Μετά από περισσότερο από δυο δεκαετίες στην εξουσία, η δημοφιλία του Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) του Τούρκου προέδρου Tαγίπ Ερντογάν έχει διολισθήσει σε σημείο που η νίκη του στις εθνικές εκλογές του 2023 κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη δείχνει. Ως απάντηση σ’ αυτή την πραγματικότητα, το AKP στρέφεται σε όλο και πιο αυταρχικές και συγκεντρωτικές κινήσεις και πρωτοβουλίες – κινήσεις οι οποίες, όπως τονίζει σε ανάλυσή του το Sratfor, απειλούν να φέρουν την Τουρκία αντιμέτωπη με αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις τα επόμενα χρόνια.
Το όριο εισόδου στην Βουλή
Το AKP και ο κυβερνητικός του σύμμαχος, το υπερεθνικιστικό Κόμμα του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), ετοιμάζονται να αλλάξουν το Σύνταγμα της Τουρκίας για να μειωθεί το εκλογικό όριο για την είσοδο ενός κόμματος στη βουλή, από το 10% πιθανότατα στο 7% της εθνικής ψήφου.
Μειώνοντας το όριο εισόδου στη βουλή, το AKP ελπίζει να διασφαλίσει πως το MHP θα μπει στο κοινοβούλιο ακόμα και με μικρότερη λαϊκή στήριξη. Το AKP μπορεί να περάσει νόμους στην τουρκική Βουλή μόνον μέσα από την συμμαχία του με το MHP. Το MHP όμως χάνει ψηφοφόρους, που πάνε στο αντίπαλο υπερεθνικιστικό κόμμα IYI.
Το εκλογικό όριο της Τουρκίας, που είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο, έχει δεχθεί επικρίσεις τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, θεωρούμενο ως αντιδημοκρατικό αφού αποκλείει μικρότερα κόμματα (ιδιαίτερα τα φιλοκουρδικά) από την πολιτική. Το AKP και η αξιωματική αντιπολίτευση, το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) έχουν προτείνει διάφορες αλλαγές στο όριο αυτό, με το CHP να προτιμά ένα όριο 3% και το AKP υψηλότερα όρια.
Η “θηλειά” της τουρκικής οικονομίας
Αυτή η συνταγματική αλλαγή, όμως, δεν θα διορθώσει τα ευρύτερα οικονομικά, πολιτικά και διεθνή προβλήματα που αποδυναμώνουν τη δημοφιλία του AKP. Τα ποσοστά έγκρισης της συμμαχίας AKP-MHP συνεχίζουν να πέφτουν λόγω ενός συνδυασμό παραγόντων, περιλαμβανομένων των ισχνών οικονομικών επιδόσεων της Τουρκίας (με τον υψηλό πληθωρισμό, την ανεργία και τα προβλήματα χρέους), πολιτικών σκανδάλων όπως οι δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης το 2019 (που πολλοί Τούρκοι πιστεύουν πως το AKP προσπάθησε να υπονομεύσει), της κακής αντίδρασης στις καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού και της αυξανόμενα αμφιλεγόμενης εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας σε περιοχές όπως η Συρία, η Λιβύη και το Αζερμπαϊτζάν.
Οι αμφιλεγόμενες εκλογικές πρακτικές
Τον Μάρτιο του 2019 το AKP έχασε τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, τις οποίες κέρδισε ο υποψήφιος του CHP, Εκρέμ Ιμάμογλου. Το AKP επιχείρησε να κρατήσει την έδρα ακυρώνοντας το εκλογικό αποτέλεσμα και διενεργώντας μια αμφιλεγόμενη δεύτερη εκλογική διαδικασία, όμως και πάλι ο υποψήφιός του έχασε, εξασφαλίζοντας τελικά στον Ιμάμογλου τη θέση του Δημάρχου της μεγαλύτερης πόλης της Τουρκίας.
Όλα αυτά, τονίζει το Stratfor, δείχνουν πως το AKP πιθανότατα θα επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα για να κερδίσει τις εκλογές του 2023, όπως να υπονομεύσει την ανεξαρτησία του εκλογικού θεσμού, να λογοκρίνει τα μέσα ενημέρωσης, και να εκμεταλλευτεί τις διεθνείς κρίσεις για πολιτικό κέρδος.
Το κόμμα δεν έχει τα μέσα για να αντιστρέψει από μόνο του την διολίσθηση της τουρκικής οικονομίας, η οποία παρασύρεται από το χρέος, την αδυναμία του νομίσματος, την ανεργία και την μείωση των διεθνών επενδύσεων. Επιπλέον, οι εγχώριες πολιτικές ανάγκες του AKP θα καταστήσουν δύσκολη την εφαρμογή αντιδημοφιλών πολιτικών για τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας μέχρι το 2023.
Το AKP πιέζει διαρκώς την κεντρική τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια για να κατευνάσει τους θρησκευόμενους ψηφοφόρους (περιλαμβανομένου και του ίδιου του προέδρου Ερντογάν) που θεωρούν πως τα επιτόκια είναι αντι-Ισλαμικά. Ετσι υπονομεύει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας καθώς και την ικανότητά της να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό και να τονώσει την ανάπτυξη.
Οι επικίνδυνες σχέσεις με την Ρωσία
Ένας άλλος πολιτικός παράγοντας που υπονομεύει την τουρκική οικονομία είναι οι σχέσεις του AKP με τη Ρωσία, που -αν και δημοφιλείς στους εθνικιστές Τούρκους – έχουν φέρει κυρώσεις από τις ΗΠΑ κατά της Άγκυρας για την αγορά του ρωσικού αμυντικού συστήματος S-400.
Το AKP, επίσης, από καιρό χρησιμοποιεί σκληρές τακτικές για να εμποδίσει τα κουρδικά κόμματα της αντιπολίτευσης όπως το HDP να αυξήσουν την δυναμή τους – τακτικές όπως το «ξήλωμα» των κούρδων δημάρχων και η φυλάκιση, από το 2016, του ηγέτη του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
Ακόμη πιο ριψοκίνδυνες τακτικές στην ίδια κατεύθυνση εν όψει των εκλογών θα μπορούσαν να ενοχλήσουν ακόμα περισσότερο τους συμμάχους της Δύσης και να αυξήσουν την πιθανότητα επιβολής επιπλέον κυρώσεων στην Τουρκία για την εξωτερική της πολιτική και για τις επιδόσεις της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επισημαίνει η ανάλυση του Stratfor.
Η απειλή των κυρώσεων επιστρέφει
Τους τελευταίους μήνες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ έχουν κάνει κράτει στις απειλές για επιβολή πιο αυστηρών κυρώσεων, υπό τον φόβο της αποξένωσης της Τουρκίας –ενός βασικού συμμάχου του ΝΑΤΟ και μιας κρίσιμης σημασίας χώρα για τη στρατηγική της Ευρώπης για την αποτροπή ενός ακόμα προσφυγικού κύματος. Ωστόσο, επανειλημμένως αναφορές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κογκρέσο των ΗΠΑ τονίζουν τις ανησυχίες για την απομάκρυνση της Τουρκίας από τη δημοκρατία υπό τη διακυβέρνηση του AKP. Και αυτό το αίσθημα απλώς θα ενισχύεται όσο περισσότερο το AKP χρησιμοποιεί έκνομες τακτικές εν όψει των εκλογών.
Τον Απρίλιο οι ΗΠΑ έσπασαν τη διπλωματική παράδοση δεκαετιών και αναγνώρισαν τη Γενοκτονία των Αρμενίων, παρά τις διαμαρτυρίες της Τουρκίας – κάτι που δείχνει ένα αυξανόμενα αρνητικό κλίμα έναντι του AKP εντός του αμερικανικού πολιτικού συστήματος.
Τον Μάρτιο του 2021, η ΕΕ «πάγωσε» τα σχέδια για την επιβολή κυρώσεων σε υψηλόβαθμους Τούρκους της κρατικής Turkish Petroleum Association, εν μέρει επειδή η Άγκυρα φάνηκε να κατεβάζει τους επιθετικούς τόνους της στην εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις εξορύξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα σχέδια αυτά και άλλες επιπλέον κυρώσεις, όμως, θα μπορούσαν να επανέλθουν μελλοντικά.
