Χρυσός στην κυριολεξία το ελαιόλαδο, η τιμή του οποίου τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε ένα ανοδικό ράλι και δεν φαίνεται – τουλάχιστον προσώρας – κάποια αποκλιμάκωση.
Το περιοδικό Economist αναφέρει πως τα έντονα καιρικά φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή στις χώρες της Μεσογείου έχουν ωθήσει στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών την τιμή του ελαιολάδου και δεν προβλέπεται να αποκλιμακωθεί, σημειώνοντας ότι έχει φτάσει πλέον να είναι 17 φορές ακριβότερο από το πετρέλαιο!
Ο Όμηρος το ονόμασε υγρό χρυσάφι. Για τον Ιπποκράτη ήταν «ο μεγάλος θεραπευτής». Αυτές τις μέρες το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται για να σοτάρει λαχανικά ή να ντύσει σαλάτες, γίνεται και πάλι πολυτέλεια, αναφέρει το περιοδικό. Και να το στερούνται ακόμα και οι μεσογειακές χώρες που είναι οι κατεξοχήν παραγωγοί του. Τον Σεπτέμβριο οι τιμές έφθασαν στο υψηλότερο επίπεδό τους από τότε που κρατούνται αρχεία, σημειώνοντας αύξηση 117% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ελαιόλαδο είναι δεκαεπτά φορές πιο πολύτιμο από αργό πετρέλαιο ίδιου βάρους, ενώ το 2019 ήταν επτά φορές φθηνότερο.
Γιατί όμως έχει εκτοξευθεί η τιμή; Το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο Ιπποκράτης είχε δίκιο. Μόλις ο κόσμος άρχισε να αναγνωρίζει τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής για την υγεία, η όρεξη για ελαιόλαδο έχει αυξηθεί. Η Ισπανία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός του στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ήμισυ του ετήσιου συνόλου, ακολουθούμενη από την Ιταλία και την Ελλάδα.
Τα θερμά κλίματα της Νότιας Ευρώπης και οι ήπιοι χειμώνες παρέχουν ένα ιδανικό κλίμα για τα ελαιόδεντρα. Όμως, οι παρατεταμένοι καύσωνες, οι ξηρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα εμποδίζουν την παραγωγή.
Την ίδια στιγμή, η αυξανόμενη ζήτηση συνέπεσε με ελλείψεις προσφοράς. Αυτοί, σύμφωνα με το Economist είναι κάποιοι από τους παράγοντες που ευθύνονται για την ακριβή τιμή του.
Η περασμένη σεζόν ήταν ιδιαίτερα κακή. Στην Ισπανία, τον Απρίλιο, ορισμένες περιοχές ήταν 5 βαθμους Κελσίου θερμότερες από τον μέσο όρο για αυτόν τον μήνα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ελαιώνες δεν κατάφεραν να ανθίσουν. Το καλοκαίρι δεν πρόσφερε ανάπαυλα. Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, το 1/3 της χώρας υπέστη «παρατεταμένη ξηρασία» τον Ιούνιο, που κατέστρεψε τα λίγα ελαιόδεντρα που είχαν ανθίσει.
Την ίδια στιγμή, στην Ιταλία, όπου γνώρισε επισης καύσωνες, το βακτήριο Xylella fastidiosa κατέστρεψε δέντρα. Η ασθένεια, η οποία μεταδίδεται από έντομα, πιστεύεται ότι εισήχθη από ένα διακοσμητικό φυτό από την Κόστα Ρίκα το 2008. Από τότε έχει σκοτώσει περίπου 21 εκατομμύρια δέντρα. Έρευνα έχει διαπιστώσει ότι τα ακραία κλιματικά φαινόμενα καθιστούν τους ελαιώνες πιο ευάλωτους σε ξεσπάσματα ασθενειών.
Ως αποτέλεσμα, η παραγωγή στην ΕΕ μειώθηκε κατά περίπου 40% πέρυσι, προκαλώντας αύξηση των τιμών. Δύο παράγοντες τις ώθησαν ακόμη υψηλότερα. Πρώτον, τα αυξημένα επιτόκια και το αυξανόμενο κόστος των λιπασμάτων συμπίεσαν τα περιθώρια κέρδους των αγροτών. Δεύτερον, η Τουρκία, μία από τις λίγες χώρες που απολάμβαναν καλή συγκομιδή ελιάς, απαγόρευσε την εξαγωγή ελαιολάδου χύμα, σε μια προσπάθεια να μειώσει τις εγχώριες τιμές. Αυτό διατήρησε τις τιμές σταθερές στην Τουρκία, αλλά τις οδήγησε σε άνοδο αλλού.
Έτσι, το ελαιόλαδο και η πρώτη ύλη για την παραγωγή του, οι ελιές έγιναν κλοπιμαία μεγάλης αξίας. Η Ισπανία έχει γίνει μάρτυρας μιας έξαρσης κλοπών ελαιολάδου. Τον Αύγουστο έκλεψαν ελαιόλαδο αξίας 500.000 δολ. από μια αποθήκη στην επαρχία της Κόρδοβα. Οι αρχές της χώρας αφαίρεσαν 11 μάρκες ελαιολάδου από τα ράφια των σούπερ μάρκετ, αφού διαπιστώθηκε ότι είναι χαμηλής ποιότητας και ακατάλληλες για ανθρώπινη κατανάλωση.
Πάντως τα σενάρια είναι δυσoίωνα και για το επόμενο έτος. Η συγκομιδή φαίνεται πως θα φέρει νέα αναταραχή στην τιμή του. Τον Σεπτέμβριο η βροχή κατέστρεψε τα ελαιόδεντρα στην Απουλία, στη Νότια Ιταλία. Μια ακόμη ξηρασία διαφαίνεται στην Ισπανία. Η παραγωγή το 2024 θα είναι κατά 33% χαμηλότερη από τον προηγούμενο τετραετή μέσο όρο, σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας της χώρας.
«Θα δούμε άραγε και στα δικά μας σούπερ μάρκετ να πωλείται το ελαιόλαδο σε μικρά μπουκαλάκια όπως τα ακριβά αρώματα;» καταλήγει το άρθρο του Economist.
