Πριν από μόλις έξι εβδομάδες, ο Τζο Μπάιντεν φαίνονταν αισιόδοξος πως οι 300.000 άνδρες των Αφγανικών Εθνικών Δυνάμενων Άμυνας και Ασφάλειας διέθεταν την εκπαίδευση, τον εξοπλισμό και την ικανότητα να εμποδίσουν μια κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν μετά την απόσυρση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων.
«Το ενδεχόμενο οι Ταλιμπάν να κατακλύσουν τα πάντα και να θέσουν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη τη χώρα είναι εξαιρετικά απίθανο» είχε πει στις αρχές Ιουλίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ, καθώς επιβεβαίωνε την αποφασιστικότητά του να ολοκληρώσει την απόσυρση των ΗΠΑ μέχρι τις 31 Αυγούστου. «Παρείχαμε στους Αφγανούς εταίρους μας όλα τα εργαλεία –τονίζω όλα τα εργαλεία, την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό οποιουδήποτε σύγχρονου στρατού».
Η Καμπούλ έπεσε χωρίς αντίσταση
Όμως, παρά τον ανώτερο εξοπλισμό και την εκπαίδευση των Αφγανικών δυνάμεων, οι μαχητές των Ταλιμπάν εξαπέλυσαν μια επίθεση-αστραπή που τους έδωσε τη δυνατότητα να καταλάβουν περισσότερα από τα δυο τρίτα του εδάφους του Αφγανιστάν και να φτάσουν στην πρωτεύουσα Καμπούλ, συχνά με ελάχιστη αντίσταση.
Οι Αφγανοί στρατιώτες απλώς διαλύθηκαν, αποχώρησαν ή αποσύρθηκαν στις βάσεις τους, παρά τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό τους από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους. Σε ορισμένες περιπτώσεις άφησαν πίσω τους προηγμένο εξοπλισμό, τον οποίον άρπαξαν ισλαμιστές ένοπλοι που επέδραμαν πάνω σε μηχανές και κραδαίνοντας Καλάσνικοφ.
Το έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας και η διαφθορά
Πρώην δυτικοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι και ανεξάρτητοι ακαδημαϊκοί που μιλούν στους Financial Times, λένε πως η κατάρρευση των Αφγανικών ενόπλων δυνάμεων αντανακλά την ευρεία δημόσια απογοήτευση με την κυβέρνηση του προέδρου Ασράφ Γανί , τη χρόνια διαφθορά και την κακοδιαχείριση εντός των ενόπλων δυνάμεων, και μια έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των στρατιωτών πως θα μπορούσαν να κερδίσουν έναντι των Ταλιμπάν χωρίς στήριξη, στρατιωτική και σε επίπεδο πληροφοριών από τις ΗΠΑ.
«Το πρόβλημα με τον στρατό δεν ήταν η έλλειψη εκπαίδευσης ή όπλων. Το σημαντικότερο πράγμα στον πόλεμο είναι η πολιτική», λέει στους Financial Times ο Μάικλ Μάρτιν, πρώην Βρετανός στρατιωτικός και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «An Intimate War» με θέμα τις συγκρούσεις στο Αφγανιστάν.
Ο Μάρτιν τονίζει πως ο Γανί, ένας τεχνοκράτης της Παγκόσμιας Τράπεζας που έγραψε ένα βιβλίο για την ανασυγκρότηση αποτυχημένων κρατών προτού εκλεγεί στη θέση του προέδρου το 2014, δεν είχε τις πολιτικές δεξιότητες για να διατηρήσει πιστές τις πολλές διαφορετικές εθνοτικές ομάδες στην ιδέα ενός εθνικού αγώνα.
Όταν ήρθαν αντιμέτωποι με την επικείμενη απόσυρση των ΗΠΑ, πολλοί από τους πιο παραδοσιακούς εθνοτικούς, φυλετικούς και ακόμα και οικογενειακούς δεσμούς επισκίασαν την όποια πίστη μπορεί να αισθάνονταν έναντι του νεότευκτου αφγανικού στρατού, επιτρέποντας στους περιφερειακούς διοικητές των Ταλιμπάν να διαπραγματευτούν την ουσιαστικά ειρηνική παράδοση πολλών στρατιωτών.
“Απλώς παραδόθηκαν με αντάλλαγμα την αμνηστία”
«Το πολιτικό σύστημα των Ταλιμπάν μπόρεσε να «ξεφλουδίσει» κομμάτια της κυβέρνησης επειδή η κυβέρνηση δεν φρόντισε αρκετά τους ψηφοφόρους της –τις φυλές, τις φατρίες, τους ένοπλους μαχητές και τις εθνότητες. Αυτό είναι το θεμελιώδες ζήτημα», σύμφωνα με τον Μάρτιν. «Οι στρατιωτικοί διοικητές απλώς παραδόθηκαν με αντάλλαγμα την αμνηστία, την οποία τους χορήγησαν οι Ταλιμπάν και τους άφησαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους».
Η συμφωνία που έκλεισε με τους Ταλιμπάν τον Φεβρουάριο του 2020 ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα του Μπάιντεν να την τηρήσει χωρίς ένα καλά σχεδιασμένο σχέδιο στρατιωτικής μετάβασης, ενθάρρυναν τους Ταλιμπάν και έπληξαν το ηθικό των Αφγανικών ενόπλων δυνάμεων την ώρα που στη χώρα είχε μόλις αρχίσει η περίοδος των μαχών.
Ο Αλί Γιαβάρ Αντιλί, διευθυντής του Afghanistan Analysts Network, λέει πως οι Αφγανοί στρατιώτες ταράχθηκαν βαθύτατα από τον απότομο τρόπο με τον οποίον αποσύρθηκε η αμερικανική υλικοτεχνική και αεροπορική στήριξη. Πολλοί Αφγανοί- συμπεριλαμβανομένου του Γάνι – ποτέ δεν το περίμεναν.
«Βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στην αεροπορική στήριξη που παρείχαν οι δυνάμεις των ΗΠΑ και επίσης στην υλικοτεχνική στήριξη που παρείχαν εργολάβοι των ΗΠΑ, και οι στηρίξεις αυτές δεν υπάρχουν πλέον», επισημαίνει.
Η απώλεια της αεροπορικής στήριξης των ΗΠΑ
Πρώην ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος των ΗΠΑ λέει επίσης στους FT πως οι Αφγανική Πολεμική Αεροπορία επλήγη ιδιαίτερα σκληρά από την αποχώρηση περισσότερων από 15.000 εργολάβων που κάποτε βοηθούσαν ώστε να πετούν τα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα που παρείχαν οι ΗΠΑ.
«Η λειτουργική ετοιμότητα της αεροπορίας υποβαθμίζεται και πάει σε όλη τη χώρα προσπαθώντας να ανταποκριθεί σε διάφορες απελπιστικές καταστάσεις» ανέφερε ο αξιωματούχος. «Όταν οι στρατιώτες αντιληφθούν πως δεν θα έρθει κανένας να τους σώσει, θα λιποτακτήσουν, θα φύγουν ή θα παραδοθούν».
Δεν παραδόθηκαν αμαχητί όλες οι Αφγανικές δυνάμεις. Οι καταδρομείς των ειδικών δυνάμεων πολέμησαν σκληρά και κράτησαν τη γραμμή έναντι των Ταλιμπάν σε κάποιες πόλεις μέχρι που τους απέσυραν. Αλλά ήταν απλά πολύ λίγοι για να αποσοβήσουν την πανεθνική επέλαση.
Ταυτόχρονα, οι FT επισημαίνουν πως οι ένοπλες δυνάμεις του Αφγανιστάν μαστίζονταν από τη διαφθορά, όπως για παράδειγμα στο θέμα των «στρατιωτών-φαντασμάτων» που υπάρχουν μόνο στα χαρτιά –επιτρέποντας σε άλλους να εισπράττουν τους μισθούς τους.
Δεν πίστεψαν ότι οι αμερικανοί θα φύγουν
Στην άμεση στρατιωτική κατάρρευση συνέβαλε και η άρνηση της κυβέρνησης Γανί να κατανοήσει πως ο Μπάιντεν πράγματι θα προχωρούσε στην απόσυρση των τελευταίων αμερικανών στρατιωτών και των στρατιωτικών εργολάβων από το Αφγανιστάν φέτος –και η αποτυχία της συνεπώς να προετοιμαστεί κατάλληλα.
«Ο Γανί και αυτοί που βρίσκονται γύρω του απλώς δεν μπορούσαν να πιστέψουν πως οι Αμερικάνοι τους εγκατέλειψαν κατ’ αυτόν τον τρόπο», ανέφερε ο Πακιστανός αναλυτής Αχμέντ Ρασίντ, συγγραφέας αρκετών βιβλίων για την κεντρική και νότια Ασία. «Υπήρχε πάντα η ελπίδα πως όσο χειροτέρευε η κατάσταση τόσο πιο προφανές θα ήταν πως οι αμερικανοί θα έπρεπε να παραμείνουν»…
