Σχεδόν πριν καν αρχίσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, είχε επαναφέρει με τρόπο που προκαλούσε ιδιαίτερη ανησυχία τα πυρηνικά όπλα σε πρώτο πλάνο, μιλώντας για ενδεχόμενη εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη σύρραξη. Ωστόσο, φαίνεται ότι πλέον το Κρεμλίνο στρέφεται στα συγκεκριμένα όπλα μαζικής καταστροφής και για πολύ πιο… πρακτικούς λόγους.

Σύμφωνα, λοιπόν, με έκθεση του International Institute for Strategic Studies (IISS), ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι πολλές αποτυχίες και απώλειες των ρωσικών δυνάμεων στα μέτωπα έχουν «πληγώσει» την εμπιστοσύνη της Μόσχας στις συμβατικές δυνάμεις της και έχουν αυξήσει τη σημασία των μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων (NSNWs) για τη Ρωσία ως μέσο αποτροπής και ήττας του ΝΑΤΟ σε ενδεχόμενη μελλοντική σύγκρουση.

Επιθετική σκέψη

Τα NSNWs περιλαμβάνουν όλα τα πυρηνικά όπλα με βεληνεκές έως 5.500 χλμ., αρχής γενομένης με τα τακτικά όπλα που έχουν σχεδιαστεί για χρήση στο πεδίο της μάχης – αντίθετα με μεγαλύτερου βεληνεκούς πυρηνικά όπλα και πυραύλους που η Ρωσία ή οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να πλήξουν η μία την άλλη.

Η έκθεση του IISS εγείρει το ερώτημα αν η Ρωσία μπορεί να ενθαρρυνθεί να χρησιμοποιήσει ένα NSNW με την πεποίθηση πως η Δύση δεν έχει την αποφασιστικότητα να προχωρήσει σε πυρηνική απάντηση. «Η ρωσική αντίληψη περί έλλειψης αξιόπιστης βούλησης της Δύσης να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα ή να αποδεχθεί απώλειες στη σύγκρουση ενισχύει περαιτέρω την επιθετική σκέψη και το δόγμα της Ρωσίας για τα NSNWs», ανέφερε.

Ελεγχόμενη κλιμάκωση

Σύμφωνα με το ινστιτούτο, η λογική της χρήσης ενός NSNW θα ήταν να κλιμακώσει μια σύγκρουση με ελεγχόμενο τρόπο «είτε για να αποτρέψει την εμπλοκή των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είτε για να τους εξωθήσει σε τερματισμό του πολέμου με τους ρωσικούς όρους», σενάριο που έχει εξεταστεί και στο παρελθόν, όταν διάφορες δυτικές μυστικές υπηρεσίες «ζύγιζαν» το ενδεχόμενο ο Πούτιν να χρησιμοποιήσει τακτικό πυρηνικό όπλο σε κάποιο σημείο στο μέτωπο με την Ουκρανία.

Η Μόσχα αρνείται ότι απειλεί με τα πυρηνικά της, όμως πολλές από τις δηλώσεις του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν (αλλά και συμμάχων του στη ρωσική κυβέρνηση) από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία έχουν ερμηνευθεί ως τέτοιες απειλές από τη Δύση – αρχής γενομένης την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής, όταν προειδοποίησε για «συνέπειες που δεν έχετε αντιμετωπίσει ποτέ στην ιστορία σας» για οποιονδήποτε θα προσπαθούσε να εμποδίσει ή να απειλήσει τη Ρωσία.

Ισορροπίες

Η προειδοποίησή του δεν εμπόδισε, ωστόσο, τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ να παράσχουν μαζική στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, περιλαμβανομένων προηγμένων οπλικών συστημάτων, κάτι αδιανόητο κατά την έναρξη του πολέμου. Ο Πούτιν αντιστάθηκε στις εκκλήσεις των «γερακιών» να αλλάξει το δόγμα της Ρωσίας, που επιτρέπει τη χρήση πυρηνικών σε περίπτωση «επίθεσης εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας με συμβατικά όπλα, όταν απειλείται η ίδια η ύπαρξη του κράτους».

Όμως έχει αλλάξει τη θέση της Ρωσίας σε σημαντικές συμφωνίες για τα πυρηνικά και δήλωσε πως αναπτύσσει τακτικά πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία. Δυτικοί αναλυτές και διαμορφωτές πολιτικής παρακολουθούν από κοντά τη δημόσια συζήτηση μεταξύ Ρώσων στρατιωτικών ειδικών σχετικά με το αν η Μόσχα θα πρέπει να μειώσει τις προϋποθέσεις για τη χρήση πυρηνικών.

Φόβος

Πέρυσι, για παράδειγμα, ο Ρώσος αναλυτής Σεργκέι Καραγκάνοφ μίλησε για την ανάγκη να απειληθεί η Ευρώπη με πυρηνικά πλήγματα προκειμένου να εκφοβιστούν και να «συνέλθουν» οι εχθροί της Μόσχας. Ο Ουίλιαμ Άλμπερκ, συντάκτης της έκθεσης του IISS, δήλωσε πως ο Καραγκάνοφ αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης συζήτησης στη Ρωσία για την αποτυχία του στρατού της να κερδίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία καθαρά και γρήγορα.

«Φοβούνται, σύμφωνα με τις δικές τους συζητήσεις, πως αυτό μας έχει ενθαρρύνει περαιτέρω, άρα αυτός είναι ο λόγος που αυτή η συζήτηση για τα πυρηνικά γίνεται τώρα που νομίζουν πως “πρέπει να κάνουμε κάτι άλλο ώστε να κατατρομάξουμε τις ΗΠΑ”». Ο ίδιος δήλωσε σε δημοσιογράφους πως οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών θα μπορέσουν να εντοπίσουν κάποια σημάδια αν η Ρωσία προετοιμάζεται πράγματι να χρησιμοποιήσει ένα NSNW.

Τα σημάδια

Αυτά θα περιλάμβαναν τη μεταφορά όπλων από κεντρικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης σε μια αεροπορική βάση και ενδεχομένως συμβατικά πλήγματα κοντά στην περιοχή-στόχο σύμφωνα με τα σχέδια προκειμένου να απενεργοποιήσουν τα ραντάρ και την αντιπυραυλική άμυνα. Στο σημείο αυτό, ο Πούτιν θα μεταφερόταν πιθανότατα σε πυρηνικό καταφύγιο και θα έθετε σε υψηλό συναγερμό ολόκληρη την πυρηνική διοίκηση και το σύστημα ελέγχου της Ρωσίας σε περίπτωση μεγάλης πυρηνικής απόκρισης από τις ΗΠΑ, είπε.

Ο Άλμπερκ είπε πως οποιαδήποτε χρήση NSNW από τη Ρωσία θα απαιτούσε η Μόσχα να υπολογίσει τη σωστή «δόση» ώστε να αναγκάσει τους αντιπάλους της να υποχωρήσουν παρά να πυροδοτήσει έναν κύκλο κλιμάκωσης. Το ερώτημα του πώς θα απαντούσαν σε ένα τέτοιο σενάριο «κρατάει τους Αμερικανούς πολιτικούς ξάγρυπνους όλη νύχτα», είπε ο Άλμπερκ που έχει εργαστεί στο Πεντάγωνο και στο ΝΑΤΟ.

Η «τακτική του τρελού»

«Από τη στιγμή που η άλλη πλευρά θα περάσει το όριο των πυρηνικών, πώς αποτρέπεις τη λογική κλιμάκωσης μέχρι τον αφανισμό; Πώς τη συγκρατείς, πώς την περιορίζεις; Αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα, είναι ένα πρόβλημα που υπάρχει από την αυγή της πυρηνικής εποχής», σημείωσε. Πάντως, όπως έχει γράψει στο παρελθόν το economico.gr, η τακτική της Ρωσίας να προβάλλει διαρκώς τα πυρηνικά όπλα της δεν είναι καινούργια.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον είχε υιοθετήσει την «τακτική του τρελού», περνώντας προς τα έξω μια εικόνα ενός απρόβλεπτου ηγέτη, ώστε ΕΣΣΔ και Κίνα να είναι πολύ προσεκτικές μαζί του. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, αν και ήδη το ενδεχόμενο αυτό είχε απορριφθεί στην Ουάσινγκτον, ο Νίξον είχε αφήσει να εννοηθεί ότι σκεφτόταν να χρησιμοποιήσει τακτικό πυρηνικό όπλο σε βάρος των Βιετκόνγκ…