Μετά την επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ στις 13 Απριλίου, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι κατέστησαν σαφές ότι θα απαντήσουν δυναμικά και δεν θα ακολουθήσουν την έκκληση του προέδρου Μπάιντεν να θεωρήσουν εαυτούς νικητές, αφού οι αμυντικές τους ενέργειες ήταν σε μεγάλο βαθμό επιτυχείς. Αλλά το Ισραήλ έχει επίσης σηματοδοτήσει ότι το χτύπημά του κατά του Ιράν θα είναι βαθμονομημένο ώστε να προσπαθήσει να αποφύγει περαιτέρω κλιμάκωση.
Παρ’ όλα αυτά, η προθυμία του Ιράν να χτυπήσει το Ισραήλ απευθείας από το ιρανικό έδαφος και όχι μέσω πληρεξουσίων είναι μια σημαντική αλλαγή. Μέχρι τώρα, το Ισραήλ απολάμβανε ένα τεράστιο εύρος ελευθερίας στις ενέργειές του στη Συρία, τον Λίβανο και το Ιράκ, πλήττοντας τόσο τους ιρανικούς πληρεξουσίους όσο και τις ιρανικές στρατιωτικές δυνάμεις απευθείας εκτός ιρανικού εδάφους, χωρίς να χρειάζεται να φοβάται άμεσα ιρανικά αντίποινα. Αυτή η ελευθερία δράσης θα μπορούσε να απειλήσει την ανεξέλεγκτη κλιμάκωση σε έναν περιφερειακό πόλεμο.
Το “ελεύθερο” Ισραήλ
Οι ενέργειες του Ιράν από τον Οκτώβριο -συγκρατώντας τους πληρεξουσίους του από το να επιτεθούν σε αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ και τη Συρία μετά τα αντίποινα των ΗΠΑ για τέτοιες επιθέσεις στις αρχές Φεβρουαρίου- έχουν καταστήσει σαφές ότι η Τεχεράνη θέλει να αποφύγει έναν περιφερειακό πόλεμο. Όμως μετά το χτύπημα του Ισραήλ την 1η Απριλίου εναντίον ανώτερων αξιωματικών της Ιρανικής Φρουράς της Επανάστασης (IRGC) στο συγκρότημα του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό το Ιράν δεν ήταν πλέον πρόθυμο να διατηρήσει “στρατηγική υπομονή” και αποφάσισε να προσπαθήσει να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού, αναλαμβάνοντας ένα πολύ αυξημένο επίπεδο ρίσκου.
Το Ισραήλ εκτιμά ιδιαίτερα την ελευθερία δράσης του στη Συρία και το Λίβανο, η οποία του έχει επιτρέψει συχνά να εμποδίζει αποστολές όπλων προς τη Χεζμπολάχ, να εξουδετερώνει υπόπτους για τρομοκρατία, καθώς και να καταστρέφει έναν συριακό πυρηνικό αντιδραστήρα το 2007. Το να επιτραπεί στο Ιράν να “αποκαταστήσει την αποτροπή” απορροφώντας ακόμη και ένα αναποτελεσματικό χτύπημα χωρίς απάντηση μετά από ένα χτύπημα στη Δαμασκό είναι αδιανόητο. Ωστόσο, η πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους να αποφύγουν την κλιμάκωση κρατώντας τα όποια αντίποινα μικρά είναι τεράστια.
Το Ισραήλ θα έχανε επίσης σαφώς με κάποιους τρόπους σε μια πλήρως κλιμακούμενη περιφερειακή σύγκρουση, καθώς η Χεζμπολάχ και το Ιράν είναι σε θέση να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές μέσω πυραυλικών πληγμάτων. Ενδέχεται να έχουν προειδοποιήσει σκόπιμα για τα πλήγματα της 13ης Απριλίου τόσο νωρίτερα, ώστε άλλα έθνη να είναι σε θέση να αναχαιτίσουν ορισμένα από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη πολύ πριν φτάσουν στον ισραηλινό εναέριο χώρο. Το Ιράν απέφυγε επίσης να χρησιμοποιήσει τα πιο προηγμένα πυραυλικά του συστήματα. Το Ισραήλ δεν θα μπορούσε να περιμένει να αναπαράγει την επιτυχία της άμυνάς του στο ίδιο επίπεδο σε μια περιφερειακή σύγκρουση.
Αρνητικές συνέπειες
Μια περιφερειακή σύγκρουση θα μπορούσε να έχει και άλλες αρνητικές συνέπειες για το Ισραήλ. Η κοινή γνώμη στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μην υποστήριζε τη συνεχή εμπλοκή στην περιοχή μετά από ένα φιάσκο, ειδικά αν οι συνέπειες περιλάμβαναν μια οικονομικά επιζήμια αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Το Ιράν απέδειξε την ικανότητά του να δημιουργήσει ένα τέτοιο πρόβλημα όταν επιτέθηκε σε κρίσιμες εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας το 2019, χωρίς να στοχεύσει -σκοπίμως- ούτε κατά διάνοια στην πλήρη δυναμικότητά τους.
Ενώ μια περιφερειακή σύγκρουση θα μπορούσε κάλλιστα να δει ισραηλινά και αμερικανικά πλήγματα με στόχο το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά την έναρξη της κλιμάκωσης, τα επακόλουθα του πολέμου δεν θα ήταν ένα θετικό σενάριο για τον περιορισμό του προγράμματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ θα μπορούσαν να το πάνε πίσω ίσως ένα ή δύο χρόνια, αν αυτό είναι δυνατόν, αλλά δεν μπορούν να εξοντώσουν τις προόδους στην τεχνολογία πυρηνικού εμπλουτισμού που έχει επιτύχει το Ιράν από τότε που ο πρόεδρος Τραμπ απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την JCPOA το 2018.
Επίσης, σε ένα μετασυγκρουσιακό πλαίσιο, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πιθανότατα θα προχωρήσει χωρίς την τρέχουσα περιορισμένη διαφάνεια μέσω των επιθεωρήσεων του ΔΟΑΕ. Το Ιράν παίζει με τη φωτιά εδώ, αλλά θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό. Το σημερινό σύνολο κανόνων σχετικά με την ελευθερία δράσης του Ισραήλ εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κατά την οποία το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν πολύ λιγότερο προηγμένο και κατά την οποία το Ιράν διέθετε μόνο μια χούφτα βαλλιστικούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς με τους οποίους θα μπορούσε να πλήξει το Ισραήλ.
Ζητήματα… ισορροπίας
Τώρα, τους κατασκευάζει σε κλίμακα και έχει φτάσει στο καθεστώς ενός πυρηνικού κράτους κατωφλίου. Το Ιράν θα εξακολουθούσε να υποφέρει σε μεγάλο βαθμό αν αποκαλυπτόταν ότι μπλοφάρει, αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά σε άλλους στην περιοχή και ενδεχομένως στην παγκόσμια οικονομία. Αυτή η μετατόπιση του συσχετισμού δυνάμεων καταδεικνύεται ήδη στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Ιράν, με την περσινή συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων και τη μη ανάμειξη στις υποθέσεις του άλλου.
Η Σαουδική Αραβία ήταν πολύ πιο “επιθετική” απέναντι στο Ιράν τα πρώτα χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Ωστόσο, οι επιθέσεις σε πετρελαϊκές υποδομές το 2019, σε συνδυασμό με την επιφυλακτικότητα του προέδρου Τραμπ να εμπλακεί σε μια άμεση σύγκρουση με το Ιράν, έκαναν το Ριάντ να δει ότι η εξίσωση ισχύος είχε αλλάξει. Το Ισραήλ διαθέτει προφανώς πόρους ισχύος που υπερβαίνουν εκείνους της Σαουδικής Αραβίας, αλλά η ίδια αρχή μπορεί τελικά να εφαρμοστεί.
Δεδομένου ότι οι συνέπειες μιας πλήρους σύγκρουσης για το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναμφισβήτητα πολύ χειρότερες από ό,τι ίσχυε προηγουμένως, το Ιράν μπορεί να καταφέρει να αλλάξει τους κανόνες υπέρ του όσον αφορά την ελευθερία δράσης του Ισραήλ, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, ακόμη και αν το Ισραήλ προβεί σε αντίποινα και αποφευχθεί η άμεση κλιμάκωση. Η ισορροπία των κινδύνων έχει μετατοπιστεί.
