Στην πρώτη του επίσκεψη στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Τζο Μπάιντεν επιχείρησε να στείλει ένα σαφές μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις: η Αμερική επιστρέφει. Οι συνθήκες που ο Τραμπ είχε δημιουργήσει στη διάρκεια της θητείας του, όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ θα αλλάξουν. Η Ουάσινγκτον θα ξαναγίνει ένας αξιόπιστος εταιρός και συνομιλητής για τους συμμάχους της. Ο σεβασμός στις συμμαχίες θα αποτελέσει ξανά την πυξίδα της πολιτικής της. Οι σχέσεις θα καθορίζονται θεσμικά και όχι μέσω προσωπικών επαφών και μιας συναλλακτικής προσέγγισης στην πολιτική.
Η δύσκολη τετραετία Τραμπ
Το μήνυμα του Μπάιντεν ήταν ακριβώς αυτό που σχεδόν όλος ο δυτικός κόσμος ήθελε να ακούσει, μετά από την τετραετία του Τραμπ, η οποία άλλαξε άρδην τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ ασκούσαν την εξωτερική πολιτική τους. Ο Τραμπ τα έβαλε με συμμάχους (σχεδόν τσακώθηκε στις κοινές δηλώσεις του με την Άνγκελα Μέρκελ στο πρώτο της ταξίδι στην Ουάσινγκτον), αμφισβήτησε τον ατλαντισμό (ηγέτες μικρότερων χωρών-μελών του ΝΑΤΟ έσπευδαν να τον πείσουν ότι ξοδεύουν το απαιτούμενο 2% του ΑΕΠ για την άμυνα), έκανε εξωτερική πολιτική σαν να έκανε μπίζνες (οι συναντήσεις του με τον Κιμ Γιονγκ Ουν θα μείνουν ιστορικές) και γενικώς ανέτρεψε πολιτικές δεκαετιών.
Τώρα ο Μπάιντεν υπόσχεται ότι θα διορθώσει τα πάντα, θα επουλώσει τις πληγές και όλα θα επιστρέψουν στην προ Τραμπ κατάσταση. Όμως, είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Επί της ουσίας, όχι, λέει το Foreign Affairs σε ένα άρθρο που αναλύει γιατί η κληρονομιά του Τραμπ θα ρίχνει τη σκιά της στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για πολλά χρόνια ακόμα. Και γιατί, όσο κι αν ο Μπάιντεν έχει καλές προθέσεις, είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει να ανατρέψει τις κεφαλαιώδους σημασίας αλλαγές που ο Τραμπ επέφερε στην πολιτική των ΗΠΑ έναντι του κόσμου.
Πολιτικό φόρουμ
Το ΝΑΤΟ αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα για τη ζημιά που τα χρόνια του Τραμπ επέφεραν στις σχέσεις των ΗΠΑ με τους ίδιους τους συμμάχους τους. Πέρα και πάνω από μια αμυντική συμμαχία, ιδίως μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, το ΝΑΤΟ ήταν ένα πεδίο συζήτησης και συνεννόησης μεταξύ τις Ουάσινγκτον και των λοιπών χωρών-μελών της συμμαχίας. Ακόμα και σε περιπτώσεις που υπήρξαν έντονες διαφωνίες (ποιος μπορεί να ξεχάσει την αποστροφή του λόγου του Ντόναλντ Ράμσφελντ περί “νέας Ευρώπης”…). Μια συμμαχία χωρών που είχαν παρόμοιες αντιλήψεις περί δημοκρατίας, αν κάποιος θέλει να το δει πιο πολιτικά.
Το ΝΑΤΟ άλλαξε
Σήμερα, το ΝΑΤΟ δεν μοιάζει με αυτό που ήταν επί Μπαράκ Ομπάμα. Αυταρχικές και αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις σε Ουγγαρία, Τουρκία και Πολωνία κάνουν την προσέγγιση περί χωρών με ίδια αντίληψη περί δημοκρατίας να μοιάζει κενή νοήματος. Και ο Τραμπ προσέγγισε το ΝΑΤΟ σε μια λογική εντελώς συναλλακτική: τι δίνετε, τι παίρνω. Το χειρότερο είναι ότι πολύς κόσμος στις ΗΠΑ συμφωνεί με αυτή την προσέγγιση, αισθανόμενος ότι οι Ευρωπαίοι «εκμεταλλεύονται» την τεράστια στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ και αγνοώντας τα πολιτικά κέρδη της Ουάσινγκτον από τη σταθερότητα και την προώθηση της δυτικής αντίληψης περί δημοκρατίας μέσα από τις διαδικασίες της συμμαχίας.
Δυσπιστία
Ο Μπάιντεν διαβεβαιώνει ότι όλα αυτά θα αλλάξουν και οι σχέσεις θα επανέλθουν στην προ Τραμπ κατάσταση. Ωστόσο, η δυσπιστία των συμμάχων δύσκολα θα καμφθεί: ένας Αμερικανός πρόεδρος πήγε σε σύνοδο του ΝΑΤΟ και απαιτούσε να αυξήσουν τις δαπάνες τους για τη άμυνα, ειδάλλως δεν βλέπει τη χρησιμότητα της συμμαχίας. Αντίστοιχη πρακτική ακολούθησε και με τη Νότια Κορέα, αγνοώντας ότι η Σεούλ σήμερα εξάγει περισσότερα προϊόντα στην Κίνα, απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Οι σύμμαχοι των ΗΠΑ είδαν ένα πρόεδρο να τους λέει ότι η χώρα ενδεχομένως να αποχωρήσει από το βασικό σχήμα επαφής και πολιτικών σχέσεων μεταξύ τους. Το ερώτημα είναι απλό: κι αν έλθει κι άλλος ένας τέτοιος;
Τα μειονεκτήματα Μπάιντεν
Στη δυσπιστία των συμμάχων, η εκλογή Μπάιντεν δεν βοηθά. Στο τέλος της θητείας του θα είναι 82 ετών και δύσκολα θα είναι ξανά υποψήφιος. Την ίδια στιγμή, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δυσκολεύεται πολύ να ξεφύγει από την επιρροή του Τραμπ (η “τραμπική συνιστώσα”, για την οποία έχει γράψει και το economico.gr). Δεν είναι δύσκολο για τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη ή στην Ασία να φανταστούν ότι ένας πρόεδρος “τύπου Τραμπ” δεν είναι απίθανο να τους προκύψει μετά από τέσσερα χρόνια, ακόμα κι αν ο Μπάιντεν κάνει όλα όσα δεσμεύεται ότι θα κάνει για να διορθώσει τα όσα έγιναν στο διάστημα 2017-2021.
Εμπορικές σχέσεις
Παράλληλα, και στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, οι ΗΠΑ ξέφυγαν από τον παραδοσιακό τρόπο να κάνουν πολιτική, τις μεγάλες, λεπτομερείς και πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες. Ο Τραμπ, παρότι ήταν έτοιμη, αποχωρήσε από την ΤΡΡ -το magnum opus της Χίλαρι Κλίντον ως υπουργού Εξωτερικών- και αναθεώρησε την NAFTA, λίγο-πολύ λέγοντας ότι Καναδάς και Μεξικό εκμεταλλεύονταν τις ΗΠΑ. Επίσης, ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα και είναι αμφίβολο αν ο Μπάιντεν ως το τέλος της θητείας του θα κατορθώσει να τον τελειώσει με τρόπο που να είναι ικανοποιητικός για όλους.
Εν κατακλείδει, το άρθρο καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι η αποχώρηση του Τραμπ από το Λευκό Οίκο μπορεί να έκανε συμμάχους και εταίρους να αναστενάξουν με ανακούφιση, αλλά οι «πληγές» που αφήνει είναι βαθιές και δύσκολα θα κλείσουν, όσο κι αν ο Μπάιντεν θέλει να πείσει περί του αντιθέτου. Μένει να φανεί τι θα πετύχει τελικά.
