Το γεγονός ότι οι αγρότες της Ευρώπης δεν βγήκαν από τη φτώχεια παρόλη την
πρόοδο που υπήρξε κατά την περίοδο του Μεσαίωνα με την εμφάνιση του
αρότρου στη γεωργία, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι οι κυβερνήτες
της εποχής καρπώθηκαν εκείνοι τα νέα κέρδη απ’την παραγωγή και τα
χρησιμοποίησαν για να χτίσουν καθεδρικούς ναούς.
Οι οικονομολόγοι λένε ότι κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί με την τεχνητή νοημοσύνη (AI), εάν μπει στη ζωή μας με τέτοιο τρόπο, ώστε τα πολυδιαφημισμένα οφέλη της να
τα απολαμβάνουν οι λίγοι κι όχι οι πολλοί.
Η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει πολύ χρήμα
Ο Σάιμον Τζόνσον, καθηγητής παγκόσμιας οικονομίας και διαχείρισης στο MIT
Sloan School of Management, υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει πολλές
δυνατότητες τόσο να πάει προς μία θετική, όσο και προς μία αρνητική
κατεύθυνση. Οι υποστηρικτές της τεχνητής νοημοσύνης προβλέπουν ένα άλμα
παραγωγικότητας που θα δημιουργήσει πλούτο και θα βελτιώσει το βιοτικό
επίπεδο της ανθρωπότητας. Η εταιρεία συμβούλων McKinsey τον Ιούνιο
υπολόγισε ότι η ΑΙ θα μπορούσε να αποδώσει κέρδη μεταξύ 14 τρισεκατομμυρίων και 22 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως (με το ανώτερο
ποσό να είναι περίπου το τρέχον μέγεθος της οικονομίας των ΗΠΑ).
Ορισμένοι που βλέπουν θετικά το θέμα της τεχνολογίας προχωρούν παραπέρα,
προτείνοντας ότι, μαζί με τα ρομπότ, η τεχνητή νοημοσύνη είναι η τεχνολογία
που θα απελευθερώσει επιτέλους την ανθρωπότητα από τις βαρετές εργασίες
και θα την εκτοξεύσει σε μία νέα πραγματικότητα με περισσότερη
δημιουργικότητα και στιγμές χαλαρότητας.
- Ωστόσο, αφθονούν και οι ανησυχίες για τον αντίκτυπό της στα μέσα διαβίωσης,
καθώς και της δυνατότητάς της να εξαφανίσει θέσεις εργασίας σε όλους τους
τομείς, όπως μαρτυρά, για παράδειγμα, η απεργία τον Ιούλιο των ηθοποιών του
Χόλιγουντ που φοβούνται ότι μπορεί να απολυθούν εξαιτίας των κλώνων τους
που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη και που χρησιμοποιούνται
πλέον στο χώρο του θεάματος.
Τα κέρδη για την παραγωγικότητα και οι ανησυχίες
Τέτοιες ανησυχίες δεν είναι εντελώς αβάσιμες. Η ιστορία δείχνει ότι ο
οικονομικός αντίκτυπος της τεχνολογικής προόδου είναι γενικά αβέβαιος, άνισος
και μερικές φορές εντελώς κακόβουλος.
Ένα βιβλίο που δημοσιεύτηκε φέτος από τον Τζόνσον και τον συνάδελφό του
οικονομολόγο του MIT, Ντάρον Ασέμογλου, έκανε μία επισκόπηση της τεχνολογίας τα τελευταία χίλια χρόνια – από το άροτρο μέχρι τα αυτοματοποιημένα περίπτερα – όσον αφορά στην επιτυχία τους να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να αποκομίσουν κέρδη όσο το δυνατόνπερισσότεροι. Ενώ το «spinning jenny» ήταν το κλειδί για την αυτοματοποίηση
της κλωστοϋφαντουργίας του 18ου αιώνα, διαπιστώθηκε ότι οδηγούσε σε
περισσότερες ώρες εργασίας και κάτω από σκληρότερες συνθήκες. Τα μηχανικά
εκκοκκιστήρια βαμβακιού διευκόλυναν την επέκταση της δουλείας στον
αμερικανικό Νότο τον 19ο αιώνα.
Το ιστορικό του Διαδικτύου
Το ιστορικό του Διαδικτύου είναι αρκετά περίπλοκο: έχει δημιουργήσει πολλές
νέες θέσεις εργασίας, ενώ μεγάλο μέρος του πλούτου που δημιουργήθηκε έχει
πάει σε λίγους δισεκατομμυριούχους. Τα κέρδη παραγωγικότητας για τα οποία
φημιζόταν κάποτε έχουν επιβραδυνθεί σε πολλές οικονομίες.
Ένα ερευνητικό σημείωμα του Ιουνίου από τη γαλλική τράπεζα Natixis έδειξε ότι
αυτό οφείλεται στο ότι ακόμη και μια τεχνολογία τόσο διάχυτη όσο το Διαδίκτυο
άφησε πολλούς τομείς ανέγγιχτους, ενώ πολλές από τις θέσεις εργασίας που
δημιούργησε ήταν χαμηλής ειδίκευσης – όπως για παράδειγμα η αλυσίδα
παράδοσης για ηλεκτρονικές αγορές. Όπως προειδοποίησε η Natixis το
συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί κατά
την εκτίμηση των επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγικότητα
της εργασίας.
Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, υπάρχουν επιπλέον λόγοι για να
αμφιβάλουμε αν τα πιθανά κέρδη από την τεχνητή νοημοσύνη θα τα καρπωθεί
ομοιόμορφα και ίσα όλη η ανθρωπότητα. Από τη μία πλευρά, υπάρχει ο κίνδυνος
ενός «αγώνα προς τα κάτω», καθώς οι κυβερνήσεις ανταγωνίζονται για
επενδύσεις σε τεχνητή νοημοσύνη με ολοένα και πιο χαλαρή νομοθεσία. Από την
άλλη, τα εμπόδια για την προσέλκυση νέων επενδύσεων μπορεί να είναι τόσο
υψηλά, ώστε πολλές φτωχότερες χώρες να μείνουν πίσω στον αγώνα αυτόν.
Το κέρδος από τη μείωση του κόστους εργασίας
Η καινοτομία, όπως φαίνεται, είναι το εύκολο κομμάτι. Το πιο δύσκολο είναι να
το γίνει χρήσιμο σε όλους κι εκεί είναι που μπαίνει η πολιτική.
Για τον Τζόνσον (MIT), η άφιξη των σιδηροδρόμων στην Αγγλία του 19ου αιώνα,
σε μια περίοδο ταχέων δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, επέτρεψε στην
ευρύτερη κοινωνία να απολαύσει αυτές τις εξελίξεις, είτε μέσω της ταχύτερης
μεταφοράς φρέσκου φαγητού είτε μέσω ενός πρώτου ταξιδιού αναψυχής.
Παρόμοια οφέλη που προέκυψαν κάτω από δημοκρατικά καθεστώτα σε άλλα
μέρη βοήθησαν εκατομμύρια ανθρώπους να απολαύσουν τους καρπούς της
τεχνολογικής προόδου μέχρι τον 20ό αιώνα. Ωστόσο, ο Τζόνσον υποστηρίζει ότι
αυτό άρχισε να αλλάζει με τον επιθετικό μετοχικό καπιταλισμό που σημάδεψε
τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Το αυτοματοποιημένο checkout στις online
αγορές, υποστηρίζει, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τα παντοπωλεία δεν
γίνονται φθηνότερα, οι ζωές των αγοραστών δεν μεταμορφώνονται και δεν
δημιουργείται κανένα νέο έργο. Υπάρχει μόνο το κέρδος από τη μείωση του
κόστους εργασίας.
Ομάδες εργαζομένων, που έχουν χάσει μεγάλο μέρος της επιρροής που είχαν
πριν από τη δεκαετία του 1980, θεωρούν την τεχνητή νοημοσύνη ως πιθανή
απειλή για τα δικαιώματα των εργαζομένων και την απασχόληση, εάν, για
παράδειγμα, δεν υπάρχει ανθρώπινος έλεγχος στις αποφάσεις για πρόσληψη ή
απόλυση που καθοδηγούνται από την τεχνητή νοημοσύνη.
Το κρίσιμο ερώτημα
Μια έρευνα του ΟΟΣΑ σε περίπου 5.300 εργαζομένους, που δημοσιεύθηκε τον
Ιούλιο, έδειξε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να ωφελήσει με την
ικανοποίηση που μπορεί να προκαλέσει στους εργαζομένους από την ποιότητα
της εργασίας, το επίπεδο της υγειονομικής περίθαλψης και το ύψος των μισθών.
Ωστόσο, θεωρήθηκε ότι εγκυμονεί κι αρκετούς κινδύνους σχετικά με την
ιδιωτικότητα και τα προσωπικά δεδομένα, ενώ μπορεί να ενισχύσει τις
προκαταλήψεις στο χώρο εργασίας και να ωθήσει τους εργαζόμενους στην
υπερκόπωση με τις υψηλές απαιτήσεις του τομέα αυτού.
Όπως και να’χει, ο Τζόνσον θέτει το ερώτημα στη σωστή του βάση: η τεχνητή νοημοσύνη θα επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες ή θα βοηθήσει να επιστρέψουμε σε κάτι πολύ πιο δίκαιο;
- Πηγή:Reuters (Mark John)
