Η 27η Δεκεμβρίου σημαδεύτηκε από το θάνατο δύο ατόμων που, ο καθένας με τον τρόπο του, σφράγισαν την πορεία της Ευρώπης, όχι πάντα με θετικό τρόπο. Πρόκειται για τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και τον Ζακ Ντελόρ.
Ο «σκληρός» Γερμανός
Κατ’ αρχάς, σε ηλικία 81 ετών έφυγε από τη ζωή ο πρώην πρόεδρος της Bundestag, πρώην υπουργός Οικονομικών και Εσωτερικών της Γερμανίας και πρώην πρόεδρος του CDU, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, μια προσωπικότητα που συνέδεσε το όνομά του με δύο ταραχώδεις περιόδους της ιστορίας της Ευρώπης: την επανένωση της Γερμανίας και την κρίση χρέους του ευρώ.
Κατά πολλούς, ο Σόιμπλε ήταν η ενσάρκωση της κεντροδεξιάς στην μεταπολεμική Γερμανία, ίσως περισσότερο και από τον μέντορά του, Χέλμουτ Κολ: ένας πολιτικός που έβαζε πάνω απ’ όλα και πρώτα απ’ όλα το συμφέρον της χώρας του, έστω κι αν αυτό προκαλούσε προβλήματα στο όραμα για μια μεγάλη, ισχυρή και ομοσπονδιακή Ευρώπη.
Η επανένωση και η κρίση
Ο Σόιμπλε δέχθηκε σφοδρά πυρά για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε την οικονομική ένωση των δύο Γερμανιών: μέσω της εταιρείας ειδικού σκοπού Treuhand, όλα τα βιομηχανικά και επιχειρηματικά assets της Ανατολικής Γερμανίας ιδιωτικοποιήθηκαν και πουλήθηκαν ή έκλεισαν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Κατά την εκκαθάρισή της η Treuhand βρέθηκε με έλλειμμα και η ανεργία στην – πρώην – ανατολική Γερμανία εκτινάχθηκε στα ύψη.
Όταν ξέσπασε η κρίση χρέους στην ευρωζώνη, ο Σόιμπλε βρέθηκε ως ο υπουργός Οικονομικών της ισχυρότερης χώρας της ΕΕ στη διόλου αξιοζήλευτη θέση να πρέπει να λάβει αποφάσεις για το πώς θα διασωζόταν το ευρώ (κατά την κρίση του 2008, ο Σοσιαλδημοκράτης Περ Στάινμπρουκ είχε σηκώσει το βάρος της διάσωσης των γερμανικών τραπεζών με αξιοσημείωτη ικανότητα).
Ο Γερμανός νομικός και λογιστής, λάτρης του δόγματος του «schwarze null», του «μαύρου μηδέν» στους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς της Γερμανίας, τάχθηκε κατά οιασδήποτε λύσης θα προκαλούσε «ηθικό κίνδυνο» και απαίτησε διαδικασία εσωτερικής υποτίμησης μέσω πολύ σκληρών μέτρων λιτότητας και περικοπών για τις χώρες που είχαν πρόβλημα.
Οι φανς και η κριτική
Μπορεί η Ελλάδα, λόγω των πολλών προβλημάτων στην οικονομία της, να σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος των εμμονών υπέρ της λιτότητας, αλλά ουδείς ξεχνά εύκολα την ατάκα του Σόιμπλε στον Ισπανό ομόλογό του, Λουίς ντε Γκιντός, ότι «θα ασχοληθεί και μαζί τους» ή τα όσα αποκάλυψε ο ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ, Τιμ Γκάιτνερ, για τις συζητήσεις μαζί του και τις απόψεις του.
Οι… φανς του υποστηρίζουν ότι χάρη σε αυτόν διασώθηκε το εγχείρημα της ευρωζώνης, η Γερμανία διατήρησε εν μέσω κρίσης μια εύρωστη οικονομία με μηδενικά ελλείμματα και ότι οι χώρες που «πέρασαν» μνημόνια βγήκαν από την περιπέτεια αυτή «τσαλακωμένες», αλλά εν τέλει πιο ισχυρές και πιο σοφές, όσον αφορά στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών τους.
Από την άλλη, η κριτική σε βάρος του λέει ότι η εμμονή του με τον «ηθικό κίνδυνο» και τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς καθυστέρησε την έξοδο από την κρίση, ότι οι συνέπειες της αυστηρής λιτότητας στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου θα διαρκέσουν για πολλά χρόνια ακόμα και ότι η πολιτική στην οποία επέμεινε πλήγωσε τις συμμαχίες της Γερμανίας, π.χ. με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ.
Ο οραματιστής Γάλλος
Από την άλλη πλευρά, το όνομα του Ζακ Ντελόρ, ο οποίος έφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 98 ετών, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο Γάλλος οικονομολόγος, αρχικά σύμβουλος του γκωλικού πρωθυπουργού Σαμπάν – Ντελμάς και στη συνέχεια υπουργός Οικονομικών του Φρανσουά Μιτεράν, έγινε γνωστός κυρίως λόγω της δεκαετούς του θητείας ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από το 1985 ως και το 1995, όταν και αποχώρησε, δίνοντας τη θέση του στον Λουξεμβούργιο Ζακ Σαντέρ (η Επιτροπή του κατέρρευσε λόγω σκανδάλων πριν ολοκληρώσει τη θητεία της).
Μπορεί το όνομα Ντελόρ να είναι συνδεδεμένο με τα περίφημα «πακέτα» των ευρωπαϊκών κονδυλίων, ωστόσο, ο Γάλλος ήταν ο εμπνευστής της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και του ευρώ, αλλά και ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της Ευρώπης της παραγωγής, των αγορών, αλλά και της κοινωνικής πολιτικής και προστασίας των πολιτών, αρχές που συνεχίζουν, έστω και πιο «θαμπά», να φωτίζουν το ευρωπαϊκό όραμα. Επίσης, ήταν ο αρχιτέκτονας της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την κοινή αγορά εντός της ΕΕ.
Εμπνευστής του ευρώ
Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας του, ήταν υπεύθυνος για την υπογραφή της Συμφωνίας του Σένγκεν (Ιούνιος 1985), τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (η Ισπανία και η Πορτογαλία προσχώρησαν το 1986), την υιοθέτηση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (1986), τη δημιουργία του προγράμματος Erasmus (1987) και τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), η οποία συνδέθηκε με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Βοήθειας προς τους Απόρους. Συμμετείχε ενεργά στην εκστρατεία για το γαλλικό δημοψήφισμα σχετικά με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Αντιμέτωπος με σκεπτικιστές και αντιπάλους της συνθήκης, εξήρε τα οφέλη της νέας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: «Το ευρώ θα μας φέρει ειρήνη, ευημερία, ανταγωνιστικότητα και, μόνο για τη Γαλλία, θα σημάνει τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας».
Επίσης, ήταν ο εμπνευστής της Λευκής Βίβλου της Επιτροπής που συνιστούσε τη δημιουργία μιας μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς που θα ρυθμιζόταν από τη δημιουργία νέων δομών αλληλεγγύης. Αυτή η Λευκή Βίβλος οδήγησε στην υπογραφή της Ενιαίας Πράξης τον Φεβρουάριο του 1986, την οποία αποκάλεσε «την αγαπημένη μου συνθήκη», αλλά το νομισματικό μέρος αγνοούσε τους περιορισμούς στην ανάπτυξη και την απασχόληση για την οικονομία και αυτοί διατηρήθηκαν από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ με την ονομασία «Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας». Ο ίδιος απέρριψε αυτόν τον κανόνα κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ.
