην αποκλείονται πλέον από τη χρηματοδότηση της ΕΤΕπ“.
Οσμή σκανδάλου
Ωστόσο, αρκετοί ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν εκφράσει έντονη ανησυχία για την πιθανή μετακίνηση της ΕΤΕπ σε δαπάνες που σχετίζονται με την άμυνα, αναφέροντας το ενδεχόμενο η τράπεζα να χάσει τις υψηλές αξιολογήσεις ESG και την πιστοληπτική της αξιολόγηση τριπλού Α. Ο φαν Πέτεχεμ, η χώρα του οποίου ασκεί επί του παρόντος την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι δεν υπήρξε “καμία συζήτηση” μεταξύ των υπουργών σχετικά με τα πρόσφατα σκάνδαλα που αφορούσαν τη χρηματοδότηση του RRF.
Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ανακοίνωσε ότι 22 άτομα είχαν συλληφθεί στην Ιταλία, την Αυστρία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία για υπεξαίρεση 600 εκατομμυρίων ευρώ σε κονδύλια του RRF. Μιλώντας στο Euractiv, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου Tόνι Μέρφι δήλωσε ότι η προγραμματισμένη λήξη του RRF στα τέλη του 2026 “συμβάλλει στον κίνδυνο” υπεξαίρεσης των κονδυλίων ενισχύοντας την “πίεση στα κράτη μέλη να δαπανήσουν γρήγορα τα χρήματα αυτά. Αυτό από μόνο του αυξάνει εγγενώς τον κίνδυνο οι άνθρωποι να είναι καιροσκόποι και να επωφεληθούν από τις συντομεύσεις ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να υπάρχει“, είπε.
Ο Τζεντιλόνι θέλει συνέχεια στο RRF
Ο Μέρφι τόνισε ότι η έλλειψη κεντρικής εποπτείας “ενισχύει” την πιθανότητα κατάχρησης των κονδυλίων. Τα σχόλιά του έγιναν την ίδια ημέρα που ο Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι ζήτησε να χρησιμοποιηθεί το RRF ως “σχέδιο” για τα μελλοντικά χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ – υποστηρίζοντας ότι το μπλοκ θα “επωφεληθεί πάρα πολύ από ένα μόνιμο, ασφαλές περιουσιακό στοιχείο ανάλογο με το μέγεθος της οικονομίας του, και αυτό θα είναι ένα μεγάλο θέμα προς συζήτηση για την επόμενη Επιτροπή“.
Το RRF (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), που συμφωνήθηκε στο αποκορύφωμα της πανδημίας COVID-19 τον Δεκέμβριο του 2020, περιλαμβάνει δάνεια ύψους 385,8 δισεκατομμυρίων ευρώ και επιχορηγήσεις ύψους 338 δισεκατομμυρίων ευρώ, που χρηματοδοτούνται μέσω χρέους που αναλαμβάνουν από κοινού τα κράτη μέλη της ΕΕ. Τα κεφάλαια, η εμβληματική συνιστώσα της πρωτοβουλίας NextGenerationEU (NextGenEU) του μπλοκ, προορίζονται να ενισχύσουν την ανάκαμψη της Ευρώπης μετά την πανδημία, χρηματοδοτώντας πράσινες, ψηφιακές και άλλες κρίσιμες επενδύσεις με αντάλλαγμα στοχευμένες μεταρρυθμίσεις.
