Του Κώστα Μποτόπουλου
Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα είναι μια ειδική, και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, περίπτωση στα
παγκόσμια οικονομικά πράγματα. Προερχόμενη από μια χώρα, τη Βουλγαρία, που δεν
διακρίνεται ούτε για τις οικονομικές της επιδόσεις ούτε για την ακαδημαϊκή της ελίτ, ξεχώρισε πρώτα ως Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη συνέχεια ως επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), στο οποίο πρόσφατα κέρδισε, χωρίς αντίπαλο, μια δεύτερη θητεία, αφού προηγουμένως απέτρεψε και τελικά αντέστρεψε ένα εναντίον της εσωτερικό πραξικόπημα.
Η κυρία Γκεοργκίεβα είναι κυρίως τεχνοκράτης αλλά αναγκαστικά και πολιτικός,
χωρίς όμως την έμφαση μιας Λαγκάρντ στην «εικόνα». Κυρίως: μιλά σταράτα και ευθύβολα,
βλέπει τον κόσμο συνολικά και με σχετική, για τη θέση πού κατέχει, ανθρωπιά.
Έχει συνεπώς ιδιαίτερη σημασία, προερχόμενη από το συγκεκριμένο πρόσωπο, η διαπίστωση
ότι «ο κόσμος οδεύει προς μια απογοητευτική (από οικονομική άποψη) δεκαετία».
Η «απογοητευτική πορεία»
Το χρονικό διάστημα ιντριγκάρει: σημαίνει είτε ότι η «απογοητευτική πορεία» αρχίζει από το 2014, δηλαδή αρκετά πριν από την χρηματοπιστωτική κρίση, είτε, το πιθανότερο, ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον ως το 2028, με ότι αυτό σημαίνει για τις αντοχές του συστήματος.
Σε κάθε περίπτωση, τα αίτια της απογοήτευσης, και των δυσμενών προοπτικών για το άμεσο
μέλλον, είναι γνωστά και δεν βγαίνουν μόνο από το στόμα της κυρίας Γκεοργκίεβα (τις ίδιες
μέρες, σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξαν υψηλόβαθμα στελέχη τόσο της Παγκόσμιας
Τράπεζας όσο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας): επιβράδυνση της ανάπτυξης (στα όρια του 3% παγκοσμίως την επανυπολογίζει το ΔΝΤ για το 2029), υψηλό χρέος, γεωπολιτική αναταραχή στα όρια της αναρχίας, κατακερματισμός της οικονομικής δραστηριότητας. Με δυο λόγια: το βασισμένο στην «παγκοσμιοποίηση» «διεθνές μοντέλο ανάπτυξης», που λειτούργησε για δυο περίπου δεκαετίας –εκ των πραγμάτων λιγότερο «απογοητευτικές»- καταρρέει. Και δεν φαίνεται κάτι, ή τι, θα το αντικαταστήσει.
Τα επικίνδυνα σημάδια
Η σκληρή διαπίστωση της επικεφαλής του ΔΝΤ θα μπορούσε να συμπληρωθεί από το γεγονός –που η ίδια δεν αναφέρει, για να μη δημιουργήσει πανικό στις αγορές- ότι αυτά τα γενικά χαρακτηριστικά συμπληρώνονται από μερικά ειδικότερα και όλα μαζί βαθαίνουν την αίσθηση δομικού προβλήματος. Παγκοσμίως τα «χρόνια της απογοήτευσης» χαρακτηρίζονται και από μεγάλη απώλεια εισοδήματος, και ευκαιριών, από την κλιματική κρίση, καθώς και από διαρκώς αυξανόμενες ανισότητες:
- Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 25% του πληθυσμού της γης ζει με 2 δολάρια την ημέρα, ενώ 75 χώρες θεωρούνται φτωχές και παρουσιάζουν πτώση στο δείκτη αυτό σε σχέση ακόμα και με τη προ-covid εποχή.
- Σε περιφερειακό επίπεδο, οι ΗΠΑ αναπτύσσονται αλλά σε πήλινα δημοσιονομικά και πολιτικά πόδια.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μόνιμα προβλήματα δημογραφίας, υποτονικότητας και εσωτερικής συνεργασίας (κορυφαίο παράδειγμα η διαρκώς συζητούμενη και διαρκώς υπολειπόμενη Ένωση Κεφαλαιαγορών).
- Η Κίνα έχασε, μάλλον οριστικά, το παιχνίδι της «αυταρχικά κατευθυνόμενης οικονομίας» (ήδη οι μεγάλοι πιστοληπτικοί οίκοι, με πρώτη, αυτήν εβδομάδα, τη Fitch, υποβιβάζουν την οικονομία της).
- Οι επαυξημένοι BRICS τρομάζουν γεωπολιτικά αλλά αγκομαχούν όλο και περισσότερο οικονομικά.
Η συγκυρία είναι η κορυφή του παγόβουνου
Η συγκυρία, συνεπώς, δηλαδή τα προβλήματα πληθωρισμού, τιμών ενέργειας και ιδίως
πετρελαίου, εφοδιαστικής αλυσίδας, πολιτικής αβεβαιότητας, είναι απλώς η κορυφή του
παγόβουνου.
Η θεμελιώδης πηγή ανησυχίας προέρχεται από έναν κόσμο που παράγει
λιγότερο, που προσθέτει κάθε μέρα στρατιές φτωχών ανθρώπων, που καταστρέφει το
περιβάλλον, που ανακάλυψε εκ νέου τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης διαφορών και που αρνείται να συνεργαστεί για το κοινό καλό. Το καμπανάκι της κυρίας Γκεοργκίεβα από την Ουάσινγκτον σχεδόν δεν ακούγεται στις Βρυξέλλες και σίγουρα δεν φτάνει εκεί που παίζεται η παρτίδα, στις εσχατιές μιας γης που καταστρέφεται από έλλειψη μέτρου.
Κώστας Μποτόπουλος
