Όχι ότι χρειαζόταν απόδειξη, αλλά ακόμα ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανέδειξε τις τεράστιες δυσκολίες που η ΕΕ αντιμετωπίζει προκειμένου να λάβει μια απόφαση, όσο σημαντική κι αν είναι.
Όπως είναι γνωστό, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η αύξηση της παραγωγής της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ βρίσκεται στην ατζέντα των ηγετών των κρατών μελών, αλλά μόνο αργά αρχίζει να κερδίζει έδαφος, καθώς το πιο ευαίσθητο ζήτημα είναι η μελλοντική χρηματοδότηση περισσότερων αμυντικών επενδύσεων. Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν την Πέμπτη 21 Μαρτίου να πιέσουν την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) να “προσαρμόσει την πολιτική της για τη χορήγηση δανείων στην αμυντική βιομηχανία και τον τρέχοντα ορισμό της για τα αγαθά διπλής χρήσης, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική της ικανότητα“.
Προχώρησαν επίσης πιο κοντά στη χρήση των εσόδων από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να βοηθήσουν την Ουκρανία μέσα σε λίγους μήνες, στο πλαίσιο ενός σχεδίου που θα διέθετε το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων για την αγορά όπλων για το Κίεβο και την άμυνα του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει να διατεθεί το 90% των επιτηρούμενων εσόδων από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της αμυντικής παραγωγής και της στρατιωτικής βοήθειας της Ουκρανίας, ενώ το υπόλοιπο 10% θα πήγαινε σε δημοσιονομική βοήθεια για το Κίεβο.
Ρωσικά κεφάλαια
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φον ντερ Λάιεν δήλωσαν ότι η ιδέα να χρησιμοποιηθούν τα έσοδα από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία προς όφελος της Ουκρανίας -που σύμφωνα με τη Μόσχα θα αποτελούσε κλοπή- έχει ευρεία υποστήριξη μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Ωστόσο, η χρήση των χρημάτων για την αγορά όπλων είναι προβληματική για ορισμένους, συμπεριλαμβανομένων ουδέτερων στρατιωτικά αδέσμευτων χωρών όπως η Αυστρία, η Ιρλανδία και η Μάλτα.
“Για εμάς τους ουδέτερους, πρέπει να διασφαλιστεί ότι τα χρήματα, για τα οποία δίνουμε την έγκρισή μας, δεν θα δαπανηθούν σε όπλα και πυρομαχικά“, δήλωσε ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ. Ο Μισέλ, από την πλευρά του, δήλωσε ότι το μπλοκ μπορεί να βρει τρόπους να λάβει υπόψη του τις ανησυχίες τους, ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είπε ότι “η Ρωσία πρέπει να αισθανθεί το πραγματικό κόστος του πολέμου και την ανάγκη για μια δίκαιη ειρήνη”, προτρέποντας τους ηγέτες της ΕΕ να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο και να χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι τα περιουσιακά στοιχεία, ένα βήμα που το μπλοκ δεν εξετάζει μέχρι στιγμής.
Τα σχέδια της φον ντερ Λάιεν
Ωστόσο, παρά τον επείγοντα χαρακτήρα, διαφώνησαν σε μια γενικότερη ευρύτερη ώθηση για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση όπλων για το Κίεβο, όπως τα ευρωομόλογα για την άμυνα, που ζήτησαν η Ελλάδα, η Εσθονία και η Γαλλία. Οι… συνήθεις ύποπτοι, όπως οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στον κοινό δανεισμό στην αγορά χρηματοδότησης για αμυντικούς σκοπούς. “Ο επείγων χαρακτήρας του θέματος σημαίνει ότι πρέπει να εξετάσουμε επιλογές που δεν μας αρέσουν“, δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
Οι ηγέτες ζήτησαν από την Επιτροπή να “διερευνήσει όλες τις επιλογές για την κινητοποίηση της χρηματοδότησης και να υποβάλει έκθεση έως τον Ιούνιο“, σε μια γλώσσα που προωθήθηκε από τις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία και την Ελλάδα. “Η συζήτηση βρίσκεται στην αρχή και όχι στο τέλος της“, δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στους δημοσιογράφους. Ακόμα και χωρίς ένα συνεκτικό σχέδιο για τη χρηματοδότηση, η Επιτροπή σε σύντομο χρονικό διάστημα κατέστρωσε σχέδια για μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την άμυνα.
Αυτό περιλαμβάνει την ιδέα της φον ντερ Λάιεν για έναν νέο επίτροπο άμυνας (βιομηχανίας) για την επόμενη θητεία, πιο εξειδικευμένη χρηματοδότηση της άμυνας, την επέκταση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης του μπλοκ και τη χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας. Φτάνουν ακόμη και στο σημείο να είναι έτοιμο το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να δώσει παραγγελίες όπλων για τα κράτη-μέλη σε μια ώθηση για κοινές προμήθειες όπλων, όπως έγινε και με τα εμβόλια κατά του κοροναϊού SARS-CoV-2.
Αντιδράσεις
Ωστόσο, το σχέδιο της φον ντερ Λάιεν για μια ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική βρίσκει αντιδράσεις από πολλές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, η οποία υποστηρίζει την ενίσχυση του τομέα, αλλά φοβάται ότι το σχέδιο περιλαμβάνει την αρπαγή εθνικών αρμοδιοτήτων. Στις συζητήσεις της Πέμπτης στη σύνοδο κορυφής, διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν ότι υπήρξε διακριτικός σκεπτικισμός.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Σολτς είπε στους ηγέτες της ΕΕ ότι το μπλοκ δεν χρειάζεται “άλλη μια κρατική δομή για την άμυνα στην ΕΕ” ή τη δημιουργία νέων αρμοδιοτήτων που θα ισοδυναμούσαν με αρπαγή εξουσίας, σύμφωνα με δύο άτομα που είχαν γνώση των συνομιλιών. Ενώ τόνισε την ανάγκη να αναπτυχθούν οι δυνατότητες του μπλοκ όσον αφορά τις κοινές προμήθειες, απέρριψε την ιδέα να υπάρχει η Επιτροπή ως ενδιάμεσος, κάτι που θα μπορούσε να επιβραδύνει τις διαδικασίες, είπαν.
Το επίμαχο EDIP
“Θέλει να είναι μια πρόεδρος σε καιρό πολέμου, αλλά ξεχνά ότι η ΕΕ δεν είναι κράτος“, δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, απηχώντας εκείνους που την επικρίνουν ότι χρησιμοποιεί την άμυνα για να τη βοηθήσει να αποκτήσει μια δεύτερη θητεία στο αξίωμα. Τους τελευταίους μήνες, πολλές χώρες της ΕΕ έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τις προθέσεις της Επιτροπής πίσω από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επενδύσεων στην Άμυνα (EDIP), το φιλόδοξο πλαίσιο της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ για την ενίσχυση του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος του μπλοκ.
Αρκετά καινοτόμα μέτρα θεωρούνται ευαίσθητα, καθώς θα έδιναν στα κράτη-μέλη της ΕΕ και στην Επιτροπή την εξουσία να αναπροσανατολίζουν τις προτεραιότητες των βιομηχανιών, να χρηματοδοτούν την παραγωγή όπλων και να δίνουν στον οργανισμό της ΕΕ μια επισκόπηση των παραγωγικών δυνατοτήτων και των αλυσίδων εφοδιασμού που εμπίπτουν στον τομέα της εθνικής ασφάλειας.
Άμεση μελέτη
Κατά την παρουσίαση του κειμένου, ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν δήλωσε ότι η Κομισιόν δεν θα ενδιαφερόταν για μια “αρπαγή εξουσίας” και αρνήθηκε οποιαδήποτε χαλαρή ερμηνεία των συνθηκών που απαγορεύουν τη διοχέτευση κονδυλίων της ΕΕ σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Για να αποφύγει την κατηγορία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στήριξε την πρότασή της για μια βιομηχανική πολιτική στο άρθρο 173 της Συνθήκης της ΕΕ, δίνοντας τρόπους να εργαστεί για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας του μπλοκ. Η γενική διεύθυνση της Επιτροπής που είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του προγράμματος – DG DEFIS – έστειλε πρόσφατα απεσταλμένους να προετοιμάσουν το έδαφος με τις χώρες της ΕΕ για να διαλύσουν τυχόν προβλήματα.
Παρά τις ανησυχίες, οι ηγέτες της ΕΕ ανέθεσαν την Πέμπτη στους εθνικούς υπουργούς να εξετάσουν το κείμενο του EDIP “χωρίς καμία καθυστέρηση“. Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τις τεχνικές λεπτομέρειες αναμένεται να ξεκινήσουν στις αρχές Απριλίου, ενώ το Συμβούλιο θα καθορίσει τη θέση του τον Ιούνιο, πριν το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αρχίσει να συνεδριάζει το καλοκαίρι.
