Η Κίνα ήταν πρόθυμη να τοποθετηθεί ως μεσολαβητής ειρήνης για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας από την έναρξη της εισβολής, προσφέροντας να μεσολαβήσει μεταξύ των χωρών αμέσως μετά την ώθηση των ρωσικών στρατευμάτων πέρα από τα σύνορα.
Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Το γνωρίζουμε ήδη από τη στιγμή που κατέθεσε το κείμενό της με τα 12 σημεία για τερματισμό της σύγκρουσης Ρωσίας – Ουκρανίας.
Ωστόσο, το Πεκίνο παρέμεινε εμφανώς κοντά στη Ρωσία καθώς ο πόλεμος εξελίχθηκε, αρνούμενο να καταδικάσει ή να επικρίνει τη συνεχιζόμενη ένοπλη επίθεση κατά της Ουκρανίας. Παραμένει επίσης ιδεολογικά ευθυγραμμισμένο με τη Μόσχα σε μια αντιδυτική στάση, με αμφότερους να δηλώνουν την επιθυμία τους να δουν έναν πιο «πολυπολικό κόσμο».
Και παρά τις πολλές τηλεφωνήματα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και ακόμη και μια επίσκεψη στη Μόσχα τον Μάρτιο, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ τηλεφωνήθηκε μόνο με τον Ουκρανό ομόλογό του για πρώτη φορά τις τελευταίες εβδομάδες, υπενθυμίζει το CNBC.
Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, ο Σι είπε ότι θα στείλει ειδικούς εκπροσώπους στην Ουκρανία και θα έχει συνομιλίες με όλα τα μέρη για την επίτευξη εκεχειρίας και μια ειρηνική επίλυση σε αυτό που το Πεκίνο περιγράφει ως «κρίση».
Οι προσπάθειες για διαμεσολάβηση σε μια ειρηνευτική συμφωνία ενισχύονται αυτή την εβδομάδα με τον ειδικό εκπρόσωπο της Κίνας για τις ευρασιατικές υποθέσεις, Λι Χούι, o oποίος πρόκειται να επισκεφθεί την Ουκρανία, τη Ρωσία και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες για συνομιλίες «για μια πολιτική διευθέτηση της ουκρανικής κρίσης», σύμφωνα με το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών, όπως έγινε γνωστό την Παρασκευή.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κίνα θέλει να τελειώσει ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και μάλιστα σύντομα. Πιστεύεται ευρέως ότι το Πεκίνο αντιλαμβάνεται την απρόβλεπτη φύση του πολέμου, το άγνωστη έκβαση και την παγκόσμια οικονομική αστάθεια που προκαλείται από τη σύγκρουση ως πολύ ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Αλλά καθώς προσπαθεί να τοποθετηθεί ως ένας έντιμος διαμεσολαβητής που θα μπορούσε να φέρει ένα τέλος σε μια από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες – και μια που έχει βάλει τη Ρωσία (και μάλιστα, την Κίνα, κατά καιρούς) ενάντια στην ευρύτερη Δύση.
Ενώ την ίδια στιγμή προκαλλεί ερωτηματικά για την αντιληπτή ουδετερότητα, τις διπλωματικές ικανότητες της Κίνας και, εν τέλει, το τελικό της παιχνίδι ως μεσολαβητής.
Ο στόχος της Κίνας
Πολιτικοί αναλυτές και παρατηρητές της Κίνας σημειώνουν ότι, τελικά, το Πεκίνο δεν ενδιαφέρεται πραγματικά ποιος «κερδίζει» τον πόλεμο — ή ποια μορφή θα έχει μια ειρηνευτική συμφωνία. Αυτό που έχει σημασία για το Πεκίνο, λένε, είναι να φέρει τη Ρωσία και την Ουκρανία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και μεσολαβεί τον τερματισμό του πολέμου.
«Η Κίνα επικεντρώνεται περισσότερο στο να κερδίσει την ειρήνη παρά στο ποιος θα κερδίσει τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας», δήλωσε στο CNBC ο Ράιαν Χας, ειδικός στην Κίνα στο Ινστιτούτο Brookings και προηγουμένως ανώτερος διευθυντής για την Ασία στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας της κυβέρνησης Ομπάμα.
«Το Πεκίνο θα ήθελε να έχει φωνή στον καθορισμό των περιγραμμάτων οποιασδήποτε μελλοντικής ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Το Πεκίνο θα ήθελε επίσης να θεωρείται ζωτικής σημασίας για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και ως βασικός παράγοντας για την ευρύτερη ανάκαμψη της Ευρώπης μετά από τη σύγκρουση».
Η Κίνα επιθυμεί επίσης να αξιοποιήσει τις πρόσφατες επιτυχίες στην παγκόσμια διπλωματία, ιδιαίτερα τη μεσολάβηση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας που οδήγησε τους περιφερειακούς αντιπάλους να επαναλάβουν τις διπλωματικές σχέσεις και να ανοίξουν εκ νέου πρεσβείες ο ένας στις χώρες του άλλου.
Η προσπάθεια αυτή της Κίνας σε έναν γύρο παγκόσμιας διπλωματίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας δεν είναι χωρίς προσωπικό συμφέρον, σημειώνουν αναλυτές.
«Φυσικά, η Κίνα δεν μπαίνει σε αυτή τη διπλωματική επίθεση λόγω αλτρουιστικών ανησυχιών», δήλωσε στο CNBC την Τετάρτη ο Τσενγκ Τσεν, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Άλμπανι, στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
«Καθώς η Κίνα τοποθετείται όλο και περισσότερο ως υπερδύναμη, έχει κάθε κίνητρο να επιδείξει τη διπλωματική της δύναμη ως παγκόσμιος μεσολαβητής, ειδικά μετά την πρόσφατη επιτυχία της στη μεσολάβηση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Επιπλέον, η Κίνα θα μπορούσε να δεσμεύσει περαιτέρω τη Ρωσία στο πλευρό της εάν καταφέρει να μεσολαβήσει σε μια συμφωνία που σώζει το πρόσωπο της Ρωσίας», πρόσθεσε.
Ένα άλλο θετικό αποτέλεσμα της όλης αυτής παρέμβασης της Κίνας θα ήταν ότι θα μπορούσε να απευθύνεται στον Παγκόσμιο Νότο – ένας όρος που χρησιμοποιείται γενικά για τον προσδιορισμό των αναπτυσσόμενων χωρών στη Λατινική Αμερική, την Αφρική, την Ασία και την Ωκεανία – «η οποία σε μεγάλο βαθμό δεν έχει πάρει μέρος στη σύγκρουση, καθώς και ορισμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις που δεν είναι πρόθυμες να δουν έναν παρατεταμένο πόλεμο να πυροδοτείται στην Ευρώπη», είπε ο Τσεν.
«Για να κερδίσει υποστήριξη από αυτές τις χώρες, η Κίνα θέλει να καλύψει την εικόνα της ως ειρηνοποιού σε αντίθεση με την προσέγγιση των ΗΠΑ που «ρίχνουν λάδι στη φωτιά».
Μπορεί όμως η Κίνα;
Η προσπάθεια της Κίνας για διαμεσολαβητής της ειρήνης δεν είναι η πρώτη που το κάνει όσο καιρό μαίνεται ο πόλεμος. Η Τουρκία έχει επίσης τοποθετηθεί ως μεσολαβητής μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, συμβάλλοντας στη διαμεσολάβηση μιας ζωτικής σημασίας συμφωνίας για την εξαγωγή σιτηρών και προσπαθώντας στις αρχές του πολέμου να διεξάγει συνομιλίες.
Κάτι το οποίο όμως χάλασε με τις δύο πλευρές να έχουν εδαφικές «κόκκινες γραμμές» – ουσιαστικά αναφορικά με την παραίτηση χαμένων (ή κερδισμένων) εδαφών – οι οποίες δεν μπορούσαν να ξεπεραστούν.
Το αν η Κίνα έχει τις διπλωματικές δεξιότητες που απαιτούνται για να επαναφέρει τη Ρωσία και την Ουκρανία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι αβέβαιο. Η γενική υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία δεν θα έχει περάσει απαρατήρητη στο Κίεβο, με τους αναλυτές να λένε ότι αυτό βλάπτει την αντίληψη του Πεκίνου ως «τίμιου διαμεσολαβητή» από την αρχή.
«Υπάρχει τεράστια ασυμμετρία μεταξύ των σχέσεων Κίνας-Ρωσίας και Κίνας-Ουκρανίας», δήλωσε στο CNBC την Τρίτη η Alicja Bachulska, συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.
«Χρειάστηκαν 14 μήνες για να έχει ο Σι Τζινπίνγκ ένα τηλεφώνημα με τον Ζελένσκι, ενώ την ίδια στιγμή η ανώτατη ηγεσία της Κίνας είχε πάνω από 20 υψηλού επιπέδου αλληλεπιδράσεις με τη ρωσική ηγεσία», σημείωσε.
«Η Κίνα δεν έχει αναγνωρίσει τον επιτιθέμενο – τη Ρωσία – και συνεχίζει να κατηγορεί τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για τον πόλεμο. Οποιοδήποτε είδος ουσιαστικής «βοήθειας» από την πλευρά της Κίνας θα απαιτούσε από το Πεκίνο να αναγνωρίσει την προοπτική της Ουκρανίας για αυτόν τον πόλεμο και την ουκρανική υπηρεσία, και αυτό είναι πολύ απίθανο δεδομένων των στρατηγικών συμφερόντων της Κίνας σε αυτόν τον πόλεμο – δηλαδή να αποδυναμώσει το διεθνές σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και να δυσφημήσει τις φιλελεύθερες δημοκρατίες ευρύτερα.”
Το CNBC επικοινώνησε με το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας για σχόλια και δεν έχει λάβει ακόμη απάντηση.
Ενώ η προσέγγιση της Κίνας προς τα αντιμαχόμενα μέρη δεν ειναι ισορροπημένη, η φαινομενική εγγύτητα της με τη Μόσχα μπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελος και των δύο πλευρών, σημειώνουν οι αναλυτές.
Ο πόλεμος έδωσε στην Κίνα «μια ευκαιρία στην παγκόσμια διπλωματία», είπε ο Ίαν Μπρέμερ, ιδρυτής και πρόεδρος του Ομίλου Eurasia, σε σχόλια μέσω email, σημειώνοντας ότι «ο Σι έχει μεγαλύτερη επιρροή πάνω στον Πούτιν από οποιονδήποτε άλλον».
Ο Chen του Πανεπιστημίου του Albany συμφώνησε ότι, ενώ η έλλειψη ουδετερότητας της Κίνας θα μπορούσε να είναι μια αδυναμία, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι το ατού της.
«Η Κίνα θεωρείται ευρέως ως πολύ φιλική προς τη Ρωσία για να είναι πραγματικά «ουδέτερη» όταν πρόκειται για πιθανή μεσολάβηση στη σύγκρουση. Ωστόσο, ακριβώς επειδή η Κίνα είναι ένας από τους λίγους εναπομείναντες διεθνείς εταίρους της Ρωσίας και έχει παράσχει στη Ρωσία ζωτική διπλωματική και οικονομική υποστήριξη από την εισβολή, έχει την ικανότητα να φέρει τη Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να επηρεάσει τη θέση της Ρωσίας στον τερματισμό της σύγκρουσης», είπε ο Τσεν.
Δύσκολη η οποιαδήποτε ειρήνη
Κανείς δεν υποτιμά ωστόσο τις προκλήσεις που έχει μπροστά του οποιοσδήποτε επίδοξος διαμεσολαβητής της ειρήνης, σημειώνει το CNBC.
Δεκαπέντε μήνες πολέμου έχουν κάνει πιο σκληρή την Ουκρανία και έχουν δείξει ότι δεν θα παραδοθεί στη Ρωσία, και για τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα, τα διακυβεύματα είναι πολύ μεγάλα για να παραχωρήσει εδαφικά κέρδη, ειδικά όταν πρόκειται για περιοχές όπου η Ρωσία είναι πιο επιφυλακτική. όπως η Κριμαία, την οποία προσάρτησε το 2014.
Η Κίνα έχει ήδη προτείνει ένα «ειρηνευτικό σχέδιο» για την Ουκρανία, αλλά στερείται ουσίας και συγκεκριμένων βημάτων για κατάπαυση του πυρός και διευθέτηση εδαφών.
Η Ουκρανία λέει ότι δεν θα συμβιβαστεί με τίποτα λιγότερο από την πλήρη απόσυρση όλων των ρωσικών δυνάμεων από τα κατεχόμενα εδάφη και την αποκατάσταση της εδαφικής της ακεραιότητας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας και τεσσάρων άλλων περιοχών που η Ρωσία δήλωσε ότι είχε προσαρτήσει πέρυσι.
Η Ουκρανία πιθανότατα θα θέλει να δει πώς θα προχωρήσει η τρέχουσα αντεπίθεσή της προτού δεχτεί οποιαδήποτε πρόταση από την Κίνα να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία, ενώ παραμένει επιφυλακτική ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει παραχώρηση εδάφους στη Ρωσία.
Οι Ουκρανοί αναλυτές είναι σίγουρα δύσπιστοι ότι η Κίνα μπορεί ή θα βοηθήσει την Ουκρανία.
«Θα προτείνουν κάποια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός ή ειρηνευτικής συμφωνίας με ρωσικούς όρους και, φυσικά, αυτό δεν είναι προτιμότερο για εμάς», δήλωσε στο CNBC ο Oleksandr Musiyenko, στρατιωτικός εμπειρογνώμονας και επικεφαλής του Κέντρου Στρατιωτικών και Νομικών Μελετών στο Κίεβο.
Η Ουκρανία θα μπορούσε να αποδεχθεί μόνο μια ειρηνευτική συμφωνία που θα σέβεται την εδαφική της ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της χώρας, πρόσθεσε, και προτού επιτευχθεί οποιαδήποτε συμφωνία, και από τα εδάφη της Ουκρανίας θα πρέπει να αποχωρήσουν οι ρωσικές δυνάμεις.
Ο Μουσιγιένκο είπε επίσης ότι δεν περίμενε ότι «οι κινεζικές ειρηνευτικές συμφωνίες και τα σχέδια ειρηνευτικών συμφωνιών θα σημαίνουν κάτι καλό για εμάς, επειδή εξετάζουν την Ουκρανία από ρωσική σκοπιά».
«Δεν είναι αντικειμενικοί σε αυτή την περίπτωση», πρόσθεσε.
