Ο αγώνας μεταξύ Αράβων και Εβραίων για την κυριότητα των Αγίων Τόπων χρονολογείται εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα και έχει προκαλέσει επτά μεγάλους πολέμους.
Ο τελευταίος ξέσπασε στις 7 Οκτωβρίου, όταν η ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, η οποία είναι αφοσιωμένη στην καταστροφή του Ισραήλ και την οποία οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση, επιτέθηκε στο νότιο Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας, σκοτώνοντας 1.200 ανθρώπους σε πόλεις, κιμπούττζιμ, στρατιωτικές βάσεις και ένα μουσικό φεστιβάλ στην έρημο. Περισσότεροι από 11.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε ισραηλινά αντίποινα μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Ακολουθεί ένας σύντομος οδηγός του Bloomberg, για να κατανοήσετε τη σύγκρουση:
1. Ποιες είναι οι ρίζες της σύγκρουσης;
Ο εθνικισμός αναπτύχθηκε τόσο μεταξύ των Αράβων όσο και μεταξύ των Εβραίων στους Αγίους Τόπους -που περιλαμβάνουν το σημερινό Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα– μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (η οποία κυβερνούσε την περιοχή για αιώνες) την εποχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1920, οι νικητές του πολέμου έδωσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο εντολή να διαχειριστεί αυτό που τότε ονομαζόταν Παλαιστίνη. Οι διακοινοτικές συγκρούσεις στην περιοχή επιδεινώθηκαν από την αντίσταση των Αράβων στην εβραϊκή μετανάστευση, η οποία αυξήθηκε τη δεκαετία του 1930. Μπροστά στις ναζιστικές διώξεις, όλο και περισσότεροι Εβραίοι από το εξωτερικό αναζήτησαν καταφύγιο στην αρχαία πατρίδα τους, όπου οι Εβραίοι ζουν εδώ και σχεδόν 4.000 χρόνια. Σε μια προσπάθεια να σταματήσει η βία μεταξύ Αράβων και Εβραίων, μια βρετανική επιτροπή πρότεινε το 1937 τον διαμελισμό της επικράτειας για τη δημιουργία ενός κράτους για κάθε ομάδα. Μια δεκαετία αργότερα, τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν μια διαφορετική διαίρεση.
2. Τι προέκυψε από τις προσπάθειες για τη διαίρεση της γης στα δύο;
Οι Εβραίοι είπαν ναι και τις δύο φορές, αλλά οι Άραβες είπαν όχι. Αφού ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 1948, το Ισραήλ δέχθηκε επιθέσεις από γειτονικά αραβικά κράτη και τα κέρδη του κατά τη διάρκεια του πολέμου καθόρισαν τα σύνορα του νέου έθνους. Οι Παλαιστίνιοι χρησιμοποιούν τον όρο Νάκμπα, ή καταστροφή, για να αναφερθούν σε αυτή την περίοδο, η οποία δημιούργησε περίπου 700.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες.
3. Ποιοι είναι οι Παλαιστίνιοι;
Σε έναν πόλεμο του 1967, το Ισραήλ κατέλαβε, μεταξύ άλλων εδαφών, τη Λωρίδα της Γάζας από τον αιγυπτιακό έλεγχο και τη Δυτική Όχθη από τον έλεγχο της Ιορδανίας. Έθεσε τους Άραβες Παλαιστίνιους που κατοικούσαν στις δύο αυτές περιοχές, ευρέως γνωστούς μέχρι τότε απλώς ως Παλαιστίνιους, υπό στρατιωτική κατοχή, τροφοδοτώντας περαιτέρω τον εθνικισμό και τη δυσαρέσκεια μεταξύ τους. Η μεγάλη πλειοψηφία των Παλαιστινίων είναι σουνίτες μουσουλμάνοι. Μια μειοψηφία είναι χριστιανοί.
4. Τι είναι η Χαμάς;
Το αραβικό ακρωνύμιο για το Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης, η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987 κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής ιντιφάντα, ή εξέγερσης, κατά της ισραηλινής κατοχής. Ήταν απότοκος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου, ενός ισλαμιστικού θρησκευτικού, κοινωνικού και πολιτικού κινήματος. Αρχικά κέρδισε δημοτικότητα μεταξύ των Παλαιστινίων δημιουργώντας ένα δίκτυο φιλανθρωπικών οργανώσεων που ασχολούνται με τη φτώχεια καθώς και με τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης. Αργότερα απέκτησε φήμη για την εκστρατεία βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας και άλλων επιθέσεων κατά Ισραηλινών.
5. Τι θέλει η Χαμάς;
Ο κύριος στόχος της Χαμάς, όπως διατυπώθηκε σε έναν αναθεωρημένο χάρτη που εκδόθηκε το 2017, είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Το έγγραφο περιγράφει όλους τους Αγίους Τόπους ως “μια αραβική ισλαμική γη” και αναφέρει ότι η Χαμάς απορρίπτει κάθε επιλογή εκτός από την “πλήρη απελευθέρωσή της”.
Σύμφωνα με τον αναθεωρημένο χάρτη, η σύγκρουση της ομάδας είναι με “το σιωνιστικό σχέδιο” και όχι με τους Εβραίους, καθαυτούς. Ο αρχικός καταστατικός χάρτης της Χαμάς έλεγε: “Η ημέρα της κρίσης δεν θα έρθει μέχρι οι μουσουλμάνοι να πολεμήσουν τους Εβραίους και να τους σκοτώσουν”. Το νεότερο έγγραφο λέει ότι “η αντίσταση στην κατοχή με όλα τα μέσα και τις μεθόδους είναι ένα νόμιμο δικαίωμα που εγγυώνται οι θεϊκοί νόμοι”.
Μια δημοσκόπηση στις αρχές Σεπτεμβρίου στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη έδειξε ότι, αν είχαν τη δυνατότητα επιλογής στις βουλευτικές εκλογές, το 34% των Παλαιστινίων θα ψήφιζε τη Χαμάς, έναντι 36% της Φατάχ, της κύριας παράταξης της κοσμικής Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ), της πρώην ανταρτικής ομάδας που συμφώνησε με το Ισραήλ το 1993.
6. Τι είναι ο σιωνιστής;
Το κίνημα του Σιωνισμού, που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ευρώπη ως απάντηση στον αντισημιτισμό, υποστήριζε τη δημιουργία μιας πατρίδας για τον εβραϊκό λαό στην αρχαία πατρίδα του. Πήρε το όνομά του από έναν λόφο στην Ιερουσαλήμ που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη. Δεδομένου ότι το κίνημα πέτυχε τον στόχο του, σήμερα σιωνιστής είναι κάποιος που υποστηρίζει την ανάπτυξη και την προστασία του κράτους του Ισραήλ.
7. Τι είναι η Λωρίδα της Γάζας;
Η Λωρίδα της Γάζας είναι ένας μικρός θύλακας – ο οποίος οριοθετείται από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τη Μεσόγειο Θάλασσα – όπου 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι ζουν σε συνθήκες συνωστισμού και εξαθλίωσης, οι περισσότεροι από τους οποίους κατατάσσονται ως πρόσφυγες.
Για περίπου μια δεκαετία, η Γάζα διοικούνταν από την Παλαιστινιακή Αρχή, τον φορέα που είναι υπεύθυνος για την περιορισμένη αυτοδιοίκηση των Παλαιστινίων σύμφωνα με τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Όσλο που υπέγραψαν το Ισραήλ και η PLO. Το 2005, το Ισραήλ απέσυρε τα στρατεύματά του από τη Γάζα και εγκατέλειψε τους οικισμούς ισραηλινών πολιτών εκεί.
Στις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους, η Χαμάς νίκησε την παράταξη Φατάχ της PLO, η οποία κυριαρχεί στην Παλαιστινιακή Αρχή. Μετά από μήνες εμφύλιων μαχών μεταξύ των δύο ομάδων, η Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας το 2007. Το Ισραήλ διατηρεί τον έλεγχο του εναέριου και θαλάσσιου χώρου της Γάζας και, μαζί με την Αίγυπτο, επιβάλλει εδώ και καιρό αυστηρούς περιορισμούς στην κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών μέσα και έξω από τη Λωρίδα.
8. Γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί πρόσφυγες στη Γάζα;
Πολλοί από τους Άραβες πρόσφυγες από τον πόλεμο του 1948 και τα επακόλουθά του κατέφυγαν στη Γάζα. Οι απόγονοί τους λογίζονται σήμερα ως πρόσφυγες, επειδή δεν έχει βρεθεί μόνιμη λύση γι’ αυτούς.
Οι Παλαιστίνιοι υποστηρίζουν ότι, εκτός από τις χιλιάδες των αρχικών προσφύγων που βρίσκονται ακόμη εν ζωή, περίπου 5 εκατομμύρια απόγονοί τους – στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και στο εξωτερικό – δικαιούνται το “δικαίωμα επιστροφής” στο Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι διαφωνούν. Ανησυχούν ότι με μια τέτοια εισροή, σε συνδυασμό με τα σχεδόν 2 εκατομμύρια Άραβες που είναι ήδη πολίτες του Ισραήλ, έναντι 6,7 εκατομμύρια Εβραίων της χώρας, θα μπορούσαν να ανατρέψουν τιες πληθυσμιακές ισορροπίες, ακυρώνοντας τον σκοπό της δημιουργίας ενός εβραϊκού κράτους.
9. Ποια είναι η κατάσταση στη Δυτική Όχθη;
Η Δυτική Όχθη είναι ένα εδαφικό τετράγωνο δυτικά του ποταμού Ιορδάνη, όπου ζουν 3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι. Είναι επίσης το σπίτι περίπου 460.000 Εβραίων Ισραηλινών που ζουν στους λεγόμενους οικισμούς.
Ορισμένοι Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι επειδή η Δυτική Όχθη -στην οποία αναφέρονται με τη βιβλική της ονομασία, Ιουδαία και Σαμάρεια– ήταν μέρος της ιστορικής πατρίδας των Εβραίων, το Ισραήλ θα πρέπει να την προσαρτήσει. Η Παλαιστινιακή Αρχή ασκεί περιορισμένη αυτονομία στη Δυτική Όχθη και το Ισραήλ έχει τον γενικό έλεγχο εκεί, όπως ορίζεται στις συμφωνίες του Όσλο. Οι συμφωνίες είχαν ως στόχο να θεσπίσουν προσωρινές ρυθμίσεις, ενώ οι δύο πλευρές διαπραγματεύονταν μια συμφωνία τελικού καθεστώτος, η οποία πιθανώς θα εγκαθίδρυε ένα παλαιστινιακό κράτος δίπλα στο Ισραήλ.
10. Τι συνέβη με τις ειρηνευτικές συνομιλίες;
Οι δύο πλευρές απέτυχαν επανειλημμένα να επιλύσουν ζητήματα που στέκονταν εμπόδιο σε μια συμφωνία τελικού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένου του πού θα σχεδιαστούν τα σύνορα, πώς θα μοιραστούν την Ιερουσαλήμ και το καθεστώς των Παλαιστινίων προσφύγων. Ο τελευταίος γύρος συνομιλιών κατέρρευσε το 2014.
11. Τι είναι το κιμπούτς;
Αρκετές από τις πόλεις που χτύπησαν οι μαχητές της Χαμάς ήταν ισραηλινές κοινότητες που ονομάζονται κιμπούτζιμ, ο εβραϊκός πληθυντικός του kibbutz, που σημαίνει συγκέντρωση. Ένα φαινόμενο μοναδικό στο Ισραήλ, το κιμπούτς είναι μια συλλογική κοινότητα, που συνήθως ασχολείται με τη γεωργία. Το πρώτο ιδρύθηκε το 1910 και σήμερα υπάρχουν περίπου 250 από αυτά.
Τα πρώτα κιμπούτζιμ ήταν ριζοσπαστικά πειράματα ισονομίας, με τους κατοίκους να συγκεντρώνουν όλα τα εισοδήματα και να τα μοιράζονται δίκαια, να τρώνε όλα τα γεύματά τους μαζί και μερικές φορές να μεγαλώνουν τα παιδιά τους σε ομαδικά σπίτια. Σήμερα, πολλά από τα κιμπούτζιμ έχουν απομακρυνθεί από αυτές τις πρακτικές, αλλά εξακολουθούν να διατηρούν στοιχεία κοινοτικής διαβίωσης.
12. Γιατί οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το Ισραήλ;
Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, για να δείξουν την υποστήριξή τους στον σύμμαχό τους, οι ΗΠΑ μετέφεραν επιπλέον πολεμικά πλοία, αεροσκάφη και στρατεύματα στην περιοχή και επιτάχυναν τις αποστολές πυρομαχικών προς το Ισραήλ. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Ισραήλ έχει λάβει περισσότερη αμερικανική βοήθεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα – περίπου 158 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια και χρηματοδότηση της πυραυλικής άμυνας της χώρας.
Τις πρώτες δύο δεκαετίες μετά τη γέννησή του το 1948, το Ισραήλ δεν ήταν ιδιαίτερα στενός σύμμαχος της Αμερικής. Οι ΗΠΑ έφεραν το Ισραήλ κοντά τους εν μέρει ως αποτέλεσμα υπολογισμών του Ψυχρού Πολέμου, καθώς η Σοβιετική Ένωση υποστήριζε τους Άραβες εχθρούς της στις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Μέχρι τη στιγμή που η ΕΣΣΔ κατέρρευσε το 1991, η σχέση ΗΠΑ-Ισραήλ είχε αναπτύξει νέα θεμέλια.
Το Ισραήλ απολαμβάνει λαϊκής υποστήριξης στις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί Εβραίοι, οι οποίοι έγιναν πλήρως αποδεκτοί στην Αμερικανική κοινωνία, καθώς μειώθηκε ο αντισημιτισμός, περιμένουν από το Κογκρέσο και τον Λευκό Οίκο να κρατήσουν το Ισραήλ κοντά τους. Το ίδιο και οι ευαγγελικοί χριστιανοί, οι οποίοι πιστεύουν ότι η δημιουργία του Ισραήλ προμηνύει τη δεύτερη έλευση του Χριστού.
Οι σύγχρονες Ρεπουμπλικανικές τάσεις στηρίζουν το Ισραήλ – που αρχικά ήταν υπόθεση των Δημοκρατικών λόγω των δεσμών των Εβραίων με το Δημοκρατικό κόμμα και του πρώιμου “αριστερού” προσανατολισμού του Ισραήλ. Έτσι η Αμερικανική στήριξη είναι πλέονδιακομματική. Η Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν και οι επιθέσεις ισλαμιστών σε στόχους των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της 11ης Σεπτεμβρίου, ενίσχυσαν την αντιπάθεια των Αμερικανών προς τους εχθρούς του Ισραήλ. Και σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές τους προτεραιότητες ισχυροποίησαν τους δεσμούς των ΗΠΑ με το Ισραήλ.
ΠΗΓΗ:Bloomberg ( Lisa Beyer) με στοιχεία από:
- Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις απαρχές της σύγκρουσης Ισραηλ – Παλαιστινίων.
- Εκθέσεις της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου των ΗΠΑ σχετικά με τις σχέσεις Ισραήλ και ΗΠΑ και τις σχέσεις Παλαιστινίων και ΗΠΑ.
- Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ που διερευνά το νόημα της επίθεσης της Χαμάς.
- “Το Ισραήλ δεν πρέπει να πολεμήσει μόνο του τον πόλεμό του”, ανάλυση του Michael R. Bloomberg στο Bloomberg Opinion.
