Του Κώστα Μποτόπουλου
Η επιστροφή από τις διακοπές επιφύλασσε μια δυσάρεστη έκπληξη και στο οικονομικό πεδίο: η Κίνα από παγκόσμια ατμομηχανή αρχίζει να μοιάζει με μεγάλο ασθενή -κάτι αντίστοιχο γίνεται με τη Γερμανία εντός της Ευρωπαικής Ένωσης, αλλά εκεί τα μεγέθη είναι πολύ μικρότερα. Το κρίσιμο ζήτημα είναι αν πρόκειται για συγκυριακό ή για δομικό φαινόμενο κι αν ο καταπονημένος από τις απανωτές κρίσεις κόσμος έχει την πολυτέλεια μίας ακόμη, πιο ύπουλης και με πιο έντονα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά.
Φόβοι για κάτι πιό επικίνδυνο…
Γύρω στα μέσα Αυγούστου έσπασε η “φούσκα” στον τομέα των ακινήτων: οι κατασκευές που κρατούσαν την κινεζική οικονομία σε διαρκή υπερθέρμανση μένουν στα αζήτητα, τα “κακά δάνεια” των τραπεζών πολλαπλασιάζονται, οι επενδυτές σε ακίνητα χρεοκοπούν, η ανάπτυξη επιβραδύνεται, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ή άλλα ιδρύματα που δάνειζαν ή με κάθε τρόπο συνδέονταν με την Κίνα ζορίζονται. Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια απλή αρρυθμία -η οικονομία γενικώς κάνει κύκλους, η κινεζική οικονομία είχε και στον παρελθόν, κατά τη μεγάλη αναπτυξιακή ακμή της, αναταράξεις- αλλά πιθανότατα σηματοδοτεί κάτι πιο επικίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία. Για τρεις κυρίως λόγους: μέγεθος και σημασία της κινεζικής οικονομίας, διασύνδεση σε εποχή στασιμοπληθωρισμού, ανάδειξη δομικότερων δυσλειτουργιών.
Ένα “ντόμινο” είναι πιθανό
Η κινεζική οικονομία καλύπτει περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και, κυρίως, με μέσο όρο ανάπτυξης γύρω στο 9%, λειτούργησε σε όλη τη μέχρι στιγμής διάρκεια του 21ου αιώνα ως καύσιμη ύλη για την παγκόσμια ανάπτυξη. Πάνω της “στηριζόταν” σε μεγάλο βαθμό η αμερικανική και η παγκόσμια οικονομία: παραγωγή, τράπεζες, αγορές κεφαλαίου, τεχνολογία.
Σήμερα η Κίνα μπορεί να μην καταρρέει -αναμένεται, παρ’ όλη την επιβράδυνση, γύρω στο 5% ρυθμός ανάπτυξης για το 2023, έναντι 2% για τις ΗΠΑ-, η απώλεια, όμως, και κυρίως η δυσκολία ανάκτησης, του μισού αναπτυξιακού δυναμικού έχει τεράστιες επιπτώσεις. Πόσο μάλλον που η κινεζική οικονομία έχει κι άλλα δομικά προβλήματα πέραν της φούσκας των ακινήτων (γηράσκοντα πληθυσμό, μεγάλη ανεργία νέων, έλλειψη διαφάνειας) και που η προς τα κάτω “διόρθωση” έρχεται σε μια εποχή παγκόσμιου στασιμοπληθωρισμού και με ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης: ένα “ντόμινο” είναι πιθανό λόγω της διασύνδεσης των οικονομιών, του κεντρικού ρόλου της Κίνας και του “κλειστού” (βλέπε: μη δημοκρατικού) χαρακτήρα του καθεστώτος και της οικονομίας της.
Η γεωπολιτική παράμετρος
Η Κίνα όχι απλώς ξεπέρασε αλλά εκμεταλλεύτηκε, μέσω μαζικών κρατικών “ενέσεων ρευστότητας”, τη “στιγμή Λίμαν” της παγκόσμιας οικονομίας. Με τον ίδιο τρόπο κάλυψε πολλές από τις τρύπες που άνοιξε η πανδημία, κατά την οποία η Κίνα έπαιξε τον εξής παράδοξο ρόλο: τροφοδότησε την παγκόσμια οικονομία αλλά αδυνάτισε, ιδίως μέσω του παρατεταμένου “κλεισίματος”/λοκντάουν από το οποίο δεν συνήλθε ποτέ, την κινεζική. Σήμερα όμως δεν έχει τη δυνατότητα τέτοιων ενέσεων (μετά το “ξανάνοιγμα” της κινεζικής οικονομίας στις αρχές του 2023, το ΑΕΠ αυξήθηκε μόνο κατά 0,8%) και γι’ αυτό αποτελεί πλέον βαρίδι. Και μάλιστα ένα βαρίδι που κρατάει τους πάντες μπλοκαρισμένους.
Εδώ μπαίνει . Εν μέσω πολέμου και παρατεταμένης οικονομικής στασιμότητας, μια “πληγωμένη” Κίνα είναι δυνητικά επικίνδυνη σε πολλά μέτωπα: ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ, στήριξη Ρωσίας, επιθετικές βλέψεις στη γειτονιά της (Ινδία, Ταιβάν, Ιαπωνία, Κορέα) και παραπέρα (Αφρική αλλά και οικονομική διείσδυση στην Ευρώπη), παγκόσμιος καταμερισμός δυνάμεων. Η ώρα δεν είναι για παληκαρισμούς του τύπου “κακοί άνθρωποι” που ξεστόμισε ο Πρόεδρος Μπάιντεν (φανταστείτε να ήταν, ή να γίνει, ο Τραμπ), αλλά για επιτάχυνση αυτού που τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί εμφανές όσο και αναγκαίο: μια παγκόσμια συνεννόηση για την ειρήνη, το περιβάλλον και την ανάπτυξη. Σε πολύ δύσκολους, και μεγάλης διάρκειας δυσκολίας, καιρούς.
Κώστας Μποτόπουλος
