Η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία του Αφγανιστάν αλλάζει τον γεωπολιτικό χάρτη της Ασίας, θέτει υπό αμφισβήτηση την αμερικανική ηγεμονία και δίνει την μεγάλη ευκαιρία σε Κίνα και Ρωσία να κάνουν επίδειξη ισχύος έναντι των ΗΠΑ.
Αυτή τουλάχιστον είναι η πρώτη ανάγνωση των διεθνών αναλυτών που, όπως επισημαίνουν οι Financial Times, βλέπουν στο Αφγανιστάν το πρώτο πεδίο δοκιμασίας της γεωπολιτικής αναμέτρησης των νέων στρατηγικών αντιπάλων – Κίνας και Ρωσίας από την μία πλευρά και ΗΠΑ και ΝΑΤΟ από την άλλη.
«Η Κίνα έχει επωφεληθεί από την ανεύθυνη αμερικανική συμπεριφορά που έχει υπονομεύσει βαθύτατα τη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ και τις σχέσεις μεταξύ της Ουάσινγκτον και των συμμάχων της», λέει στους FT ο Ζου Γιονγκμπάο, κινέζος κυβερνητικός σύμβουλος για θέματα Κεντρικής Ασίας και καθηγητής στο Lanzhou University.
O Αρκάντι Ντάντνοφ, πολιτικός αναλυτής και ειδήμονας σε θέματα Κεντρικής Ασίας στη Μόσχα, καταθέτει παρόμοια άποψη. «Μπορούμε να ευθυγραμμίσουμε τα συμφέροντά μας με την Κίνα απέναντι στις ΗΠΑ», είπε. «Αυτό που είναι καλό για εμάς είναι κακό για τους Αμερικάνους, αυτό που είναι κακό για εμάς είναι καλό για τους Αμερικάνους. Σήμερα η κατάσταση είναι κακή για τους Αμερικάνους, άρα είναι καλή για εμάς».
Διπλωματικά και οικονομικά κίνητρα στους Ταλιμπάν
Οι πρώτες ενδείξεις υποδηλώνουν πως η Κίνα -δυνητικά με τη στήριξη της Ρωσίας, του Πακιστάν και ορισμένων άλλων κυβερνήσεων- θα υιοθετήσει μια πολύ διαφορετική προσέγγιση στο Αφγανιστάν σε σχέση με εκείνη που ακολούθησαν οι Αμερικανοί, σύμφωνα με διπλωμάτες και αναλυτές. Το Πεκίνο είναι απίθανο να αναπτύξει στρατιωτική δύναμη – αντιθέτως θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει διπλωματικά και οικονομικά κίνητρα για να πείσει τους Ταλιμπάν να ακολουθήσουν έναν δρόμο ειρηνικής ανοικοδόμησης.
«Ελπίζουμε πως οι Ταλιμπάν του Αφγανιστάν έχουν ενώσει όλα τα μέρη και δημιουργούν ένα πολιτικό πλαίσιο που να ανταποκρίνεται στις εθνικές συνθήκες της χώρας και θέτει τα θεμέλια για μια μακροχρόνια ειρήνη στη χώρα», δήλωσε ο Τζενγκ Σουανγκ αναπληρωτής μόνιμος αντιπρόσωπος της Κίνας στον ΟΗΕ.
Ανώτατοι Ασιάτες διπλωμάτες δήλωσαν στους FT πως το Πεκίνο είναι πρόθυμο να ξοδέψει εκατοντάδες εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια για να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση κρίσιμων υποδομών στο Αφγανιστάν. Οι κινεζικές επενδύσεις σε έργα που αφορούν φυσικούς πόρους θα μπορούσαν δυνητικά να επιτρέψουν μια αποκατάσταση της τάξης στην οικονομία του Αφγανιστάν, σύμφωνα με κινέζους ειδήμονες.
Επίσημη αναγνώριση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν;
Σύμφωνα με τους Financial Times το Πεκίνο είναι πρόθυμο να προσφέρει, υπό προϋποθέσεις, επίσημη αναγνώριση των Ταλιμπάν ως νόμιμης κυβέρνησης του Αφγανιστάν. Επιπλέον, θα μπορούσε να εργαστεί σε επίπεδο ΟΗΕ για να επιδιώξει τερματιστεί ο χαρακτηρισμός των Ταλιμπάν ως «τρομοκρατικής» οργάνωσης, αν και για να το πετύχει αυτό θα χρειαστεί τη συνεργασία των ΗΠΑ- προοπτική εξαιρετικά δύσκολη.
Το Πεκίνο όμως είναι ξεκάθαρο πως όλα αυτά θα εξαρτηθούν από την προσήλωση των Ταλιμπάν στους βασικούς σκοπούς της Κίνας. Η σημαντικότερη προτεραιότητα είναι να διασφαλιστεί πως το Αφγανιστάν δεν θα γίνει «φυτώριο» τρομοκρατικών δυνάμεων που απειλούν την Κίνα.
Βασική πηγή αυτής της ανησυχίας είναι ομάδες όπως το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν (ETIM), που απαρτίζεται από Ουιγούρους ένοπλους μαχητές που αντιτίθενται στην κινεζική καταπίεση στην βορειοδυτική συνοριακή περιοχή Σιντζιάνγκ, όπου η Κίνα κρατά κατά τις εκτιμήσεις 1 εκατομμύριο Ουιγούρους και άλλους μειονοτικούς λαούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκτιμούσε πέρυσι πως οι ομάδες ETIM αριθμούσαν έως 3.500 μαχητές, ορισμένοι από τους οποίους είχαν βάση σε ένα κομμάτι του Αφγανιστάν που συνορεύει με την Κίνα.
Η συμφωνία του Ιουλίου
Σε συνάντηση που είχε τον Ιούλιο στην Κίνα με τον κινέζο υπουργό Εξωτερικών Ουάνγκ Γι, ο επικεφαλής της Πολιτικής Επιτροπής των Ταλιμπάν του Αφγανιστάν μουλάς Αμντούλ Μπαραντάρ , φέρεται πως συμφώνησε με τις απαιτήσεις της Κίνας.
Η Κίνα καλεί τώρα και άλλους περιφερειακούς παράγοντες όπως η Ρωσία και το Πακιστάν, με το οποίο το Πεκίνο διατηρεί ισχυρές σχέσεις, να συνεργαστούν μαζί της. Αλλά η αποχώρηση των ΗΠΑ αλλάζει τους στρατηγικούς υπολογισμούς τόσο δραστικά, που θα πρέπει να γίνουν νέοι, άβολοι διακανονισμοί.
Ο ρόλος της Ρωσίας και ο “μεγάλος αδελφός”
Όταν οι Αμερικάνοι στρατιώτες ήταν στο Αφγανιστάν, η Ρωσία δεν χρειάζονταν να ανησυχεί για το θέμα της διασφάλισης των συνόρων των συμμάχων της στην Κεντρική Ασία. Τώρα όμως η Μόσχα -που είχε εξαπολύσει μια καταδικασμένη εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979- προετοιμάζεται να κινηθεί προς μια πιο ενεργητική στάση. Διπλωματικά, πρέπει επίσης να αρχίσει να ικανοποιεί τους Ταλιμπάν και τα μέρη εκείνα που τους ελέγχουν, κυρίως την Κίνα και το Πακιστάν, όπως αναφέρει ο Αντρέι Σερένκο , επικεφαλής του Κέντρου Σύγχρονων Αφγανικών Μελετών.
«Πιθανότατα θα πρέπει να συνεργαστεί με την Κίνα. Η Κίνα έχει όλα τα ατού τώρα. Η Κίνα επηρεάζει το Πακιστάν, η Κίνα διατηρεί τη θέση της εντός του Αφγανιστάν, κρατούν υπόλογους τους Ταλιμπάν», επισημαίνει.
«Άρα η ρωσική στρατηγική αναφορικά με το Αφγανιστάν θα εξαρτηθεί τώρα από την Κίνα, θα προσαρμοστεί όλο και περισσότερο στην Κίνα. Ο μεγαλύτερος αδελφός, το Πεκίνο, θα παίζει το πρώτο βιολί εδώ».
