Μια εξαιρετικά δηκτική ανάλυση της συμπεριφοράς του Τούρκου προέδρου στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, πριν από αυτή, αλλά και του τι τελικά κέρδισε η Τουρκία λέγοντας το “ναι” στην ένταξη της Σουηδίας στη συμμαχία, κάνει το site FTP, ουσιαστικά καταδεικνύοντας, αλλά και αποδομώντας τον… τσαμπουκά με τον οποίο ο Ερντογάν προσπάθεί να κάνει πολιτική.
Την παραμονή της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε τελικά τέρμα στην αντίθεσή του στην ένταξη της Σουηδίας. Μετά από μήνες μπρα ντε φερ και απειλών, συνειδητοποίησε ότι το χέρι του στο πόκερ ήταν σχετικά αδύναμο. Εκτός από την Ουγγαρία, τα υπόλοιπα κράτη του ΝΑΤΟ είχαν εξοργιστεί με τους θεατρινισμούς του.
Το πολιτικό παιχνίδι
Ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε την αντίστασή του – πρώτα στις αιτήσεις προσχώρησης τόσο της Φινλανδίας όσο και της Σουηδίας και αργότερα μόνο της Σουηδίας – για να επανεκλεγεί αυτή την άνοιξη. Ο Ερντογάν ελέγχει τις εγχώριες πηγές πληροφόρησης στην Τουρκία- το να εμφανίζεται ότι εξουδετερώνει τη Δύση είναι ένα δημοφιλές πολιτικό τέχνασμα. Αλλά ο Ερντογάν ενδιαφέρεται επίσης να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια πολιτική. Έχει μια διογκωμένη άποψη για τον εαυτό του και την Τουρκία- φαντάζεται ότι μπορεί να αναδιαμορφώσει μόνος του την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων- και πιστεύει ότι το να αναγκάσει τους άλλους να διαπραγματευτούν μαζί του θα ενισχύσει τα διαπιστευτήριά του.
Εξορθολογίζοντας την αντίθεσή του, ο Ερντογάν κατηγόρησε τους Σουηδούς ότι φιλοξενούν “τρομοκράτες” που ζήτησαν άσυλο από το αυταρχικό του καθεστώς. Το πρόβλημα είναι ότι για τον Ερντογάν κάθε αντίπαλος της κυβέρνησής του είναι τρομοκράτης. Έχει εκχυδαΐσει την έννοια του κράτους δικαίου στην Τουρκία – από τα οικονομικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι την ελευθερία του Τύπου και τις καθημερινές κοινωνικές επιλογές.
Αιτήματα εκτός λογικής
Χωρίς ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα, είναι αδύνατο να προσδιοριστεί αν τα αιτήματα έκδοσης της Τουρκίας έχουν νομική βάση. Κάποια στιγμή, οι Τούρκοι απαίτησαν ακόμη και την παράδοση ενός εν ενεργεία βουλευτή του σουηδικού κοινοβουλίου, ο οποίος τυγχάνει να είναι ιρανοκουρδικής καταγωγής. Τα περισσότερα από τα αιτήματα του Ερντογάν ήταν αυτά που καμία δημοκρατική χώρα δεν θα μπορούσε να συμφωνήσει. Αντί να εισακούσουν τα αιτήματά του, οι Σουηδοί συμφώνησαν μόνο να εκδώσουν έναν έμπορο ναρκωτικών και να αυστηροποιήσουν τους κανόνες σχετικά με τη συγκέντρωση χρημάτων για κουρδικές ομάδες που συνδέονται άμεσα με αντίστοιχες στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν δεν καταλαβαίνει ότι η θέση της Τουρκίας είναι υποκριτική όταν πρόκειται να ζητήσει την έκδοση εγκληματιών. Η Σουηδία είχε υποβάλει πολλά αιτήματα στην Άγκυρα για τη σύλληψη και την έναρξη διαδικασιών έκδοσης φυγάδων, εμπόρων ναρκωτικών και υπόπτων για δολοφονίες που έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Τουρκία. Η Τουρκία αρνήθηκε αυτά τα αιτήματα με το αιτιολογικό ότι οι ύποπτοι ήταν πλέον Τούρκοι πολίτες – έχοντας επιτύχει αυτό το κατόρθωμα αγοράζοντας κυριολεκτικά το καθεστώς παραμονής τους.
Το πραγματικό πρόβλημα
Η Τουρκία δεν ήταν πάντα ο ταραξίας του ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν άσκησε επιρροή κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, όταν προσπάθησε να εγκαθιδρύσει μια μετριοπαθή, φιλελεύθερη τάξη στο εσωτερικό και να βελτιώσει τις σχέσεις με συμμάχους και γείτονες. Αλλά καθώς εδραίωνε την εξουσία, έγινε ένας λαϊκιστής-αυταρχικός ηγέτης χωρίς ανοχή στη διαφωνία. Περιτριγυρισμένος από συκοφάντες, συνήθισε να περνάει το δικό του στο εσωτερικό, όποιο κι αν είναι το θέμα.
Το πραγματικό του πρόβλημα, και ο λόγος για τον οποίο αναγκάστηκε να σταματήσει την αντίθεσή του στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, είναι ότι αντιμετωπίζει μια τεράστια οικονομική κρίση, για την οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται ο ίδιος. Υποστηρίζει ανορθόδοξες πολιτικές που έχουν στείλει τον πληθωρισμό στα ύψη. Για να αποφύγει τη συμφορά, η Τουρκία θα χρειαστεί τεράστια ποσά οικονομικής βοήθειας, βοήθεια για το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της, άμεσες ξένες επενδύσεις και βελτιωμένη πρόσβαση στην αγορά για τις εξαγωγές του μεταποιητικού της τομέα. Αυτό είναι το είδος της υποστήριξης που μόνο οι σύμμαχοι της Τουρκίας μπορούν να παράσχουν.
Τα “κέρδη”
Πριν συναινέσει στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν προσπάθησε να αντιστρέψει τα δεδομένα: εθεσε ως προϋπόθεση να συμφωνήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να ξαναρχίσει τις δικές της ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Αυτό είναι ένα αδιέξοδο, και το γνωρίζει. Όμως η υποβολή του αιτήματος θα μπορούσε να ωθήσει την ΕΕ να εξετάσει το ενδεχόμενο αναθεώρησης επί τα βέλτιστα της τελωνειακής συμφωνίας της με την Άγκυρα, μια κίνηση που αναμφίβολα θα βοηθούσε τις τουρκικές εξαγωγές.
Ο Γενς Στόλτενμπεργκ, ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, εξέφρασε την υποστήριξή του για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Βέβαια, η υποστήριξη αυτή είναι στην ουσία χωρίς νόημα, ωστόσο, ο Ερντογάν θα εξακολουθήσει να προσπαθεί να το σπινάρει ως παραχώρηση στα τουρκικά αιτήματα. Ο Ερντογάν θέλει επίσης η κυβέρνηση Μπάιντεν να εγκρίνει την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Άγκυρα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία υποστηρίζει την ιδέα επί της αρχής, κατέστησε σαφές ότι όσο ο Ερντογάν μπλοκάρει την υποψηφιότητα της Σουηδίας για το ΝΑΤΟ, η πώληση δεν θα περάσει από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, όπου ορισμένοι ηγέτες είναι ήδη ενοχλημένοι από τις απειλητικές υπερπτήσεις της Τουρκίας πάνω από ελληνικά νησιά στο Αιγαίο και άλλες επιθετικές τακτικές στην περιοχή.
Ψυχραιμία από τις ΗΠΑ
Η τουρκική Πολεμική Αεροπορία χρειάζεται τα F-16 επειδή έχασε την ευκαιρία να αποκτήσει τα πιο προηγμένα F-35 εξαιτίας μιας άλλης μιας περίπτωσης πείσματος από τον Ερντογάν: την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων S-400. Ο Ερντογάν ενέκρινε την κίνηση αυτή παρά τις προειδοποιήσεις της Ουάσιγκτον και του ΝΑΤΟ ότι τα συστήματα καθιστούν τα F-35 ευάλωτα στη ρωσική κατασκοπεία και είναι ασύμβατα με τον εξοπλισμό της συμμαχίας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν διαχειρίστηκε εξαιρετικά καλά αυτή την κρίση – ήταν υπομονετική και ψύχραιμη. Πιθανόν να θλίβεται για τις πολλές ώρες που σπατάλησε για να ασχοληθεί με αυτό το ζήτημα, όταν άλλα, πιο επείγοντα ζητήματα έμειναν σε δεύτερη μοίρα.
Δυστυχώς, αυτός είναι ο τρόπος αντιμετώπισης λαϊκιστών αυταρχικών ηγετών- ο Ερντογάν δεν είναι ο μόνος και θα επιστρέψει. Ανέφερε ότι θα καταθέσει τα πρωτόκολλα για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ στο τουρκικό κοινοβούλιο τον Οκτώβριο, μετά το τέλος των θερινών διακοπών. Με άλλα λόγια, ο Τούρκος πρόεδρος έχει άφθονο χρόνο για να προσπαθήσει να ανεβάσει τους τόνους, να προβάλει άλλες απαιτήσεις ή να παραπονεθεί ότι οι υπόλοιποι σύμμαχοι της Τουρκίας δεν ανταποκρίνονται στους όρους της συμφωνίας. Η συζήτηση για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μπορεί να έχει τελειώσει, αλλά ο εγωιστικός τραμπουκισμός του Ερντογάν θα συνεχιστεί.
