Οι απειλές που εκτόξευσe για μια ακόμα φορά (από το Μπαλί, στη Σύνοδο των G20)  o Ερντογάν κατά της Ελλάδας, επαναλαμβάνοντας το γνωστό του τροπάριο «μπορεί να έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά» συνέβησαν ενώ βρίσκεται στην κορύφωσή της η προετοιμασία της χώρας, τόσο σε αμυντικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου να αντιμετωπίσει την πρωτοφανή επιθετικότητα της Άγκυρας.

Το ερώτημα που απασχολεί τον μέσο πολίτη, στο ενδεχόμενο επιθετικής κίνησης τη Άγκυρας στο Αιγαίο, είναι τι “χειροπιαστό” θα πράξουν οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ και οι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όπως μας θυμίζει το protagon.gr, υπάρχουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις – αλλά και αδυναμίες – και από τους δύο θεσμούς στην περίπτωση που κράτος μέλος τους δεχθεί επίθεση.

Τι θα κάνει το ΝΑΤΟ αν η Τουρκία επιτεθεί στην Ελλάδα;

Οπως ανέφερε η Washington Post, με αφορμή τον πύραυλο στην Πολωνία, το άρθρο 4 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ «επιτρέπει στα μέλη να φέρουν οποιοδήποτε θέμα ανησυχίας, ειδικά εφόσον σχετίζεται με την ασφάλεια, για συζήτηση στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, το πολιτικό όργανο λήψης αποφάσεων της συμμαχίας ώστε να συζητήσουν τα επόμενα βήματα». Τα κράτη μέλη όμως δεν είναι υποχρεωμένα να αναλάβουν δράση εάν γίνει επίκληση του άρθρου 4.

Το άρθρο 5 είναι το πιο κρίσιμο. Σύμφωνα με μια παλιά μετάφραση της ιδρυτικής Συνθήκης στα ελληνικά που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του ΝΑΤΟ «τα Συμβαλλόμενα Μέρη συμφωνούν ότι, ένοπλος επίθεσις εναντίον ενός ή πλειόνων εξ αυτών εν Ευρώπη ή Βορείω Αμερική θέλει θεωρηθεί επίθεσις εναντίον απάντων». Αυτό σημαίνει ξεκάθαρα πώς η επίθεση εναντίον ενος μέλους του ΝΑΤΟ ισοδυναμεί με επίθεση εναντίον όλων, οι οποίοι πρέπει να σπεύσουν, συνδράμοντας το απειλούμενο σύμμαχό τους.

Επίκληση της ρήτρας συλλογικής άμυνας έχει γίνει μόνο μία φορά, μετά τις επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Στη συνέχεια, οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ αναπτύχθηκαν στο Αφγανιστάν.

Ισχύει όμως η ρήτρα συλλογικής άμυνας σε περίπτωση απειλής ή επίθεσης μέλους του ΝΑΤΟ σε άλλο μέλος της Συμμαχίας; Στο άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ δεν γίνεται αναφορά στο ενδεχόμενο αυτό, αφήνοντας συμβατικά ακάλυπτη την απαίτηση της Ελλάδας να ενεργοποιηθεί η συλλογική ασπίδα του άρθρου 5, σε ενδεχόμενο απονενοημένης πολεμικής ενέργειας της Τουρκίας. [Μάλλον το ΝΑΤΟ θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει το θέμα στο πλαίσιο του άρθρου 4 που προαναφέραμε].

Τι θα κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση αν η Τουρκία επιτεθεί στην Ελλάδα;

Το άρθρο 42.7 της Συνθήκης της ΕΕ  ορίζει ότι «σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης στην επικράτεια ενός κράτους μέλους, τα υπόλοιπα μέλη οφείλουν συνδρομή και υποστήριξη κατά το σύνολο των δυνατοτήτων τους».

Για όποιον γνωρίζει τις ευρωπαϊκές ασκήσεις ισορροπίας, τις καλένδες στις διαδικασίες αποφάσεων και τα ιδιαίτερα συμφέροντα των κρατών μελών, μπορεί να είναι βέβαιος ότι η εφαρμογή αυτού του άρθρου θα εξαντληθεί σε “σκληρές” δηλώσεις καταδίκης της Άγκυρας και οικονομικές κυρώσεις, μάλλον μέτριας απήχησης προς την Τουρκία, που άλλωστε δεν είναι μέλος της Ένωσης. Η ηθική στήριξη της Ελλάδας από τους εταίρους της δεν θα έχει πρακτικό αντίκτυπο επί του πεδίου της ενδεχόμενης σύγκρουσης.

Και αυτό, παρά την αφύπνιση της Ευρώπης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που είδε τον κίνδυνο του αναθεωρητισμού που εκφράζει και ο Ερντογάν.

Ο … “τρίτος” δρόμος της Ελλάδας

Τόσο το κενό στη Συνθήκη του ΝΑΤΟ όσο και το θεωρητικού χαρακτήρα του άρθρου 42.7 της ΕΕ για την κοινή άμυνα εξηγούν τον δρόμο που έχει επιλέξει η Ελλάδα:

Με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι δυσκίνητοι και ευάλωτοι στις “ισορροπίες”, η κυβέρνηση έχει ήδη στρέψει την προσοχή της σε διμερείς Συμφωνίες Αμυντικής Συνεργασίας, με τις ΗΠΑ (καλύπτοντας τις αδυναμίες του ΝΑΤΟ) και τη Γαλλία (καλύπτοντας τις αδυναμίες των Ευρωπαϊκών θεσμών), οι παρεμβάσεις των οποίων, έχουν αν μη τι άλλο, και τον χαρακτήρα συμβατικής υποχρέωσης.

• Η υπογραφή της αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας – Γαλλίας τον Σεπτέμβριο του 2021 είναι αμιγώς διμερής και περιλαμβάνει ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής που ξεπερνάει τις προβλέψεις τόσο του άρθρου 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ όσο και του άρθρου 42.7 της Συνθήκης της Λισσαβώνας (ΕΕ).
• Με την υπογραφή της Αμυντικής Συμμαχίας Ελλάδας – ΗΠΑ, η κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της χώρας θωρακίζεται περαιτέρω, τόσο μέσω της ρητής αναφοράς στο κείμενο της συμφωνίας, αλλά και της παρουσίας αμερικανικών δυνάμεων σε περιοχές κλειδιά, όπως ο Έβρος ή η Κρήτη. [ Και αυτή η συμφωνία ξεπερνάει τις προβλέψεις τόσο του άρθρου 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ ] Η δυναμική εξέλιξη στις σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ έχει ενοχλήσει τον Ερντογάν όπως, ειδικότερα, τον εκνευρίζει και η αμερικανική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη.

Η πολιτική αμυντικής θωράκισης της χώρας, με διμερείς ισχυρές αμυντικές συμφωνίες και νέα εξοπλιστικά προγράμματα, παραμένει η κρίσιμη και η κατά τεκμήριο ασφαλέστερη επιλογή. Και η παράλληλη δυναμική ενημέρωση των ευρωπαϊκων θεσμών και ΝΑΤΟικών οργάνων η απαραίτητη δευτερεύουσα. Όπως κρίσιμη (μακροπρόθεσμα) είναι και η συμμετοχή της Αθήνας στις διεργασίες που ξεκίνησε ο πρόεδρος Μακρόν για τη διαμόρφωση ισχυρής Κοινής Αμυντικής Πολιτικής , που θα πέριλαμβάνει μικτές ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις αποτροπής. Απλά, αυτή η ημέρα θα αργήσει και ο Ερντογάν έχει εμμονή με … τις νύχτες.

• Από το newsroom του economico.gr με πληροφορίες από το protagon.gr,