Του Κώστα Μποτόπουλου
Στον τελικό απολογισμό, που σύντομα θα γίνει, για τη θητεία των θεσμών της Ένωσης κατά την περίοδο 2019-2024, το Ταμείο Ανάκαμψης θα έχει σίγουρα, και δίκαια, σημαίνουσα θέση. “Τσεκάρει”, πράγματι, όλα τα κουτάκια μιας αξιομνημόνευτης πολιτικής πρωτοβουλίας: μια ιστορική πρωτιά -κοινό χρέος- σε μια ακραία δύσκολη περίσταση -πανδημία- που πιθανώς έσωσε την οικονομία της Ένωσης, και των κρατών-μελών, από θανάσιμο κίνδυνο βύθισης και συγχρόνως άνοιξε το δρόμο για ανάλογα σχέδια στο μέλλον: τα “ευρωομόλογα” δεν αποτελούν πλέον ταμπού και αναζητείται ήδη τρόπος προέκτασής τους και στη νέα περίοδο.
Οι μύθοι, και η πραγματικότητα
Αυτά είναι τα καλά νέα -πραγματικά καλά και πραγματικά νέα-, που ωστόσο συνδέονται με τη σύλληψη και την συγκρότηση του Ταμείου, όχι με την υλοποίηση των στόχων του. Για την τελευταία, τα επίσημα στοιχεία που έρχονται αυτές τις μέρες στην επιφάνεια λένε μια άλλη ιστορία, όχι απόλυτης επιτυχίας. Και πάντως σίγουρα διαφοροποίησης από μια σειρά από μύθους που η πολιτική σπουδαιότητα του θεσμού είχε γεννήσει. Οι μύθοι, και η πραγματικότητα που βρίσκεται πίσω τους, αγγίζουν άμεσα και τη χώρα μας.
Τρία είναι τα βασικά δεδομένα που βγαίνουν από αυτά τα στοιχεία:
– Η γενική απορρόφηση πόρων, από το σύνολο των χωρών και για σύνολο των δράσεων, υπήρξε σχετικά χαμηλή και πάντως κατώτερη του αναμενόμενου: η δυνατότητα άντλησης λήγει το 2026 και μέχρι στιγμής, σε μεγαλύτερο διάστημα από όσο μένει για την ολοκλήρωση, έχει καταναλωθεί/απορροφηθεί λιγότερο από το 1/3 των διαθέσιμων πόρων.
Είναι αλήθεια ότι, κυριολεκτικά, τα πρώτα χρόνια είναι τα πιο δύσκολα, καθώς οι εθνικές διοικήσεις “μαθαίνουν” τις (διόλου απλές) “τεχνικές απορρόφησης”, όμως το μέλλον είναι αρκετά δυσοίωνο. Πολύς χρόνος έχει χαθεί και πολλές χώρες ακόμα πελαγοδρομούν σχετικά με τους στόχους και τις προτεραιότητες τους: χαρακτηριστικά παραδείγματα, η Ιταλία, όπου η κυρία Μελόνι αρχικά θέλησε να χρηματοδοτήσει τα νέα γήπεδα της Φιορεντίνα και της Βενέτσια από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και η Ισπανία, με την κυβέρνηση Σάντσεθ να βρίσκεται αισίως στην τρίτη αναθεώρηση του πλάνου της,
– Η Ελλάδα δεν αποτελεί “πρότυπο” ή “πρωταθλητή” απορροφητικότητας, όπως θα ήθελε η κυβέρνηση, αλλά βρίσκεται κάπου στο μέσο της κατάταξης. Το “Σχέδιο Ελλάδα 2.0” είχε πράγματι κατατεθεί νωρίς και είχε πράγματι, εξ αυτού του λόγου, λάβει εύσημα από την Επιτροπή. Όμως η εφαρμογή του κάπου κόλλησε και πάντως σίγουρα δεν έδωσε ώθηση για μια ποιοτική επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας και της ανταγωνιστικότητάς της. Και, θα πρόσθετα, η διαφάνεια των επιλογών και η κατανομή των πόρων έχουν, για να το πω κομψά, πολλά περιθώρια βελτίωσης,
– Η κρίσιμη σχέση του Ταμείου με τις “μεταρρυθμίσεις” -ιδίως τις δυο βασικές, που έθεσε εξαρχής ως στόχους η Επιτροπή: ψηφιακή μετάβαση και “πράσινη ανάπτυξη”– αποδεικνύεται προβληματική.
Η Ένωση, ως σύνολο δεν έχει κάνει ακόμη το μεγάλο βήμα σε κανέναν από τους δυο τομείς. Κύριες αποδείξεις, ανάμεσα στις πολλές που προσφέρει η πραγματικότητα, η μη ανάδειξη κανενός μεγάλου ευρωπαίου “τεχνολογικού παίκτη” και η διαρκής αμφισβήτηση έως αντιστροφή των μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στο όνομα του βραχυπρόθεσμου “συμφέροντος” διάφορων χωρών αλλά και επιμέρους ομάδων. Το παράδειγμα των αγροτών και της αναθεώρησης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, οι βασικές γραμμές της οποίας ανακοινώθηκαν αυτή τη βδομάδα, είναι ιδιαίτερα εύγλωττο: το “πρασίνισμα” μπορεί να περιμένει.
Στην Ελλάδα, το πρόβλημα δεν είναι ότι αντιστρέφουμε πράγματα που είχαν γίνει -αντίθετα, υπό την παρούσα κυβέρνηση, έγινε πρόοδος και στην ψηφιοποίηση και στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας- αλλά ότι η έννοια, και η λογική, των μεταρρυθμίσεων παραμένει αποσπασματική και βερμπαλιστική.
Κώστας Μποτόπουλος
