Πριν από περίπου έξι μήνες, η επανεκλογή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη θέση της προέδρου της Κομισιόν για άλλα πέντε χρόνια θεωρείτο στις Βρυξέλλες περίπου fait accompli. Ωστόσο, λιγότερο από δύο μήνες πριν τις ευρωεκλογές, το… σιγουράκι δεν μοιάζει και απολύτως βέβαιο πια.
Τα δύο ερωτηματικά
Σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ που μίλησε στο Politico για το θέμα, “ένα μεγάλο μέρος του (σ.σ. προβλήματος με την επανεκλογή φον ντερ Λάιεν) είναι η αλαζονεία της εξουσίας. Πίστευε λανθασμένα ότι θα μπορούσε να τη γλιτώσει από οτιδήποτε. Έτσι, κάποια μικρότερα λάθη χρησιμοποιούνται τώρα εναντίον της“. Όπως και άλλοι αξιωματούχοι που αναφέρονται σε αυτό το άρθρο, ο αξιωματούχος της ΕΕ έλαβε ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα για την ισχυρή Γερμανίδα πολιτικό.
Στην καρδιά του θέματος, υπάρχουν δύο πρωταρχικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να τορπιλίσουν το μετεκλογικό παζάρι. Η Γαλλία – της οποίας οι σχέσεις με τη Γερμανία είναι δύσκολες – εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά διφορούμενη όσον αφορά την υποστήριξή της, πιθανότατα για να αποσπάσει παραχωρήσεις, αν και θα μπορούσε να διαβλέψει μια ευκαιρία της τελευταίας στιγμής για να αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες στην Κομισιόν.
Αν περάσει αυτό το πιθανό εμπόδιο της διαφωνίας από το Παρίσι, θα πρέπει επίσης να ανησυχεί για το αν μπορεί να εξασφαλίσει την επιβεβαίωση από το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο οποίο η ακροδεξιά είναι πιθανό να είναι μεγαλύτερος παίκτης από ό,τι σήμερα. Ακόμη και η υποστήριξη από το δικό της κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα φαίνεται χλιαρή.
Η προοπτική μιας ανατροπής φαίνεται να αυξάνεται μετά από μια σειρά ολισθημάτων τις τελευταίες εβδομάδες, τόνισαν αξιωματούχοι και διπλωμάτες της ΕΕ. Πρόκειται για μια μεγάλη μεταστροφή από την αρχή του έτους, όταν φαινόταν ακλόνητη. “Οι περιοδικές παλινωδίες της Φον ντερ Λάιεν, από το Pfizergate μέχρι το ταξίδι της στο Ισραήλ, αποκτούν νέο νόημα όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές“, δήλωσε ο Αλμπέρτο Αλεμάνο, καθηγητής νομικής στη σχολή επιχειρήσεων HEC στο Παρίσι. “Αποκτούν ένα μοτίβο“.
Το συνέδριο
“Αυτό που καταλήγει είναι ότι απομακρυνόμαστε από την TINA – δεν υπάρχει εναλλακτική λύση – σε μια κατάσταση που είναι πιο ρευστή και όπου ουσιαστικά ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας“, πρόσθεσε. Παρόλα αυτά, η 65χρονη φον ντερ Λάιεν δεν έχει πει την τελευταία λέξη της. Όχι μόνο είναι η εν ενεργεία πρόεδρος, αλλά το ΕΛΚ προηγείται δημοσκοπικά κατά πολύ του ανταγωνισμού, γεγονός που του δίνει το δικαίωμα -όπως το βλέπουν- να επιβάλλει τη φον ντερ Λάιεν.
Είναι επίσης δύσκολο να δει κανείς ποιος άλλος υποψήφιος έχει πιθανότητες να την εκτοπίσει όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντηθούν αυτό το καλοκαίρι για να μοιράσουν τις κορυφαίες θέσεις εργασίας του μπλοκ, όπως οι θέσεις των επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου και της Εξωτερικής Πολιτικής. Ωστόσο, όπως τόνισε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, “δεν πρέπει να το θεωρεί δεδομένο“.
Τι συνέβη λοιπόν; Δύο άλλοι αξιωματούχοι “έδειξαν” το συνέδριο του κόμματος στο Βουκουρέστι ως βασικό σημείο καμπής για την υποψηφιότητα της φον ντερ Λάιεν. Στις αρχές Μαρτίου, οι Ευρωπαίοι συντηρητικοί συναντήθηκαν στη ρουμανική πρωτεύουσα για να υποστηρίξουν επίσημα τον πρώην υπουργό Άμυνας της Γερμανίας ως το πρόσωπο της προεκλογικής τους εκστρατείας στην ΕΕ.
Ορισμένοι όμως, όπως ο “ειδικού βάρους” Γάλλος συντηρητικός Μισέλ Μπαρνιέ, αρνήθηκαν να την υποστηρίξουν. Ο Ευρωπαίος επίτροπος Τιερί Μπρετόν, ο οποίος προέρχεται από τους ανταγωνιστές φιλελεύθερους (αλλά εργάζεται υπό την φον ντερ Λάιεν), κατήγγειλε δημοσίως αυτό που είπε ότι ήταν η άνευρη υποστήριξη που έλαβε η φον ντερ Λάιεν από τη δική της ομάδα του ΕΛΚ.
Σκάνδαλα
Οι φιλελεύθεροι είναι επίσης μέρος του συνασπισμού που υποστηρίζει τη φον ντερ Λάιεν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ενώ η νυν πρόεδρος της Κομισιόνμ ήταν το μοναδικό όνομα στο ψηφοδέλτιο του ΕΛΚ εκείνη την ημέρα στο Βουκουρέστι για να είναι η επικεφαλής υποψήφια (spitzenkanditat, που λένε και οι συμπατριώτες της) και έλαβε 400 ψήφους υπέρ, με 89 κατά – σε σύνολο 499 ψήφων, η αντίληψη είχε διαμορφωθεί. Έκτοτε, υπάρχει αυξανόμενη αντίδραση κατά της εξουσίας της φον ντερ Λάιεν.
Μια διακομματική πρωτοβουλία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο -στην οποία συμμετείχε και το ΕΛΚ της φον ντερ Λάιεν- αμφισβήτησε νομικά την απόφαση της Επιτροπής να χορηγήσει στην Ουγγαρία 10 δισ. ευρώ, τα οποία είχαν παγώσει λόγω των θεμάτων κράτους δικαίου της χώρας. Τα ζητήματα κράτους δικαίου -ένα θέμα στο οποίο το ΕΛΚ θεωρείται αδύναμο- αποτέλεσαν σημείο διαμάχης μεταξύ της φον ντερ Λάιεν και του Ευρωκοινοβουλίου, τις ψήφους του οποίου χρειάζεται για μια δεύτερη θητεία.
Η φον ντερ Λάιεν αντιμετώπισε επίσης εσωτερική εξέγερση από τέσσερις από τους κορυφαίους επιτρόπους της – από το σοσιαλδημοκρατικό και το φιλελεύθερο στρατόπεδο – μετά την ανάθεση ενός προσοδοφόρου ρόλου απεσταλμένου στον Ευρωπαίο νομοθέτη Μάρκους Πίπερ, ο οποίος ανήκει στο γερμανικό συντηρητικό κόμμα της.
Η αποκαλούμενη υπόθεση “Piepergate” ήρθε λίγες ημέρες αφότου αποκαλύφθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ξεκινήσει έρευνα σχετικά με την άκρως αμφιλεγόμενη (και άκρως αδιαφανή) χρήση γραπτών μηνυμάτων για τη διαπραγμάτευση μεγάλων συμβάσεων αγοράς εμβολίων κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Η Γερμανίδα πολιτικός στη διάρκεια αυτών των κρίσεων, μερικές φορές παραμέρισε τους επιτρόπους της ή τις εθνικές κυβερνήσεις, γεγονός που οδηγεί σε γκρίνιες οι οποίες μπορεί να της κοστίσουν.
Καθυστερήσεις
Εν τω μεταξύ, η ίδια η φον ντερ Λάιεν άργησε να ξεκινήσει την εκστρατεία της, προσκολλημένη στα πλεονεκτήματα της υφιστάμενης θέσης. Όρισε την ομάδα της εκστρατείας της εβδομάδες μετά την ανάδειξή της ως επικεφαλής υποψήφια. Η επιλογή του επικεφαλής της εκστρατείας της, του έμπιστου δεξιού της χεριού Μπγιέρν Ζάιμπερτ, ο οποίος ήταν προσωπάρχης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι τις 5 Απριλίου, οδήγησε σε νέες επικρίσεις στις Βρυξέλλες.
“Αυτό δείχνει ότι μπορεί να βασίζεται μόνο σε έναν πολύ μικρό κύκλο έμπιστων ανθρώπων. Δεν είναι σημάδι εμπιστοσύνης στο κόμμα της“, δήλωσε ένας ανώτερος κοινοβουλευτικός αξιωματούχος που ζήτησε να μην κατονομαστεί, ενώ σχολίαζε υποθέσεις της Επιτροπής. Από την πλευρά του, ο Αλεξάντερ Βίντερσταϊν, επικεφαλής εκπρόσωπος της εκστρατείας της φον ντερ Λάιεν, τόνισε ότι η πρόεδρος της Κομισιόν έχει διπλό φόρτο εργασίας ως πρόεδρος και ως υποψήφια.
“Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει ήδη ταξιδέψει στην Ελλάδα, τη Γερμανία και τη Λετονία στο πλαίσιο της προεκλογικής της εκστρατείας, ενώ θα ακολουθήσουν πολλά ακόμη“, δήλωσε ο Βίντερσταϊν. “Θα κάνει σκληρή εκστρατεία για τα τρία θέματα για τα οποία ενδιαφέρεται βαθιά: τη δημοκρατία, την ευημερία και την ασφάλεια. Ειδικότερα, θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει κατά μέτωπο όσους θέλουν να υπονομεύσουν την ευρωπαϊκή δημοκρατία, τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό της Ευρώπης. Σε αυτές τις εκλογές διακυβεύονται πολλά“.
Φυσικά, όπως σημείωσε κάποτε ένας πρωθυπουργός, μια εβδομάδα είναι μεγάλο χρονικό διάστημα στην πολιτική. Δύο μήνες πριν από τις εκλογές, η φον ντερ Λάιεν έχει χρόνο να αλλάξει την αντίληψη, για παράδειγμα, προβάλλοντας την κληρονομιά της. Έχει αναδειχθεί ως η πιο ισχυρή πρόεδρος της Επιτροπής μετά τον Ζακ Ντελόρ, δρομολογώντας έκτακτα μέτρα για την προστασία της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της πανδημίας και στη συνέχεια του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Γαλλία… τσινάει
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ωστόσο, ο οποίος ήταν το κλειδί για να της δοθεί η θέση το 2019, εμφανίζεται να αμφιταλαντεύεται ως προς την υποστήριξή του – σε μια κίνηση που φαίνεται κλασική κίνηση εξουσίας για να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή. Ενώ η Γερμανία δεν έχει άλλη επιλογή από το να στηρίξει την πρώην υπουργό Άμυνας της χώρας για μια δεύτερη θητεία – παρά το γεγονός ότι το κόμμα της δεν συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό – η Γαλλία παίζει τον… δύσκολο.
Μιλώντας στο Politico, η επικεφαλής της ομάδας Renew του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Βαλερί Αγιέ, αρνήθηκε να υποστηρίξει ξεκάθαρα τη φον ντερ Λάιεν για μια δεύτερη θητεία. “Δεν αποκλείω να την ξαναψηφίσω, δεν αποκλείω να μην την ξαναψηφίσω“, δήλωσε. Αρκετοί διπλωμάτες της ΕΕ ερμηνεύουν τα μηνύματα από το Παρίσι ως έναν τρόπο για να αποσπάσουν παραχωρήσεις από τη φον ντερ Λάιεν για τη δεύτερη θητεία της.
“Οι Γάλλοι δεν θέλουν η Ούρσουλα να περπατάει σε κόκκινο χαλί με λουλούδια πεταμένα πάνω του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου“, δήλωσε άλλος διπλωμάτης της ΕΕ. “Η ιδέα μιας Γερμανίδας προέδρου της Κομισιόν που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει κατά τη διάρκεια μιας δεύτερης θητείας είναι εφιάλτης γι’ αυτούς“. Στο πλαίσιο αυτό, η υποστήριξη του Μακρόν είναι το κλειδί για τη φον ντερ Λάιεν.
Για να κερδίσει μια δεύτερη θητεία, θα πρέπει να πείσει την ειδική πλειοψηφία των ηγετών της ΕΕ στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να την υποστηρίξουν. Ενώ είναι πιθανό να λάβει το νεύμα των 12 συντηρητικών ηγετών της Ευρώπης, μένει να φανεί πόση υποστήριξη μπορεί να συγκεντρώσει πέρα από το κόμμα της, καθώς η Ουγγαρία και η Σλοβακία είναι ιδιαίτερα επικριτικές απέναντι στις πολιτικές της Επιτροπής, ενώ ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ έχει έρθει επανειλημμένα σε αντιπαράθεση με την Μπερλαμόντ για τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς.
Η μεγάλη πρόκληση
Η υποστήριξη της φον ντερ Λάιεν στο Ισραήλ προκάλεσε αντιδράσεις από την Ισπανία, την Ιρλανδία, το Βέλγιο και φωνές από όλη την ευρωπαϊκή αριστερά. Ωστόσο, η δυνητικά μοιραία πρόκληση θα είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το 2019, τοποθετήθηκε στη θέση της με την υποστήριξη των αυτοαποκαλούμενων φιλοευρωπαϊκών κομμάτων της ΕΕ: του συντηρητικού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλιστών και της φιλελεύθερης ομάδας Renew.
Αυτό της εξασφάλισε μόνο μια οριακή πλειοψηφία: 383 ψήφους, λίγο πάνω από το ελάχιστο όριο των 374 ψήφων. Με την ακροδεξιά να αυξάνεται σε όλη την Ευρώπη, η φον ντερ Λάιεν θα μπορούσε να δυσκολευτεί σημαντικά να επαναλάβει αυτή τη νίκη. Από τις 10 Ιουνίου, η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να αρχίσει να φλερτάρει τους νεοεκλεγέντες Ευρωπαίους νομοθέτες για να εξασφαλίσει τις ψήφους τους. “Θα γίνει αντικείμενο τεράστιας πίεσης από τους νομοθέτες για να κερδίσει την υποστήριξή τους“, δήλωσε δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ.
Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο να περιορίσει τα περιθώρια ελιγμών της κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας της. Εν τω μεταξύ, οι επικριτές της έχουν αρχίσει να φέρνουν στο προσκήνιο άλλα ονόματα για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ορισμένα προέρχονται από το κόμμα της, καθώς πρόκειται να κατέχουν την πλειοψηφία των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα ή ο πρωθυπουργός της Κροατίας Αντρέι Πλένκοβιτς.
“Θα μπούμε στη συζήτηση για την κορυφαία θέση εργασίας με τη φον ντερ Λάιεν ως πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής“, δήλωσε ο πρώτος αξιωματούχος της ΕΕ, ο οποίος είπε ότι η Γερμανίδα πολιτικός πίστευε ότι θα μπορούσε να ξεφύγει. Ωστόσο, όπως επισήμανε χαρακτηριστικά, “το αν θα είναι ακόμα εκεί στο τέλος, είναι ένα άλλο ερώτημα“.
