Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δοκιμάζει τα νερά σχετικά με το αν οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συμμετάσχουν σε συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Έχει στείλει “μηνύματα” στις ΗΠΑ μέσω έμμεσων διαύλων για να δείξει ότι είναι ανοιχτός σε συζητήσεις, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως και των μελλοντικών ρυθμίσεων για την ασφάλεια της Ουκρανίας, σύμφωνα με δύο άτομα που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο. Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι δεν γνωρίζουν για τα υποτιθέμενα ανοίγματα, τα οποία μπορεί να ισοδυναμούν με δοκιμαστικό μπαλόνι, και δεν βλέπουν καμία ένδειξη ότι ο Ρώσος πρόεδρος είναι σοβαρός στο να αναζητήσει έναν τρόπο να τερματιστούν οι μάχες, οι οποίες έχουν περιέλθει σε ένα θανατηφόρο αδιέξοδο καθώς ο πόλεμος οδεύει προς τον τρίτο χρόνο.
Οι υπαινιγμοί για ρωσικό άνοιγμα σε συνομιλίες -ακόμη και αν είναι ανειλικρινείς- θα μπορούσαν να σπείρουν τη διαίρεση μεταξύ των συμμάχων της Ουκρανίας, απομονώνοντας το Κίεβο και υπονομεύοντας τις προσπάθειες του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να κερδίσει υποστήριξη για τη δική του ειρηνευτική φόρμουλα, η οποία απαιτεί πλήρη αποχώρηση της Ρωσίας. Οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο, οι οποίοι ζήτησαν να μην κατονομαστούν για να συζητήσουν θέματα που δεν είναι δημόσια, δήλωσαν ότι τα μηνύματα μεταφέρθηκαν σε ανώτερους αξιωματούχους των ΗΠΑ τον περασμένο μήνα μέσω ενός μεσάζοντα που αρνήθηκαν να κατονομάσουν.
Τι λέει το Κρεμλίνο
Ο Πούτιν, είπαν, μπορεί να είναι πρόθυμος να εξετάσει το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει την επιμονή του στο ουδέτερο καθεστώς για την Ουκρανία και ακόμη και να εγκαταλείψει τελικά την αντίθεσή του στην ενδεχόμενη ένταξη στο ΝΑΤΟ – η απειλή της οποίας αποτέλεσε κεντρική ρωσική δικαιολογία για την εισβολή. Όμως, αυτό θα είχε ένα κόστος το οποίο το Κίεβο έχει απορρίψει ευθέως – την αποδοχή του ελέγχου του Κρεμλίνου σε εδάφη που έχει καταλάβει τα τελευταία χρόνια σε αυτό που τώρα ανέρχεται σε περίπου 18% της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των εδαφών που κατέλαβε μετά την έναρξη της εισβολής του πριν από δύο χρόνια.
“Ο πρόεδρος Πούτιν έχει δηλώσει πολλές φορές ότι η Ρωσία ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι ανοιχτή για διαπραγματεύσεις σχετικά με την Ουκρανία“, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ απαντώντας σε ερώτηση του Bloomberg. “Είμαστε αποφασισμένοι να επιτύχουμε τους στόχους μας. Και θα προτιμούσαμε να το ολοκληρώσουμε με διπλωματικά μέσα. Αν όχι, η στρατιωτική επιχείρηση θα συνεχιστεί μέχρι να επιτύχουμε τους στόχους μας“. Από την πλευρά της, η εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Αντριέν Γουάτσον, δήλωσε ότι “δεν γνωρίζουμε τις αλλαγές στη θέση της Ρωσίας που περιγράφονται“.
Το μήνυμα Μπλίνκεν
“Εναπόκειται στην Ουκρανία να αποφασίσει αν, πότε και πώς θα διαπραγματευτεί με τη Ρωσία“, τόνισε. Αν και οι ΗΠΑ είναι “πάντα ανοιχτές” σε συνομιλίες, “αυτή τη στιγμή δεν το βλέπω“, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στις 17 Ιανουαρίου, όταν ρωτήθηκε για τις προοπτικές μιας μακροπρόθεσμης εκεχειρίας με διαπραγμάτευση. “Πρέπει να υπάρξει προθυμία από την πλευρά της Ρωσίας να εμπλακεί, να διαπραγματευτεί με καλή πίστη, με βάση τις βασικές αρχές που έχουν αμφισβητηθεί από την επιθετικότητά της – εδαφική ακεραιότητα, κυριαρχία, ανεξαρτησία“, υπογράμμισε ο Μπλίνκεν.
Δημόσια, ο Πούτιν δεν έχει δώσει καμία ένδειξη ότι είναι πρόθυμος να σταματήσει στις σημερινές γραμμές του μετώπου. Το Κίεβο, το οποίο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους, λέει ότι στοχεύει στην αποκατάσταση όλων των εδαφών που έχουν καταληφθεί από τις δυνάμεις της Μόσχας και η παραίτησή του θα ήταν πολιτικά δύσκολη για τον Ζελένσκι. Αλλά με 110 δισ. δολάρια σε ζωτικής σημασίας βοήθεια από τις ΗΠΑ και την ΕΕ δεσμευμένα στη διαδικασία έγκρισης, οι προοπτικές είναι αβέβαιες για την ικανότητα της Ουκρανίας να συνεχίσει τον αγώνα μακροπρόθεσμα.
Μυστικό “κανάλι”;
Η Ρωσία, αντιθέτως, έχει μετατρέψει την οικονομία της σε πολεμική βάση και έχει παρατάξει προμήθειες όπλων και άλλη υποστήριξη από το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα. “Τους ωφελεί να πιστεύουν όλοι ότι υπάρχει ένα πίσω κανάλι και είναι τόσο μυστικό που κανείς δεν μπορεί να το καταλάβει, επειδή αυτό τρομάζει τους Ουκρανούς“, δήλωσε η Φιόνα Χιλ, πρώην αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, αρμόδια για τη Ρωσία. “Οι Ρώσοι θέλουν να δημιουργήσουμε αυτή την ιδέα ότι το κανάλι υπάρχει και ότι όλα εξαρτώνται από τις ΗΠΑ, ώστε κανείς ή τίποτα άλλο να μην παίζει ρόλο“, πρόσθεσε. “Είναι κλασικό ρωσικό παιχνίδι“.
Η ιδέα ότι υπάρχει ένα μυστικό παρασκηνιακό κανάλι έχει κυκλοφορήσει και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αν και αξιωματούχοι αρνούνται ότι γνωρίζουν κάτι γι’ αυτό. “Άκουσα αυτές τις φήμες και δεν ξέρω τι να βγάλω από αυτές – αν είναι να κερδίσουν πολιτικά οφέλη, να θεωρηθούν μετριοπαθείς“, δήλωσε ο Σουηδός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Χένρικ Λάντερχολμ όταν συναντήθηκε με τον Αμερικανό ομόλογό του, Τζέικ Σάλιβαν. “Ο Πούτιν θα ήταν προφανώς πολύ ευχαριστημένος αν μπορούσε να πετύχει μια συμφωνία με βάση τα σημερινά εδαφικά κέρδη, κάτι που φυσικά αποκλείεται για τους Ουκρανούς φίλους μας“.
Δεν βλέπουν ενδείξεις οι ΗΠΑ
Από την άλλη πλευρά, ο Φίοντορ Λουκιάνοφ, πρόεδρος του φιλοκρεμλινικού Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής στη Μόσχα, δήλωσε ότι οποιαδήποτε συμφωνία που θα επισημοποιούσε τον ρωσικό έλεγχο στα κατεχόμενα εδάφη “θα ισοδυναμούσε με τη δημιουργία ενός νέου συστήματος ασφαλείας στην Ευρώπη, το οποίο μάλιστα ήταν ο πρωταρχικός στόχος του Πούτιν από την αρχή. Αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις τώρα ότι κάποιος είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο“.
Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν πει ότι δεν έχουν δει ενδείξεις ότι η Ρωσία είναι έτοιμη για σοβαρές συνομιλίες. Αλλά αφού η αντεπίθεση της Ουκρανίας πέρυσι -που υποστηρίχθηκε από δεκάδες δισ. δολάρια σε συμμαχικά όπλα και υποστήριξη- απέτυχε να αποφέρει σημαντικά κέρδη, οι ελπίδες να απωθηθούν τα ρωσικά στρατεύματα εξασθενούν. Για τον Πούτιν, η αποτροπή της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν μία από τις πιο συχνά επαναλαμβανόμενες δικαιολογίες του για την εισβολή και δεν υπάρχει καμία δημόσια ένδειξη ότι έχει αλλάξει την άποψή του.
“Παγωμένη” σύγκρουση
“Οδεύουμε προς ένα αδιέξοδο, μια παγωμένη σύγκρουση στην οποία η Ουκρανία επικεντρώνεται περισσότερο στην υπεράσπιση και την ανοικοδόμηση όσων έχει, παρά στην προσπάθεια να ανακαταλάβει το Ντονμπάς και την Κριμαία“, δήλωσε ο Τσαρλς Κάπτσαν, ανώτερος συνεργάτης του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, αναφερόμενος στα ουκρανικά εδάφη που κατέλαβε η Μόσχα. “Πρόκειται για μια de facto αλλαγή πολιτικής, ακόμη και αν δεν είναι μια δηλωμένη αλλαγή πολιτικής από τις ΗΠΑ και την Ουκρανία“.
Η εισβολή της Ρωσίας αναζωογόνησε το ΝΑΤΟ, με τη Φινλανδία και τη Σουηδία να τερματίζουν δεκαετίες ουδετερότητας για να ενταχθούν. Οι προοπτικές της Ουκρανίας για ένταξη πριν από τον πόλεμο ήταν στην καλύτερη περίπτωση μακρινές. Ο Πούτιν μπορεί να υπολογίζει ότι η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει μια μακρά αναμονή και θα είναι ευάλωτη στην αντίδραση μεμονωμένων Ευρωπαίων ηγετών, όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν και ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, ο οποίος έχει ορκιστεί να ασκήσει βέτο στην αίτηση του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Μεσάζοντες
Στις ΗΠΑ, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο επικρατέστερος υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για τις προεδρικές εκλογές, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα αποχωρήσει από τη συμμαχία και δεσμεύτηκε για μια γρήγορη συμφωνία με τον Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου. “Δεν πιστεύω ότι ο Πούτιν είναι έτοιμος να διαπραγματευτεί αυτή τη στιγμή, με αυτό εννοώ ότι δεν νομίζω ότι είναι έτοιμος να κάνει παραχωρήσεις“, δήλωσε ο Πολ Σόντερς, πρόεδρος του Κέντρου Εθνικού Συμφέροντος στην Ουάσινγκτον. “Είμαι βέβαιος ότι θα ήταν ευτυχής να διαπραγματευτεί τις παραχωρήσεις των άλλων προς τη Ρωσία“.
Οι New York Times ανέφεραν τον περασμένο μήνα ότι μεσάζοντες είχαν μεταφέρει σε Αμερικανούς αξιωματούχους ότι ο Πούτιν έδειξε ενδιαφέρον για μια κατάπαυση του πυρός που θα πάγωνε τον πόλεμο κατά μήκος των σημερινών γραμμών του μετώπου. Άτυπες επαφές στις οποίες συμμετείχαν Αμερικανοί και Ρώσοι μεσάζοντες πραγματοποιήθηκαν το περασμένο έτος σε προσπάθειες να διερευνηθούν οι προοπτικές για ειρηνευτικές συνομιλίες. Σε αυτές τις λεγόμενες πρωτοβουλίες Track 2 συμμετέχουν συνήθως άτομα χωρίς επίσημη θέση, επιτρέποντας στις κυβερνήσεις τους να αρνηθούν οποιονδήποτε ρόλο στις συζητήσεις.
Παγίδα ή μπλόφα
Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικές προσπάθειες.
Ο Ζελένσκι και η πρόεδρος της Ελβετίας Βιόλα Άμερντ ανακοίνωσαν νωρίτερα αυτό το μήνα σχέδια για τη διεξαγωγή μιας ειρηνευτικής διάσκεψης υψηλού επιπέδου στην Ελβετία, καθώς το Κίεβο αναζητά υποστήριξη για το σχέδιό του να αποκαταστήσει τα σύνορα της Ουκρανίας του 1991. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι η Ρωσία δεν θα προσκληθεί. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ συναντήθηκε με τον Ελβετό ομόλογό του Ιγνάσιο Κάσις στα Ηνωμένα Έθνη στη Νέα Υόρκη την Τρίτη.
Η ρωσική πλευρά επέκρινε την “απερίσκεπτη υποστήριξη της Βέρνης” προς την Ουκρανία, ανακοίνωσε αργότερα το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας. “Οι Ρώσοι, από τον Πούτιν και κάτω, λένε δημοσίως ότι είναι έτοιμοι να μιλήσουν εδώ και μήνες”, δήλωσε ο Σάμιουελ Τσάραπ, ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στην RAND Corp. “Μπορεί να πρόκειται για παγίδα, μπλόφα ή μια ύπουλη προσπάθεια να μπει σφήνα. Ή μπορεί να είναι αληθινό. Μέχρι κάποιος να δοκιμάσει αυτή την πρόταση, δεν θα ξέρουμε ποτέ με βεβαιότητα“.
