Η ανακοίνωση του Σαρλ Μισέλ ότι θα είναι υποψήφιος στις Ευρωεκλογές 2024 ξαναμοιράζει «την τράπουλα» για τις κορυφαίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς θα εγκαταλείψει τη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούλιο, μήνες πριν τη λήξη της θητείας του τον Νοέμβριο.
Η αποχώρηση, λοιπόν, του Σαρλ Μισέλ από το εν λόγω ευρωπαϊκό αξίωμα αναμένεται να δημιουργήσει «παρενέργειες».
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το Politico, με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να μένει χωρίς ηγέτη, ο Ούγγρος Πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν -η χώρα του οποίου αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιούλιο- θα διευθύνει τις συνεδριάσεις. Κάτι τέτοιο όμως αποτελεί ένα εφιαλτικό σενάριο για τις Βρυξέλλες, δηλαδή το να δοθεί μια τέτοια ευκαιρία στον όλο και πιο απομονωμένο ευρωσκεπτικιστή ηγέτη, ο οποίος προσπάθησε να ματαιώσει μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής υποστήριξης στην Ουκρανία εν μέσω του πολέμου με τη Ρωσία.
Χάρη στην κίνηση του Μισέλ, η ΕΕ βρίσκεται σε αχαρτογράφητα νερά. Η θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υφίσταται από το 2009, όταν τέθηκε σε ισχύ ως μέρος της μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισαβόνας για την ΕΕ. Το έργο του προέδρου περιλαμβάνει τον καθορισμό της ατζέντας και του προγράμματος εργασίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και τη διαμεσολάβηση μεταξύ των κρατών μελών και την εκπροσώπηση του μπλοκ στη διεθνή σκηνή. Πριν από τον Μισέλ υπήρχαν μόνο δύο άνδρες (γυναίκα δεν είχε ποτέ τον ρόλο αυτό) που έκαναν τη δουλειά: ο Βέλγος Χέρμαν Βαν Ρομπάι και ο Ντόναλντ Τουσκ.
Ο Μισέλ, λοιπόν, επί της ουσίας έριξε τον «πυροβολισμό εκκίνησης» στην κούρσα για τις κορυφαίες ευρωπαϊκές θέσεις, κατά την οποία οι ηγέτες της ΕΕ μοιράζουν τα «λάφυρα» μεταξύ των πολιτικών ομάδων του μπλοκ, βασιζόμενοι στα αποτελέσματα των ευρωεκλογών (ή αγνοούν εντελώς αυτές τις εκλογές και κάνουν ό,τι θέλουν). Οι άλλοι πολιτικοί που σκέφτονται να διεκδικήσουν μια κορυφαία θέση στην ΕΕ -συμπεριλαμβανομένης της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία δεν έχει ακόμη δηλώσει εάν θέλει μια δεύτερη θητεία, καθώς και εκείνοι που φημολογείται ότι θα ήθελαν μια θέση στην Ε.Ε όπως η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν – ενδέχεται πλέον να κληθούν να ανοίξουν τα «χαρτιά» τους νωρίτερα από το αναμενόμενο.
Οι πολιτικοί παραιτούνται συνεχώς. Γιατί έχει σημασία αυτό;
Γιατί αποστέλλει ένα περίεργο μήνυμα σχετικά με τη σημασία, ή την έλλειψη σημασίας, της θέσης του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστεί κανείς έναν πρόεδρο των ΗΠΑ να παραιτείται μόλις έξι μήνες πριν από τη λήξη της θητείας του – εκτός αν υπάρχει κάποια περίπτωση ανωτέρας βίας, όπως η δολοφονία του. Ομοίως, οι συντάκτες της Συνθήκης της Λισαβόνας δεν προέβλεψαν κανένα σενάριο στο οποίο θα υπήρχε μια πρόωρη αποχώρηση εκτός από ένα απροσδιόριστο «εμπόδιο» ή έναν «τερματισμό», κανένα από τα οποία δεν ισχύει εδώ.
Έτσι, η πρόωρη αποχώρηση του Μισέλ -εν μέσω μιας μεγάλης αντιπαράθεσης με την Ουγγαρία σχετικά με την πολιτική υποστήριξης του μπλοκ προς την Ουκρανία- φαίνεται να σηματοδοτεί, από τη μια πλευρά, ότι ο Μισέλ δεν βλέπει τον ρόλο του ως ιδιαίτερα σημαντικό.
Αλλά από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε επίσης να δείχνει ότι είναι ευτυχής να αφήσει το έργο της επίλυσης των προβλημάτων της ΕΕ σε έναν διάδοχο, οποιονδήποτε κι αν είναι αυτός. Για ορισμένους διπλωμάτες, αυτό θα μπορούσε να έχει θετικές επιπτώσεις ξεκινώντας έναν διάλογο για τις κορυφαίες θέσεις τώρα, αντί για μάχες της τελευταίας στιγμής. Ωστόσο, σε άλλους δεν αρέσει η αβεβαιότητα, καθώς η ΕΕ αντιμετωπίζει δύο πολέμους στη γύρω περιοχή και μια πιθανή προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ το 2024.
«Είναι προφανές ότι η αποχώρηση του Μισέλ δεν βοηθάει σε θέματα εξωτερικής πολιτικής», δήλωσε ένας Γάλλος διπλωμάτης που, όπως και άλλοι σε αυτό το άρθρο του Politico, χορηγήθηκε ανωνυμία για να συζητήσουν ένα ευαίσθητο θέμα.
Θα γίνει ο Βίκτορ Όρμπαν προσωρινό αφεντικό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου;
Ένας λόγος για τον οποίο αυτό προκαλεί αναταραχή στις αρχές Ιανουαρίου είναι ότι η πρόωρη αποχώρηση του Μισέλ αυξάνει την πιθανότητα ο Όρμπαν να γίνει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αυτομάτως.
Αυτό συμβαίνει διότι η Βουδαπέστη αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ το καλοκαίρι του 2024 και αν δεν υπάρχει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο ηγέτης της χώρας που κατέχει την προεδρική έδρα θα αναλάβει τα καθήκοντα.
Η προοπτική να προεδρεύει ο Όρμπαν στις συναντήσεις των ηγετών δεν εξέπληξε έναν αξιωματούχο της ΕΕ που είπε ότι, μέσα στο κτίριο του Συμβουλίου, υπήρχαν εδώ και καιρό εικασίες για τέτοιο σενάριο, σημάδι ότι ο Μισέλ σχεδίαζε την κίνησή του καιρό τώρα.
Και, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο που είναι κοντά στον Μισέλ, οι ηγέτες δεν έμειναν άφωνοι και συμφώνησαν κυρίως με την απόφασή του. «Επικοινώνησε με τους 27 και η ευρεία πλειοψηφία υποστήριξε την απόφαση», είπε ο αξιωματούχος.
Έτσι, φαίνεται ότι η ιδέα να είναι ο Όρμπαν στο «τιμόνι» δεν τρόμαξε τους ευρωπαίους ηγέτες. Αυτό οφείλεται πιθανώς στο ότι το γραφείο του Μισέλ κατέστησε σαφές ότι, νομικά, μια απλή πλειοψηφία θα ήταν αρκετή για να αποτρέψει τη Βουδαπέστη να αναλάβει τη θέση – αν και, , ένας από τους διπλωμάτες έσπευσε να επισημάνει, ότι αυτό θα ήταν ουσιαστικά μια κήρυξη πολέμου εναντίον του Όρμπαν.
Οι διπλωμάτες που δεν ανησυχούν, λένε ότι αυτό οφείλεται στο ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για να βρεθεί το κατάλληλο όνομα για να αντικαταστήσει τον Μισέλ. «Την τελευταία φορά, στις 2 Ιουλίου, όλα ήταν έτοιμα», δήλωσε ένας από τους διπλωμάτες. Τρεις άλλοι έκαναν παρόμοιες παρατηρήσεις.
Ωστόσο, το όνομα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι συνήθως μέρος ενός πακέτου, που συμφωνείται από τους ηγέτες μαζί με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον κορυφαίο διπλωμάτη της ΕΕ. Και, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν την ακροδεξιά σε άνοδο «αυτή τη φορά θα μπορούσε να είναι πιο περίπλοκο να σχηματιστεί πλειοψηφία ή θα μπορούσαμε να έχουμε μια πολύ ισχνή πλειοψηφία», υποστήριξε ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να τοποθετηθούν οι άνθρωποι σε θέσεις εργασίας.
Θα κάνει ο Μισέλ εκστρατεία για τις Ευρωεκλογές και αν ναι, μπορεί ακόμα να εκτελέσει τα καθήκοντα του Συμβουλίου;
Το γραφείο του Μισέλ δήλωσε ότι θα κάνει εκστρατεία όπως θα έκανε κάθε άλλος ηγέτης. Ο πρωθυπουργός «μιας χώρας εκτελεί κλασικά το λειτούργημά του ενώ εξακολουθεί να είναι σε θέση να εκστρατεύει στις εθνικές κοινοβουλευτικές εκλογές. Θα ίσχυε το ίδιο και για τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για, σε αυτή την περίπτωση, τις Ευρωεκλογές», δήλωσε ο αξιωματούχος του στενού περιβάλλοντος του Μισέλ.
Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ο Μισέλ θα κάνει εκστρατεία έχει εγείρει ανησυχίες, ειδικά καθώς αυτό που κάνει θα μπορούσε να επηρεάσει τη φον ντερ Λάιεν όταν ανακοινώνει ότι θέλει μια δεύτερη θητεία, όπως αναμένεται. Ο Μισέλ υποτίθεται ότι θα μιλήσει εκ μέρους των 27 χωρών, κάτι που δεν μπορεί να το κάνει όταν διεκδικεί μια θέση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Αυτές οι αμφιβολίες συνοψίστηκαν από έναν διπλωμάτη που είπε: «Όλοι θα παρακολουθούμε πολύ στενά τι θα πει και θα κάνει ο Μισέλ κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», καθώς «δεν μπορεί να υιοθετήσει θέσεις που θα υπονόμευαν τη θέση του ως προέδρου» του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Μια άλλη πτυχή είναι ποιος θα είναι υπεύθυνος για τη διαμεσολάβηση μεταξύ των κρατών. Πριν από τη δημιουργία της θέσης του Μισέλ, ήταν ο ρόλος της περιστρεφόμενης προεδρίας να επιτυγχάνει συμβιβασμούς. Προς το παρόν, αυτός ο ρόλος θα έπεφτε σε έναν άλλο Βέλγο, τον πρωθυπουργό Αλεξάντερ Ντε Κρού. Ωστόσο, αυτός έχει υποβαθμίσει τις προσδοκίες: «Υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα τώρα τους επόμενους μήνες για να δούμε πώς μπορούν να οργανωθούν τα πράγματα. Αν μπορώ να παίξω έναν ρόλο σε αυτό, προφανώς θα παίξω τον ρόλο μου σε αυτό», είπε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα. Αλλά «περιμένοντας ότι είναι το Βέλγιο που πρόκειται να επιβάλει μια λύση σε άλλους, αυτό δεν είναι πώς να δουλέψουμε».
Η πλειοψηφία των διπλωματών που μίλησε με το Politico είπε ότι η ευθύνη της διαμεσολάβησης πιθανόν θα πέσει σε κορυφαίους ηγέτες όπως ο Γερμανός Όλαφ Σολτς, ο Γάλλος Εμανουέλ Μακρόν, ο Ολλανδός Μαρκ Ρούτε – όσο παραμένει στη θέση του (από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς της ΕΕ), ο Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ (ως πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) και η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι (καθώς έχει καλές σχέσεις με τον Όρμπαν).
