Καταφύγιο καταθέσεων, ζωή χωρίς κυρώσεις, εύκολο κοπείο χρήματος, ξέπλυμα μαύρου χρήματος χωρίς πολλές ερωτήσεις και βαλίτσες γεμάτες μετρητά. Αυτά προσφέρει η κατεχόμενη Βόρεια Κύπρος σε Ρώσους και Ιρανούς ολιγάρχες.
«Οι Ρώσοι λατρεύουν να ζουν εδώ, τους αρέσει να βρίσκονται σε μια κοινότητα και η δική μας αυξάνεται συνεχώς», λέει στον Guardian ο Ruslan Ibrayev, ένας πωλητής στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας επενδύσεων ακινήτων Hub στο Iskele ο οποίος παρατηρεί ότι τα σχολεία και τα καζίνο της περιοχής έχουν γεμίσει με Ρώσους.
Όπως αναφέρει, η περιοχή έχει γίνει πόλος έλξης για αγοραστές από την πρώην Σοβιετική Ένωση, οι οποίοι μετακινούνται μαζικά. «Οι δουλειές πάνε καλά», λέει ο νεαρός αναφερόμενος στις ταχύτητες ρεκόρ με τις οποίες πωλούνται τα ρετιρέ, τα διαμερίσματα και τα στούντιο στην περιοχή.
Η κατασκευαστική δραστηριότητα στο ψευδοκράτος ανθεί. Τα μπλοκ πύργων πολλαπλασιάζονται σε μια βιομηχανία που βασίζεται στην εισροή ρουβλιών και ιρανικών ριαλίων, τα οποία έχουν οδηγήσει σε αύξηση των ταμειακών ροών και έχουν εκτοξεύσει τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος στο 80% της αξίας των τραπεζικών διαθεσίμων.
Iskele: Κάνε το όπως η Λεμεσός
Επτά μήνες αφότου επιβλήθηκαν αγγλοαμερικανικές κυρώσεις σε άτομα και οντότητες επειδή «παρείχαν τη δυνατότητα» σε ολιγάρχες -συμπεριλαμβανομένου του Ρόμαν Αμπράμοβιτς- να διαχειριστούν περιουσιακά στοιχεία στη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία, οι Ρώσοι -που επιδιώκουν να μεταφέρουν τα χρήματά τους στην Ευρώπη- αναζητούν προορισμούς.
Και, όλο και περισσότερο, φαίνεται ότι δεν έχουν κοιτάξει πέρα από την ουδέτερη ζώνη του ΟΗΕ που διχοτομεί το νησί, στην αυτοαποκαλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», αναφέρει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα του Guardian.
Λίγα μέρη το γνωρίζουν αυτό περισσότερο από το Iskele, μια πόλη της οποίας οι πεδινές εκτάσεις έχουν μεταμορφωθεί κάτω από το βάρος του σιδηρομπετόν. Οι Τουρκοκύπριοι έφτασαν να αποκαλούν την παραθαλάσσια πόλη μια «νέα Λεμεσό», την παράκτια πόλη της Κυπριακής Δημοκρατίας, που μόνο μικρός δεν ήταν ο ρόλος που έπαιξε στο να αποκτήσει η Κύπρος το παρατσούκλι της Μόσχας της Μεσογείου.
Όπως και στη Λεμεσό, όπου έφτασαν οι πρώτοι Ρώσοι ολιγάρχες μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οι λεωφόροι του Iskele είναι επενδεδυμένες με κυριλλικές πινακίδες καταστημάτων, διαφημιστικές πινακίδες που υπόσχονται «την ονειρεμένη ζωή», αντιπροσωπείες πολυτελών αυτοκινήτων και καταστήματα κρυπτονομισμάτων.
«Κοπείο» χρήματος η περιοχή
Άλλωστε δεν είναι λίγες οι ιστορίες των ντόπιων δικηγόρων που πλουτίζουν από τη μια μέρα στην άλλη. Το ίδιο και οι αναφορές για πάρτι με σαμπάνιες που ζωντανεύουν τα μπαρ και τα εστιατόρια των ρωσικών θέρετρων.
«Ο Βορράς είναι ένα de facto κράτος. Δεν δεσμεύεται από διεθνείς συμφωνίες, έχει αδύναμους θεσμούς και αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία», λέει ο Sertaç Sonan, ένας εξέχων πολιτικός επιστήμονας, ο οποίος περιγράφει την κατασκευαστική έκρηξη ως «επιχείρηση εκτύπωσης χρήματος» για το ψευδοκράτος. «Είναι μια γκρίζα περιοχή, ιδανική για όποιον θέλει να κάνει σκοτεινές επιχειρήσεις».
Ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής, Irfan Siddiq, προχώρησε παραπέρα τον Αύγουστο, περιγράφοντας τη μικροσκοπική περιοχή ως «μαύρη τρύπα», όταν απευθύνθηκε σε ακροατήριο Ελληνοκυπρίων της διασποράς στη Λευκωσία.
Ενώ ισχυρίστηκε ότι η παράνομη κίνηση ρωσικού κεφαλαίου είχε «ξεκαθαριστεί σε μεγάλο βαθμό» στον νότο – που υποκινήθηκε από το κλείσιμο χιλιάδων λογαριασμών που κατείχαν οι Ρώσοι και τον φόβο που έχουν δημιουργήσει οι κυρώσεις στους Ελληνοκύπριους δικηγόρους και λογιστές – ο βορράς είχε γίνει μια αυξανόμενη ανησυχία.
«Το πρόβλημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι τώρα παρόν και στον βορρά, και αυτό είναι μια πρόκληση για εμάς», είπε στη συγκέντρωση, προσθέτοντας ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επιβάλει κυρώσεις σε περισσότερα από 1.600 άτομα και οντότητες από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.
Οι δυτικές κυβερνήσεις είναι πρόθυμες να επαινέσουν τον πρόεδρο, Νίκο Χριστοδουλίδη, για τον τρόπο που προσπάθησε να καθαρίσει τον χρηματοπιστωτικό κλάδο της χώρας –κλείνοντας περισσότερους από 120.000 ύποπτους τραπεζικούς λογαριασμούς και περισσότερες από 40.000 εταιρείες κέλυφος– μέσα στους εννέα μήνες από την ανάληψη των καθηκόντων του.
Σήμερα, τα κεντρικά γραφεία των εγκεκριμένων «οικονομικών επισκευαστών» της Κύπρου – το κτίριο γραφείων της MeritServus στη Λεμεσό και το μεγαλειώδες κτίριο από ψαμμίτη που κάποτε στέγαζε το δικηγορικό γραφείο της Λευκωσίας του Χριστόδουλου Βασιλειάδη – στέκονται κλειστά και άδεια: σύμβολα των κινδύνων που ενυπάρχουν στη διευκόλυνση ολιγαρχών που συνδέονται με το Κρεμλίνο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία των επαγγελματικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών μειώθηκε το δεύτερο τρίμηνο του 2023, σύμφωνα με την Κυπριακή Στατιστική Υπηρεσία.
Οι «χρυσές» δουλειές των δικηγόρων
Ωστόσο, ακόμη και όταν οι Ρώσοι κατευθύνονται προς τα βόρεια – και τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι περισσότεροι από 39.000 Ρώσοι εγκαταστάθηκαν εκεί μόνο φέτος – οι αναλυτές διστάζουν να δώσουν στο δίκτυο δικηγόρων και λογιστών που λειτουργούσε επί μακρόν στον νότο μια καθαρή κατάσταση «υγείας». Πληθαίνουν οι φήμες για Ελληνοκύπριους δικηγόρους που βοηθούν Τουρκοκύπριους συναδέλφους να αναλάβουν τα χαρτοφυλάκια Ρώσων πελατών.
«Πρέπει να υπάρξει μεγάλη αλλαγή», λέει ο Δρ Αλέξανδρος Αποστολίδης, οικονομικός ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου που έχει συμβουλεύσει την κυπριακή κυβέρνηση. «Χωρίς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη δημιουργία γραφείου κυρώσεων και σοβαρή εξέταση των προτάσεων για τη δημιουργία μιας ενιαίας ρυθμιστικής αρχής για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, είναι δύσκολο να μην δούμε άλλο σκάνδαλο να ξεσπά στη γραμμή».
Η Κυπριακή κυβέρνηση έχει υποσχεθεί μια «προσέγγιση μηδενικής ανοχής» για τις παραβιάσεις των κυρώσεων και λαμβάνει τεχνική υποστήριξη από τη βρετανική κυβέρνηση για τη δημιουργία μονάδας εφαρμογής κυρώσεων το επόμενο έτος. Ο εκπρόσωπός του, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, δήλωσε στον Guardian: «Η στρατηγική της κυβέρνησής μας, που ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Μάρτιο του 2023, είναι η μηδενική ανοχή σε θέματα που αφορούν την αποφυγή κυρώσεων και την παραβίαση του νόμου και κατ’ επέκταση να διαφυλάξει το όνομα της χώρας ως αξιόπιστο χρηματοπιστωτικό κέντρο. Θα ήθελα να τονίσω ότι η κυβέρνησή μας είναι κατηγορηματικά δεσμευμένη στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της παράνομης χρηματοδότησης και λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ».
«Βαλίτσες γεμάτες μετρητά»
Αναμφίβολα, είναι η γενική απουσία τραπεζικών κανονισμών, νόμων της ΕΕ και άλλων διεθνών κανόνων που έπαιξε μεγάλο ρόλο στη μεταφορά κεφαλαίων από τους Ρώσους (που ακολουθούνται στενά από τους Ιρανούς) πιο πρόσφατα στον Βορρά.
Οι αφίξεις στο αεροδρόμιο Ercan στα Κατεχόμενα έχουν αυξηθεί από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του στην Ουκρανία. Οι διελεύσεις της Πράσινης Γραμμής από τον νότο έχουν επίσης αυξηθεί, με 58.788 Ρώσους υπηκόους να έχουν εγγραφεί ως εισερχόμενοι στον θύλακα μέσω σημείων ελέγχου μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με το τουρκοκυπριακό υπουργείο Τουρισμού. Ο συνολικός αριθμός των διελεύσεων είναι πιθανό να είναι σχεδόν επτά φορές υψηλότερος το 2023 από ό,τι πριν από τρία χρόνια.
«Ακούτε για Ρώσους να οδηγούν από τον νότο με βαλίτσες γεμάτες μετρητά», λέει ο Şener Elcil, επί χρόνια επικεφαλής του KTOS, του Σωματείου των Τουρκοκυπρίων δασκάλων. «Αυτή η νέα τάση όλων αυτών των ανθρώπων που εγκαθίστανται εδώ προκαλεί πολλά προβλήματα. Στο Iskele, τη νέα Λεμεσό, το 69% των μαθητών είναι είτε από τη Ρωσία είτε από το Ιράν. Οι γλωσσικές δυσκολίες έχουν γίνει ένα σημαντικό παράπονο των δασκάλων».
Η σταθερή άρνηση της Τουρκίας να επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, θεωρείται επίσης καθοριστική για τις ρωσικές ταμειακές ροές που πλημμυρίζουν το κράτος.
Καταθέσεις στο «πι και φι» σε 22 τράπεζες
«Ο Βορράς ακολούθησε το παράδειγμα της Τουρκίας στο να μην εγκρίνει κυρώσεις κατά της Μόσχας», λέει ο καθηγητής Μουσταφά Μπεσίμ, κοσμήτορας της σχολής Επιχειρήσεων και Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Μεσογείου. «Μπορούν εύκολα να κάνουν μια κατάθεση απευθείας σε έναν λογαριασμό οποιασδήποτε από τις 22 τράπεζες εδώ».
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, οι Ρώσοι όχι μόνο είχαν συσσωρευτεί στην πληθώρα των καζίνο του κρατιδίου, αλλά συνέβαλαν στο ολοένα και πιο μποτιλιαρισμένο οδικό δίκτυο με πρόσφατα αποκτημένα, υψηλής ποιότητας αυτοκίνητα.
«Είναι λίγο σαν τον άνεμο», σκέφτηκε ο αξιοσέβαστος ακαδημαϊκός όταν ρωτήθηκε εάν η βόρεια Κύπρος βρισκόταν τώρα στο αιχμηρό άκρο του ρωσικού ξεπλύματος χρήματος. «Δεν το βλέπεις αλλά το νιώθεις».
«Πλυντήριο» μαύρου χρήματος χωρίς… ερωτήσεις
Σε αντίθεση με τον περίτεχνο τομέα υπηρεσιών που υπήρχε για δεκαετίες στον νότο – βοηθώντας τους ολιγάρχες να αποκτήσουν κυπριακή υπηκοότητα στην εποχή της ακμής του απαξιωμένου προγράμματος μετρητά για διαβατήρια του νησιού – οι επενδυτές στον βορρά διευκολύνθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από νομικές εταιρείες που ενεργούσαν ως πληρεξούσιοι.
«Το δίκτυο παρόχων επιχειρήσεων που εξυπηρετούσε Ρώσους στον [ελληνοκυπριακό] νότο έχει μεταμορφωθεί σε ένα νέο δίκτυο Τουρκοκυπρίων δικηγόρων που δημιουργούν καταπιστεύματα», λέει ο Μέρτκαν Χαμίτ, τοπικός οικονομολόγος.
«Τα καταπιστεύματα είναι εντελώς ανώνυμα, είναι ένας τέλειος τρόπος για να κρύψεις περιουσιακά στοιχεία, χωρίς ερωτήσεις, και αυτή είναι η ομορφιά του για ξέπλυμα χρήματος. Απώτερος στόχος δεν είναι να μείνουμε στην Κύπρο. Ο στόχος είναι να πουλήσουμε τα περιουσιακά στοιχεία, να «καθαρίσουμε» τα χρήματα και να προχωρήσουμε στο Λονδίνο, το Ντουμπάι, το Μανχάταν».
Σύμφωνα με το σύστημα καταπιστεύματος, οι επενδυτές μπορούσαν να αγοράσουν όση ακίνητη περιουσία ήθελαν, παρακάμπτοντας τους νόμους που άλλως όριζαν ότι οι ξένοι δεν κατείχαν περισσότερα από τρία ακίνητα. «Η κυβέρνηση έχει αποδεχθεί ότι πολλά από αυτά που βλέπουμε είναι ανεπίσημα. Οι ξένοι επενδυτές, με επικεφαλής τους Ρώσους, αγοράζουν κυριολεκτικά δεκάδες ακίνητα κάθε φορά», λέει ο Χάμιτ.
Οι τουρκοκυπριακές αρχές έχουν υποσχεθεί να πατάξουν, και τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση έχουν δεσμευτεί να συνεργαστούν για τη νέα νομοθεσία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Με τα ακίνητα να πωλούνται σχεδόν άμεσα, το θέαμα και ο ήχος των γερανών που κρέμονται πάνω από τον ορίζοντα του Iskele είναι απίθανο να εξαφανιστούν σύντομα –ακόμα και αν η διαμάχη για τις πωλήσεις αναμένεται να αυξηθεί, καθώς τα περισσότερα τετράγωνα πιστεύεται ότι κατασκευάστηκαν παράνομα σε γη που κάποτε ανήκε στην πλειοψηφία του πληθυσμού του νησιού, των Ελληνοκυπρίων, που εκτοπίστηκε από τον βορρά το 1974 λόγω της εισβολής των Τούρκων.
«Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού καθόμαστε όλοι στην παραλία και μιλάμε για το πώς φτάσαμε εδώ», λέει ο Ivan, ο οποίος έφτασε στον βορρά πριν από τρία χρόνια, όπου έκτοτε έχει αγοράσει τρία διαμερίσματα, τα δύο στο φανταχτερό θέρετρο Caesar.
Βλέποντας την κόρη του να σκαρφαλώνει στην παιδική χαρά του συγκροτήματος στο τέλος της ημέρας, ο εύσωμος Ουκρανός παραδέχεται ότι προς το παρόν δεν υπάρχει άλλο μέρος που θα προτιμούσε να είναι.
«Υπάρχουν πολλοί Ρώσοι εδώ και ναι, είμαι Ουκρανός, αλλά όλοι μας αγαπάμε αυτό το μέρος. Θέλετε να ξοδέψετε μαύρο χρήμα, δεν υπάρχουν ερωτήσεις. Θέλετε να αγοράσετε ένα σπίτι, δεν υπάρχουν ερωτήσεις. Δεν είναι σαν το Λονδίνο όπου οι τράπεζες πάντα ρωτούν «από πού το πήρες αυτό, από πού το πήρες;». Αλλά σε λίγα χρόνια, ίσως, όταν θα ξεπουλήσουμε, νομίζω ότι η Αγγλία θα είναι το μέρος που θέλουμε να πάμε».
