Όπως είναι γνωστό, εδώ και σχεδόν ένα χρόνο η Κομισιόν προσπαθεί να καταλήξει σε μια φόρμουλα, προκειμένου να αναθεωρηθεί το – δύσκαμπτο και εν πολλοίς δυσλειτουργικό – Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ, το οποίο θέτει συγκεκριμένους δημοσιονομικούς όρους και κανόνες για τις χώρες-μέλη και ιδίως όσες βρίσκονται εντός της ζώνης του ευρώ.
Οι δύο απόψεις
Η όλη διαδικασία – όπως άλλωστε είναι σύνηθες στην ΕΕ – τραβάει σε μάκρος, με δύο διακριτά «στρατόπεδα» να έχουν ήδη δημιουργηθεί: από τη μία πλευρά οι χώρες που θεωρούνται «ελλειμματικές» και οι οποίες ζητούν ένα πιο χαλαρό πλαίσιο, που θα τους επιτρέπει να μειώνουν τα ελλείμματά τους χωρίς να βλάπτουν μέσω υπερβολικής λιτότητας την ανάπτυξη των οικονομιών τους, και από την άλλη ο πλεονασματικός Βορράς, που επιμένει σε αυστηρό πλαίσιο και περιοριστικές πολιτικές για την καταπολέμηση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η συζήτηση συνεχίζεται χωρίς να έχει ακόμα βρεθεί μια «χρυσή τομή» για το Σύμφωνο Σταθερότητας, παρότι πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν από την ισπανική προεδρία της ΕΕ να επιταχύνει τη διαδικασία και να έχει βρεθεί φόρμουλα μέχρι το τέλος του έτους, καθώς οι ντιρεκτίβες της Κομισιόν κάνουν λόγο για απόσυρση των οριζόντιων μέτρων στήριξης των πολιτών που είχαν τεθεί σε εφαρμογή από το 2020 και εντεύθεν για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας του κοροναϊού, της ενεργειακής κρίσης και της πληθωριστικής κρίσης, διαδοχικά, και επιστροφή στη δημοσιονομική… ορθοδοξία.
Χρονικές… δυσκολίες
Στο πλαίσιο αυτό, ο γίγαντας της επενδυτικής τραπεζικής, Goldman Sachs, σε έκθεσή του σημειώνει ότι οι διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας έχουν σταματήσει σε πολιτικό επίπεδο και οι πιθανότητες για συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους μειώνονται σοβαρά. Η τράπεζα υπενθυμίζει ότι η πρόταση της Κομισιόν απορρίφθηκε μετ’… επαίνων από τη Γερμανία, η οποία ζητά οι δείκτες χρέους να μειώνονται κάθε χρόνο, απαίτηση την οποία έχει απορρίψει κατηγορηματικά η Γαλλία, με αποτέλεσμα οι πολιτικές διεργασίες επί του ζητήματος να έχουν «παγώσει»
Το συνεχιζόμενο αδιέξοδο επί της ουσίας της μεταρρύθμισης καθιστά πλέον και το χρονοδιάγραμμά της μία σημαντική πρόκληση, τονίζει η Goldman Sachs. Η αναστολή των ισχυόντων δημοσιονομικών κανόνων πρόκειται να λήξει στις 31 Δεκεμβρίου. Ωστόσο, η έναρξη του επόμενου έτους με νέους κανόνες που θα διέπουν το Σύμφωνο Σταθερότητας θα απαιτούσε ψηφοφορία στην ολομέλεια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά από πλειοψηφία στο Συμβούλιο, οπότε το 2024 θα είναι μεταβατικό έτος σχετικά με τη δημοσιονομική διακυβέρνηση.
Πιθανή αναβολή
Η τράπεζα εκτιμά ότι μια οριστική συμφωνία θα μπορούσε να αναβληθεί ως τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του επόμενου έτους, προτού η Κομισιόν εκδώσει τις οδηγίες της προς τα κράτη μέλη για το 2025. Ωστόσο, οι ευρωεκλογές στις 6 Ιουνίου είναι πιθανό να επισπεύσουν ή να πάνε πιο πίσω τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας, καθώς συχνά αποδεικνύεται δύσκολο για το Ευρωκοινοβούλιο να συγκληθεί στην ολομέλεια τη στιγμή που τα περισσότερα από τα μέλη του κάνουν εκστρατεία για επανεκλογή. Επομένως, η Goldman βλέπει μια σημαντική πιθανότητα οι διαπραγματεύσεις για τους δημοσιονομικούς κανόνες που διέπουν το Σύμφωνο Σταθερότητας να καθυστερήσουν για το δεύτερο εξάμηνο του 2024.
Μια πιθανή εναλλακτική για μία συμφωνία για τους νέους κανόνες πριν από την άνοιξη θα ήταν να εκδώσει η Κομισιόν κατευθυντήριες γραμμές με βάση τους ισχύοντες κανόνες. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να δεσμευτεί ότι δεν θα επιβάλει τον κανόνα του 1/20 για το χρέος και να επικεντρωθεί στις διαρθρωτικές ισορροπίες των κρατών μελών, όπως έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 2010. Η Επιτροπή θα μπορούσε στη συνέχεια να επιδιώξει να ξεκινήσει γρήγορα τη διαδικασία μεταρρύθμισης για το Σύμφωνο Σταθερότητας μόλις τεθεί σε λειτουργία το νέο νομοθετικό σώμα, πιθανότατα μέχρι τον Ιούλιο.
Οι εναλλακτικές
Ωστόσο, είναι αβέβαιο εάν οι κυβερνήσεις -οι οποίες συνήθως ξεκινούν τη σύνταξη προϋπολογισμών κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού- θα μπορούσαν να ενσωματώσουν τη συμφωνία εγκαίρως για την έναρξη των εγχώριων δημοσιονομικών κύκλων τον Σεπτέμβριο. Σε αυτήν την περίπτωση, η ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική το 2025, όπως και το επόμενο έτος, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ερμηνεία της Επιτροπής των ισχυόντων δημοσιονομικών κανόνων, όπως επισημοποιήθηκε στην εαρινή καθοδήγησή της.
Η ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική το 2024 είναι απίθανο να επηρεαστεί από την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων για τους δημοσιονομικούς κανόνες, επειδή οι προϋπολογισμοί συντάχθηκαν με βάση την καθοδήγηση της Επιτροπής, η οποία ζητούσε ένα έτος μετάβασης προς τους νέους κανόνες που θα διέπουν το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η Ιταλία θα μπορούσε να τεθεί υπό αυξημένο έλεγχο λόγω της ανοδικής αναθεώρησης των στόχων της για το έλλειμμα, αλλά η Goldman δεν αναμένει ότι η επιστροφή των ισχυόντων κανόνων από μόνη της θα αυξήσει τη δημοσιονομική προσαρμογή που πιθανότατα θα απαιτήσει η Επιτροπή.
Ευελιξία
Η Goldman Sachs εκτιμά παράλληλα ότι οι συνέπειες πέραν του επόμενου έτους από την αποτυχία μεταρρύθμισης των κανόνων σχετικά με το Σύμφωνο Σταθερότητας θα είναι περιορισμένες. Ο λόγος είναι ότι οι δύο επιλογές -μεταρρύθμιση ή status quo- δεν φαίνονται πλέον πολύ διαφορετικές, κατά την άποψή της. Αφενός, οι νέοι κανόνες θα συνοδεύονται από διασφαλίσεις που καθιστούν τις απαιτούμενες πορείες εξυγίανσης πιο άκαμπτες από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, και ο πρόσφατος συμβιβασμός της Ισπανίας προχωρά περαιτέρω προς αυτήν την κατεύθυνση.
Από την άλλη πλευρά, οι ισχύοντες κανόνες στο Σύμφωνο Σταθερότητας εφαρμόζονταν ήδη σε σημαντικό βαθμό. Μολονότι οι ισχύοντες κανόνες δεν δίνουν ρητή εστίαση στη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους και δίνουν ελάχιστη σημασία στην οικονομική αβεβαιότητα, η Επιτροπή έχει επιδείξει… ευελιξία στην ερμηνεία των κανόνων και πιθανότατα θα συνεχίσει να το πράττει για να διατηρήσει ένα προσαρμοστικό πλαίσιο δημοσιονομικής διακυβέρνησης. Το πιο σημαντικό ζήτημα για τους επενδυτές είναι η απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης, μαζί με την αύξηση των επιτοκίων.
