Του Κώστα Μποτόπουλου
Κι ενώ η πανδημία συνεχίζεται, και αγριεύει, η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει έμπρακτα ότι δεν αστειεύεται ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των οικονομικών της επιπτώσεων. Στην «ακτιβιστική» φάση στην οποία εισήλθε με την «ομιλία έναντι του έθνους» (State of the Union address) της Προέδρου της Επιτροπής, σημαντικές πρωτοβουλίες εξαγγέλλονται και ξεκινούν για την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου «πακέτου βοήθειας».
- Στην πρώτη γραμμή, από πολιτική άποψη, αφού πλέον το Συμβούλιο έκανε το χρέος του, βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δυο ήταν οι μεγάλες πρόσφατες πρωτοβουλίες της, πέρα από την υπενθύμιση των προτεραιοτήτων, στην πρώτη γραμμή των οποίων είναι η μάχη κατά της πανδημίας, που έλαβε χώρα στο Λόγο του Στέμματος –θέλω να πω του Έθνους.
- Η διευκρίνιση, οιονεί κατευθυντήρια αλλά στην ουσία δεσμευτική, των κριτηρίων με βάση τα οποία θα γίνει η κατανομή των χρημάτων του «πακέτου» στις διάφορες χώρες και στους διάφορους τομείς. Τα κριτήρια έχουν μορφή «2 + 3». 2 βασικές προτεραιότητες, η μετάβαση στην πράσινη οικονομία (37% τουλάχιστον των πόρων) και ο ψηφιακός μετασχηματισμός (20%). Και τρεις δεύτερης γραμμής, πιο γενικές αλλά πολιτικά επίσης κρίσιμες, που θα μοιρασθούν το εναπομένον 43%: αύξηση παραγωγικότητας, αντιμετώπιση ανισοτήτων, μακροοικονομική σταθερότητα.
Το χρονοδιάγραμμα, παρά τη γρήγορη κίνηση της Επιτροπής, παραμένει ασφυκτικό: η χώρα μας, για παράδειγμα, με το γνωστό κράτος και ρυθμό, θα πρέπει να δεσμεύσει, εντός αυτού του πλαισίου και όχι με δρόμους και γεφύρια εσωτερικής κατανάλωσης, από τα 32 δις που της αναλογούν, το 70% ως το 2022 και το υπόλοιπο 30% ως το 2023. Να δεσμεύσει θα πει όχι να «σκεφτεί» ή να «προτείνει», αλλά να έχει έτοιμα ως τις τελευταίες λεπτομέρειες προγράμματα και να έχει λάβει έγκριση από την Επιτροπή. Τουλάχιστον ξέουμε πού πάμε.
- Η δημοσιοποίηση, ασφαλώς όχι τυχαία από πλευράς χρονικής συγκυρίας, του αναθεωρημένου Σχεδίου για την «Ευρωπαϊκή Ένωση Κεφαλαιαγορών» (Capital Markets Union CMU). Η CMU, και σας συγχωρώ αν δεν το θυμάστε, ήταν/είναι το φιλόδοξο εκείνο πρόγραμμα που είχε λανσάρει η Επιτροπή Γιουνκέρ για τη διευκόλυνση της σύνδεσης των ευρωπαϊκών αγορών κεφαλαίου και την τόνωση της άντλησης χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις, ιδίως τις μικρομεσαίες, μέσω αυτών των αγορών. Και μετά ήρθε το Μπρέξιτ…
Το «νέο» σχέδιο είναι, απολύτως φυσιολογικά, αμήχανο –η CMU είναι, εδώ και αρκετό καιρό, σε μηχανική υποστήριξη- και, ακόμα πιο φυσιολογικά, πατάει στα χνάρια των προηγούμενων, επί καλύτερων εποχών, σχεδίων: 16 μέτρα που ακούγονται ωραία (δημιουργία κοινής βάσης δεδομένων, υποστήριξη τραπεζών και ασφαλιστικών εταιριών για μεγαλύτερες επενδύσεις, προστασία των επιχειρήσεων και μαζί του επενδυτικού κοινού, μεγαλύτερη εναρμόνιση της εποπτικής λειτουργίας κλπ) αλλά που κάποιος πρέπει –και δυσκολεύεται- να τα γεμίσει με περιεχόμενο.
Θετική είναι πάντως η ρητή σύνδεση με την «πράσινη, ψηφιακή, καθολική και ανθεκτική» ανάπτυξη (κάποιος, ωστόσο, θα έπρεπε να πει στους εγκεφάλους της Επιτροπής ότι, αν δώσεις 4 χαρακτηρισμούς σε ένα και μόνο σχέδιο, είναι σα μην δίνεις κανέναν), καθώς και η –πολλοστή, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία- «υπόσχεση» ότι θα εναρμονιστούν οι κανόνες για τις εταιρίες και ιδίως για την πτώχευση. Οψόμεθα μετά το Μπρέξιτ –που δεν αργεί.
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιτελεί έναν πιο παρασκηνιακό αλλά εξίσου κρίσιμο ρόλο. Ο κεντρικός αυτός μοχλός χρηματοδότησης της ευρωπαϊκής οικονομίας και, εμμέσως, χάραξης της πολιτικής του ευρώ, προέβη το τελευταίο διάστημα σε
- Παροχή «διευκόλυνσης» ύψους 73 δις ευρώ στα 115 «συστημικά» τραπεζικά ιδρύματα που εποπτεύει, μέσω χαλάρωσης των κεφαλαιακών απαιτήσεων που πρέπει να πληρούν. Η ΕΚΤ εμφανίζει την απολύτως καλοδεχούμενη αυτή κίνηση ως «εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής για τόνωση του συστήματος», στην πραγματικότητα πρόκειται όμως για «για εξαιρετική νομισματική πολιτική για την επιβίωση του συστήματος».
- Σοβαρό και μελετημένο ξεκίνημα της «συζήτησης» περί αλλαγής/αναπροσαρμογής του σχεδίου-ναυαρχίδας της ΕΚΤ, του περίφημου Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP), μέσω του οποίου έχει ήδη διοχετεύσει περίπου 1.6 τρις ευρώ στην τραπεζική αγορά. Οι αλλαγές που συζητούνται –πάντα στην κατεύθυνση της «τόνωσης»- είναι είτε η αύξηση του ποσού μέσω PEPP, είτε η συμπλήρωση του με άλλα προγράμματα αγοράς τίτλων, υπό χαλαρότερα, ενδεχομένως, κριτήρια.
- Η αναβάθμιση (“escalation” στη φρανκφουρτιανή αργκό), μέσω δηλώσεων της ίδιας της Προέδρου Λαγκάρντ, της «ιδέας» περί μείωσης της σημασίας, και του ποσοστού (το όριο είναι 2% αυτή τη στιγμή), του πληθωρισμού εντός των βασικών κριτηρίων νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, με παράλληλη αύξηση της σημασίας, στα χνάρια της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας, του κριτηρίου της «ανάπτυξης».
- Φυσικά η αλλαγή δεν θα γίνει αύριο, αφού εντάσσεται στο πλαίσιο «έρευνας» (drei Professoren) για την αναθεώρηση της πολιτικής της ΕΚΤ, που θα ολοκληρωθεί σε έναν χρόνο από σήμερα. Όμως ο χρονισμός της αναγγελίας εκ μέρους της προέδρου έχει ιδιαίτερη σημασία. Τώρα που η Γερμανία φαίνεται να έχει αλλάξει ρότα, η τόλμη επιτρέπεται λίγο παραπάνω –και πάντως έχει λίγο περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.
