Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αναχώρησε για την πατρίδα του μετά από επτά ώρες στην ισραηλινή εμπόλεμη ζώνη, με την ολοένα και πιο τεταμένη Μέση Ανατολή σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι όταν έφτασε.
Σύμφωνα με ανάλυση του CNN, o Μπάιντεν δήλωσε στους δημοσιογράφους στο Air Force One ότι ήταν ικανοποιημένος που έκανε τη δουλειά του – κυρίως στο θέμα της απεμπλοκής της ανθρωπιστικής βοήθειας προς την πολιορκημένη Γάζα, η οποία βρίσκεται υπό σφοδρό ισραηλινό βομβαρδισμό μετά τις φρικτές τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Αλλά η αποστολή του έδειξε επίσης τα όρια της επιρροής των ΗΠΑ σε μια περιοχή που βρίσκεται στα πρόθυρα ευρύτερης βίας, καθώς οι αντικρουόμενες αφηγήσεις μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών σχετικά με μια έκρηξη σε νοσοκομείο στην πόλη της Γάζας που πιστεύεται ότι σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους βάθυναν την κρίση.
Σαφής διάκριση
Ο πρόεδρος πέτυχε έναν βασικό στόχο της αποστολής του – να εκφράσει τον βαθύ σεβασμό του για το Ισραήλ, αναλαμβάνοντας συγκινητικά το τραύμα και τη θλίψη της χώρας και επικαλούμενος αναλογίες του Ολοκαυτώματος, υποσχόμενος να σταθεί για πάντα στο πλευρό του εβραϊκού λαού. Αλλά παρακάλεσε επίσης τους ισραηλινούς ηγέτες να μην επιτρέψουν στην οργή για τις δολοφονίες “των πατεράδων σας, των παππούδων σας, των γιων σας, των θυγατέρων σας, των παιδιών σας, ακόμη και των μωρών σας” να θολώσει τη σαφήνεια των στόχων τους στην προσπάθειά τους να καταστρέψουν τη Χαμάς.
Ο πρόεδρος έκανε σαφή διάκριση μεταξύ του παλαιστινιακού λαού και των ριζοσπαστικών ηγετών της Χαμάς, τους οποίους κατηγόρησε ότι χρησιμοποιούν αμάχους ως ανθρώπινες ασπίδες για όπλα και σήραγγες, και εξέφρασε θλίψη για τις “αθώες” ζωές που χάθηκαν στη Γάζα μετά από πολυήμερους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Αλλά καθώς οι διαμαρτυρίες για την έκρηξη στο νοσοκομείο φούντωναν σε όλη την περιοχή, η πιθανότητα κλιμάκωσης του πολέμου του Ισραήλ με τη Χαμάς πέρα από τα σύνορά του εμφανίστηκε ακόμη μεγαλύτερη όταν ο Μπάιντεν επιβιβάστηκε στο Air Force One για να επιστρέψει στις ΗΠΑ.
Επικίνδυνη αποστολή
Ο πρόεδρος παραδέχτηκε στους δημοσιογράφους ότι η επείγουσα αποστολή του ήταν επικίνδυνη, αλλά επέμεινε ότι είχε επιτύχει. Παρόλα αυτά, δεδομένης της τεράστιας πολιτικής επένδυσης του αμερικανικού κύρους και της μόχλευσης που συνεπάγεται ένα ξαφνικό προεδρικό ταξίδι, είναι δίκαιο να τεθεί το ερώτημα τι ακριβώς απέδωσε το ταξίδι του Μπάιντεν. Οι ευρύτεροι στόχοι του ταξιδιού δεν είχαν ποτέ μια ευκαιρία μετά την έκρηξη που σημειώθηκε την Τρίτη σε νοσοκομείο της Γάζας, η οποία σύμφωνα με Παλαιστίνιους αξιωματούχους σκότωσε εκατοντάδες, πυροδότησε διαμαρτυρίες σε πολλά αραβικά κράτη. Ήταν ακριβώς το είδος του περιστατικού που ο πρόεδρος ήλπιζε να αποτρέψει με το ταξίδι του στην περιοχή, αλλά αυτό ήρθε πολύ αργά.
Ο Μπάιντεν τάχθηκε υπέρ των ισραηλινών ισχυρισμών ότι η έκρηξη προκλήθηκε από μια άστοχη ρουκέτα της Ισλαμικής Τζιχάντ που εκτοξεύτηκε προς το Ισραήλ – μια εκτίμηση που, όπως είπε, υποστηρίζεται από τις αμερικανικές πληροφορίες για το περιστατικό. Αλλά τα ερωτήματα σχετικά με την προέλευση της έκρηξης ελάχιστα έκαναν για να εκτονώσουν την οργή που προκάλεσε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, όπου υπάρχει μικρή εμπιστοσύνη στις δηλώσεις των κυβερνήσεων των ΗΠΑ ή του Ισραήλ και μεγάλη οργή για τη μακροπρόθεσμη μεταχείριση των Παλαιστινίων. Η τραγωδία προκάλεσε την ακύρωση ενός κρίσιμου επόμενου σκέλους της επίσκεψης του Μπάιντεν στο Αμμάν, όπου επρόκειτο να συναντηθεί με τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β΄, τον Αιγύπτιο πρόεδρο και τον ηγέτη της Παλαιστινιακής Αρχής.
Κρίση με τους Άραβες
Αντί να φιλοξενήσει την προεδρική σύνοδο κορυφής, το Αμμάν συγκλονίστηκε την Τετάρτη από μια δεύτερη νύχτα τεράστιων διαδηλώσεων που αποκρυστάλλωσαν την οργή των αραβικών χωρών για τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα. Διαδηλώσεις ξέσπασαν επίσης στην Τυνησία, το Ιράκ, το Ιράν, την Τουρκία, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τον Λίβανο. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ συνέστησε στους Αμερικανούς να μην επισκεφθούν τον Λίβανο και η αυξανόμενη δημόσια αναταραχή για την κατάσταση στη Γάζα φάνηκε να σκληραίνει τη στάση βασικών περιφερειακών δυνάμεων. Για παράδειγμα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε “όλη την ανθρωπότητα να αναλάβει δράση για να σταματήσει αυτή η πρωτοφανής κτηνωδία στη Γάζα“, χαρακτηρίζοντας την έκρηξη στο νοσοκομείο “το τελευταίο παράδειγμα των επιθέσεων του Ισραήλ που στερούνται των πιο βασικών ανθρώπινων αξιών“.
Η συνάντηση στο Αμμάν επρόκειτο να είναι ζωτικής σημασίας για την προσπάθεια του Μπάιντεν να εξισορροπήσει την απερίφραστη υποστήριξή του προς το Ισραήλ – μετά τη δολοφονία περισσότερων από 1.400 αμάχων από τη Χαμάς και την αρπαγή περισσότερων από 200 ομήρων – με μια προσπάθεια να δεσμεύσει τους Άραβες ηγέτες που χρειάζεται για να βοηθήσει στον περιορισμό της σύγκρουσης. Το γεγονός ότι ο βασιλιάς, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι και ο ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς ήταν πρόθυμοι να σνομπάρουν τον πρόεδρο των ΗΠΑ δεν λέει πολλά για την επιρροή της Ουάσινγκτον αυτή τη στιγμή ή για τις ελπίδες ότι η Ουάσινγκτον μπορεί να σώσει μια περιφερειακή ειρηνευτική πρωτοβουλία.
Επιπόλαιη φρασεολογία
Η πιθανότητα ότι οι ταραχές σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο θα μπορούσαν να εξαπλωθούν και να προκαλέσουν αστάθεια είναι πλέον πιθανό να βαρύνει τις πολιτικές αποφάσεις των βασικών ηγετών στην περιοχή – ακόμη και εκείνων που είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν μπορεί να επιδείνωσε τις περιφερειακές υποψίες για τον ρόλο των ΗΠΑ όταν δήλωσε ότι η έκρηξη στο νοσοκομείο φαίνεται να προκλήθηκε από την “άλλη ομάδα“. Αυτό ήταν μια υπενθύμιση του τρόπου με τον οποίο ο Μπάιντεν δημιουργεί συχνά τονικά αμήχανες στιγμές που παίζουν με τους ισχυρισμούς των Ρεπουμπλικανών ότι, στην ηλικία των 80 ετών, μπορεί να δυσκολευτεί να εκπληρώσει τον ρόλο του σε μια πιθανή δεύτερη θητεία.
Η φράση ακούστηκε επίσης επιπόλαιη, δεδομένης της ανείπωτης φρίκης που εκτυλίχθηκε στο νοσοκομείο της πόλης της Γάζας, το οποίο ήταν γεμάτο ακόμη και πριν από την έκρηξη λόγω των συνεχιζόμενων αεροπορικών επιδρομών του Ισραήλ που κυνηγάει τη Χαμάς. Και το πιο σημαντικό, πιθανότατα επίσης υπονόμευσε περαιτέρω την ικανότητα του Μπάιντεν να εκτελεί ένα σύνθετο ακροβατικό έργο ζωτικής σημασίας για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή, λειτουργώντας ως τρίτο μέρος μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων συμμάχων των ΗΠΑ.
“Ήμουν πολύ ωμός με τους Ισραηλινούς”
Ο Μπάιντεν υποστήριξε τον ισχυρισμό του Ισραήλ ότι η μαχητική οργάνωση Ισλαμική Τζιχάντ βρίσκεται πίσω από το χτύπημα, σημειώνοντας ότι βασίστηκε σε εκτιμήσεις που βασίζονται σε στοιχεία του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας δήλωσε επίσης ότι πιστεύει ότι το Ισραήλ “δεν ήταν υπεύθυνο” για την επίθεση. Η Ισλαμική Τζιχάντ έχει αρνηθεί τη συμμετοχή της. Η φήμη του προέδρου διακυβεύεται επίσης για τη βοήθεια προς τους αμάχους της Γάζας. Ο ίδιος απηύθυνε έκκληση στο ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο να επιτρέψει τη σωτήρια ανθρωπιστική βοήθεια στον θύλακα από την Αίγυπτο υπό τον όρο ότι θα πρέπει να πηγαίνει σε αμάχους και όχι σε μαχητές της Χαμάς.
“Όπως πιθανώς σας είπαν, ήμουν πολύ ωμός με τους Ισραηλινούς“, δήλωσε ο Μπάιντεν στους δημοσιογράφους στο Air Force One, καθώς επέστρεφε στην πατρίδα του. “Το Ισραήλ έχει πέσει σοβαρά θύμα, αλλά η αλήθεια είναι ότι αν έχουν την ευκαιρία να ανακουφίσουν τον πόνο των ανθρώπων που δεν έχουν πού να πάνε, αυτό πρέπει να κάνουν“. “Αν δεν το κάνουν“, συνέχισε, “θα λογοδοτήσουν με τρόπους που μπορεί να είναι άδικοι“. Ο Μπάιντεν είπε επίσης ότι μίλησε με τον Αιγύπτιο πρόεδρο για πάνω από μία ώρα στο Air Force One και ότι ο Σίσι συμφώνησε να ανοίξει το πέρασμα της Ράφα στη Γάζα σε 20 φορτηγά που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια.
Υποβάθμιση προσδοκιών
Ο πρόεδρος είπε ότι ο δρόμος πρέπει να φτιαχτεί για να μπορέσουν να περάσουν τα φορτηγά και ότι αναμένει να ξεκινήσουν την Παρασκευή. Το πέρασμα θα ανοίξει μόνο για βοήθεια, είπε ο Μπάιντεν, όχι για εκκενώσεις. Ενώ η άφιξη των φορτηγών θα σηματοδοτούσε μια σημαντική εξέλιξη, το επίπεδο της ανάγκης μεταξύ των αμάχων στη Γάζα που δεν έχουν πουθενά να διαφύγουν από τις ισραηλινές επιθέσεις είναι τεράστιο. Και υπάρχουν ερωτηματικά για το αν ακόμη και τα 20 φορτηγά θα τα καταφέρουν. “Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες“, δήλωσε ο Μαρκ Ρεγκέβ, ανώτερος σύμβουλος του Νετανιάχου, στο CNN, υποστηρίζοντας ότι τα προηγούμενα φορτία βοήθειας είχαν κλαπεί από τη Χαμάς.
Δεν είναι όλα όσα συμβαίνουν σε ένα προεδρικό ταξίδι ορατά. Οι ιδιωτικές συναντήσεις με ξένους ηγέτες συχνά αποφέρουν συνεννοήσεις που επηρεάζουν τα μελλοντικά γεγονότα. Έτσι, οι άμεσες ενδείξεις δεν είναι πάντα ένα χρήσιμο βαρόμετρο για την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου ταξιδιού. Αλλά όσο κι αν οι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τις προσδοκίες, υπήρχε σαφής επιτακτική ανάγκη για την αποστολή του Μπάιντεν να αμβλύνει τις εντάσεις – στόχος που δεν επιτεύχθηκε. Η ομιλία του Μπάιντεν προς τον ισραηλινό λαό, ωστόσο, ήταν μια εύγλωττη δήλωση υποστήριξης προς έναν σύμμαχο που τραυματίστηκε από μια τρομοκρατική επίθεση.
Άξιζε τον κόπο
Και πολιτικά, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος έχει αποδυναμωθεί από την κρίση, τώρα έχει χρέος προς τον Μπάιντεν, οπότε μπορεί να είναι πιο επιρρεπής στις αμερικανικές πιέσεις. Οι εκκλήσεις για έλεος προς τους Παλαιστίνιους αμάχους ίσως βρουν πιο ευήκοον ους στο θυμωμένο και θλιμμένο ισραηλινό κοινό, δεδομένης της προθυμίας του Μπάιντεν να ταξιδέψει στη χώρα σε μια σκοτεινή ώρα. Ο Άιβο Ντάαλντερ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, δήλωσε στο CNN ότι η επίσκεψη του Μπάιντεν άξιζε τον κόπο για να δείξει ότι το Ισραήλ δεν είναι μόνο του.
Αλλά ο Ντάαλντερ σημείωσε επίσης τους υπαινιγμούς του Μπάιντεν για το πώς οι αποφάσεις που γεννήθηκαν από το θυμό και τη θλίψη μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 οδήγησαν την Αμερική σε κάποιους αμφίβολους δρόμους. “Νομίζω ότι χρησιμοποίησε την επίσκεψη για να εμπλέξει τον πρωθυπουργό Νετανιάχου και το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο σε κάποιες πολύ σοβαρές συζητήσεις σχετικά με τη στρατηγική που έχει ξεκινήσει το Ισραήλ“, δήλωσε ο Ντάαλντερ. “Νομίζω ότι ο πρόεδρος μοιράστηκε κάποιες αμφιβολίες ότι, στην πραγματικότητα, η τρέχουσα προσπάθεια του Ισραήλ κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση“.
Τα όρια των ΗΠΑ
Ο Μπάιντεν έστειλε επίσης μια προειδοποίηση προς τους εχθρούς του Ισραήλ εκτός της Χαμάς -όπως το Ιράν και η Χεζμπολάχ με έδρα το Λίβανο- ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο για να υπερασπιστούν τον σύμμαχό τους. Η παρουσία του Μπάιντεν ενίσχυσε το μήνυμα που έστειλαν οι δύο ομάδες μάχης αεροπλανοφόρων που έχει αναπτύξει στην περιοχή. “Το μήνυμά μου προς οποιοδήποτε κράτος ή οποιονδήποτε άλλο εχθρικό παράγοντα που σκέφτεται να επιτεθεί στο Ισραήλ παραμένει το ίδιο όπως ήταν πριν από μια εβδομάδα: μην το κάνετε – μην το κάνετε – μην το κάνετε“, δήλωσε ο Μπάιντεν.
Όμως, αποτυγχάνοντας να επιτύχει άμεσες τομές, το ταξίδι του Μπάιντεν έδειξε επίσης τα όρια της επιρροής των ΗΠΑ σε μια σοβαρή γεωπολιτική κατάσταση και ως εκ τούτου υπέδειξε, ανησυχητικά, ότι ίσως δεν είναι δυνατόν να σταματήσουν τα γεγονότα να ξεφεύγουν από τον έλεγχο.
