Του Κώστα Μποτόπουλου
Πληθωρισμός, επιτόκια, ακρίβεια, αναπτυξιακή στασιμότητα βρίσκονται στο προσκήνιο της οικονομικής επικαιρότητας, καθώς βαδίζουμε προς τις ευρωεκλογές. Πόλεμοι, γεωπολιτική αστάθεια, σχεδόν βέβαιη άνοδος της Ακροδεξιάς συμπληρώνουν τη –διόλου ευοίωνη- πολιτική εικόνα. Όλα αυτά ισχύουν και είναι σημαντικά –δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε δυο λιγότερο προφανείς αλλά εξίσου, αν όχι περισσότερο, δομικές εξελίξεις που επηρεάζουν, ήδη, και την οικονομία και την πολιτική στην Ευρώπη.
Οι νέες ανισότητες
Η πρώτη συνδέεται με το ζήτημα των ανισοτήτων γενικά αλλά και των επιπλέον ανισοτήτων που γεννά, ή θα είχε, αν δεν προσεχθεί ιδιαίτερα, τη δυναμική να γεννήσει, η προσπάθεια μετάβασης σε ένα νέο –ας το ονομάσουμε «πράσινο»- μοντέλο.
Το πρόβλημα σοβούσε, αλλά το αναδεικνύουν με ιδιαίτερα έντονο τρόπο αυτές τις μέρες οι κινητοποιήσεις των αγροτών σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Από την Ολλανδία, όπου οι αγρότες έφεραν ουσιαστικά την Ακροδεξιά στην εξουσία, γυρνώντας την πλάτη στα πιο μετριοπαθή κόμματα, έως τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Πολωνία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, περνώντας από την Ελλάδα, με τα πρώτα μπλόκα να έχουν βγει στους δρόμους, οι αγρότες κάνουν γνωστή, με πάταγο, την οργή τους.
Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι έρχονται ευρωεκλογές και νιώθουν ότι έχουν σημαντικό μοχλό πίεσης, ιδίως σε σχέση με την παραδοσιακή Δεξιά, που έχει δεσμούς και «τρέφεται» εκλογικά από τα συγκεκριμένα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα. Το πολιτικό σύστημα το αντιλαμβάνεται: η Πρόεδρος της Επιτροπής, και εξέχον, λόγω θέσης, μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, τρέχει να συμμαζέψει ό,τι μπορεί υποσχόμενη «διάλογο», όπως κάνουν και ο Γάλλος και ο Γερμανός Πρόεδρος, ενώ η ελληνική κυβέρνηση είναι, και σε αυτό το ζήτημα, προς το παρόν «υπεράνω».
Τα αιτήματα των αγροτών
Πέρα από το καθαρά εκλογικό/πολιτικό στοιχείο, έχει πολύ ενδιαφέρον να σκεφτούμε ποια είναι τα αιτήματα των αγροτών: μειώσεις εκ μέρους των κυβερνήσεων, ιδίως στο ενεργειακό κόστος, ειδικές φοροαπαλλαγές, ενισχύσεις/επιδοτήσεις, εγγυήσεις για κοινωνική πρόνοια. Εκκίνηση των αιτημάτων, η αγωνία για απώλειες στην παραγωγή, στην περιουσία, στην κοινωνική θέση, λόγω «συμπίεσης» της γεωργίας ενόψει προσαρμογής στα προγράμματα «πράσινης ανάπτυξης» και καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.
Θα αδικούσαμε το πρόβλημα αν θεωρούσαμε ότι οι αγρότες δίνουν αποκλειστικά μάχη οπισθοφυλακής: η Ενωμένη Ευρώπη φτιάχτηκε για να βελτιώσει τη ζωή των πολιτών της και καμία βελτίωση δεν είναι δυνατή με αγνόηση ή υποβάθμιση ολόκληρων παραγωγικών τάξεων. Απαιτείται φαντασία, αν όχι τετραγωνισμός του κύκλου.
Η Ευρώπη ντε φάκτο συρρικνώνεται
Το δεύτερο κρίσιμο ζήτημα βρίσκεται, κατά κάποιο τρόπο, στους αντίποδες του πρώτου. Ενώ οι αγρότες φοβούνται μια έξωθεν εκπορευόμενη συρρίκνωση του εισοδήματος και της θέσης τους, η Ευρώπη ντε φάκτο συρρικνώνεται και αποδυναμώνεται πληθυσμιακά. Γερνάει, δεν ανανεώνεται, δεν της φτάνουν τα εργατικά χέρια –και συγχρόνως αντιστέκεται στην εισαγωγή τους από τρίτες, δηλαδή μη ευρωπαϊκές, χώρες.
Κι εδώ υπάρχει αδιέξοδο, οικονομικό όσο και πολιτικό: ήδη πολλές κυβερνήσεις -στην Ιταλία, την «γηραιότερη» χώρα της Ευρώπης, αλλά και στη χώρα μας, που δεν απέχει πολύ από την «κορυφή»- ανακοίνωσαν ή ετοιμάζουν «πακέτα» στήριξης των ηλικιωμένων και συγχρόνως ψάχνουν εναγώνια λύσεις για αντιστροφή της τάσης. Η Κίνα, καθώς και μεγάλα τμήματα της Ασίας και της Νότιας Αμερικής πάσχουν επίσης, με μόνη εμφανή παγκόσμια εξαίρεση την υποσαχάρειο Αφρική, όμως το ευρωπαϊκό πρόβλημα έχει την ιδιαιτερότητα ότι συμβαίνει σε μια από τις πλουσιότερες περιοχές του κόσμου.
Η στήριξη είναι αναγκαία, αλλά η τόνωση δεν θα έρθει με ευχές: το δημογραφικό συνδέεται άμεσα με την οικονομία, το επίπεδο ζωής, την κοινωνικό ασφάλιση και γενικά το κράτος πρόνοιας, τη στάση έναντι της μετανάστευσης, της ενδοευρωπαϊκής κινητικότητας αλλά και έναντι της ίδιας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Πραγματικό βουνό -αλλά αν οι χώρες δεν αρχίσουν, από κοινού, να το σκαρφαλώνουν, καραδοκεί ο γκρεμός.
Κώστας Μποτόπουλος
