Του Θοδωρή Καλούδη–
Θα προσχωρήσω στην εκτίμηση του φίλου μου Πάσχου Μανδραβέλη (Καθημερινή) ότι ο κ. Μητσοτάκης ακολουθεί την προσευχή του θεολόγου Reinhold Νiebuhr: «Θεέ μου, χάρισέ μου τη γαλήνη να δεχθώ τα πράγματα που δεν μπορώ ν’ αλλάξω, το κουράγιο ν’ αλλάξω εκείνα που μπορώ, και τη σοφία να καταλαβαίνω τη διαφορά».
Κάπως έτσι πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός προσεγγίζει τις σχέσεις της χώρας με την Τουρκία και πορεύεται στις προσωπικές συναντήσεις του με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Πολλοί πιτεύουμε ότι ο Ερντογάν είναι μεγάλος τακτικιστής, αν και λίγο μπουνταλάς στη χορογραφία των μεταστροφών του. Όπως επίσης ότι οι βασικές του αναθεωρητικές επιδιώξεις παραμένουν, όμως εξελίσσονται, προβάλλονται ή περνούν στο παρασκήνιο ανάλογα με τις άμεσες εθνικές προτεραιότητές του.
Αντί για τα σπίτια μας βράδυ, μπήκε στου Μαξίμου μέρα – μεσημέρι
Τώρα η “φιλία” με τους “αδελφούς” ‘Ελληνες (που “χθες” θα … έμπαινε σπίτια τους νύχτα) εξυπηρετεί την επικοινωνία του με την Ευρώπη, το ΝΑΤΟ και το Αμερικανικό Κογκρέσο, πολύ περισσότερο αφού η Τουρκία έχει ανοίξει αρκετά μέτωπα γύρω της και συμβάλλει σε μια γεωπολιτική αναμπουμπούλα, με κινήσεις ζατρικίου μεταξύ Ουάσινγκτον, Μόσχας, Πεκίνου, Τεχεράνης και Αραβικού Κόσμου.
Εξυπηρετεί επίσης και τη νέα στρατηγική της διπλωματίας του κ. Ερντογάν: Η Άγκυρα δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από την Αθήνα. Το ξέρει καλά. Και αφού οι μεγάλες διαφορές – με τις οποίες οι δυό χώρες πορεύονται χρόνια – δεν θα ληθούν “σήμερα”, καλύτερα να ζήσουμε “όσο πάει” σε ήρεμα νερά και να πετύχουμε ευρύτερους στόχους, χωρίς το “αγκάθι” (και το κόστος) της αποσταθεροποίησης της Νοτιοανατολικής πτέρυγας της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ.
Έτσι ο Τούρκος πρόεδρος “χειροκροτεί” τώρα τον “φίλο” του “Μητσοτάκη γιόκ” που δηλώνει: “όταν οι διαφορές μας δεν γεφυρώνονται – δύσκολο να γεφυρωθούν κάποτε, λέμε εμείς– δεν είναι ανάγκη να παράγουν αυτόματα εντάσεις και κρίσεις. Πολλώ δε μάλλον ρήξεις”.
Η κατά Βενιζέλο σημασία της Διακήρυξης των Αθηνών
Ανεξάρτητα από τις σκέψεις αυτές, οι περισσότεροι ψύχραιμοι πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι η επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα (μαζί με πλειάδα υπουργών του) πήγε καλά και τα αποτελέσματά της είναι θετικά. Ο συνήθως (τεκμηριωμένα) επικριτικός σε διάφορες αμφιλεγόμενες επιλογές της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος περιγράφει το ουσιώδες του πράγματος, δίνοντας ένα εξαιρετικό δείγμα (και στο κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ) τι σημαίνει εθνικού χαρακτήρα αντιπολίτευση. Ο κ. Βενιζέλος, αφού θεωρεί “πολύ σημαντικά” τα αποτελέσματα της συνάντησης, σημειώνει το γιατί:
- “Είναι μία καλή στιγμή για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όλα όσα έγιναν έχουν τη σημασία τους, εγγράφονται στο σώμα της ιστορίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η διακήρυξη η οποία υπεγράφη, η Διακήρυξη των Αθηνών, είναι ένα σημαντικό κείμενο το οποίο, παρότι δεν έχει δεσμευτική ισχύ, εντούτοις ανήκει σε αυτό που λέμε soft law και βεβαίως παράγει πολιτικές δεσμεύσεις οι οποίες έχουν τη σημασία τους, χωρίς να θίγονται οι εκατέρωθεν νομικές θέσεις, όπως τονίζεται στο προοίμιο”.
- “Διατηρούνται οι απόψεις, οι διαφορές, αλλά ταυτόχρονα αναγνωρίζεται το πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, το πλαίσιο του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ο στόχος της διατήρησης της διεθνούς ειρήνης, η επιλογή ειρηνικών μέσων επίλυσης των διαφορών, χωρίς να αποκλείεται, αντιθέτως αχνοφαίνεται ακόμη και το Διεθνές Δικαστήριο”.
- “Από την άποψη αυτή δεν έχουμε ένα moratorium ξανά, δεν έχουμε κάτι σαν το Πρωτόκολλο της Βέρνης του 1976 ή σαν τις δηλώσεις που έγιναν μετά από τις μεγάλες κρίσεις του 1987 και του 1996, αλλά έχουμε ένα πολιτικό κείμενο το οποίο τοποθετεί τα ζητήματα αυτά πάντα στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας και του συστήματος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών”.
Δεν λύθηκαν τα προβλήματα, αλλά υπάρχει ένα κεκτημένο
Οι περισσότεροι ειδικοί αναλυτές πιστεύουν ότι, παρόλα αυτά, δεν λύθηκαν τα προβλήματα. Και σημειώνουν ότι, σε ό,τι αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα μας, δεν έχουμε λύσει κάποιο θέμα ούτε θα λύσουμε χωρίς την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ που τοποθετείται σε απώτερο χρόνο. Ωστόσο υπάρχει ένα πολιτικό κεκτημένο, “με υπογραφή , στάμπα και βούλωμα”. Και αυτό το κεκτημένο δίνει ηρεμία στο Αιγαίο και ανάσες στην πολεμική αεροπορία, το ναυτικό και την οικονομία μας.
Όσο για τα δικαιώματά μας, δεν είμαστε εμείς που επισπεύδουμε, τη στιγμή αυτή, στη διεθνή νομική αναγνώριση ενός ήγη κατοχυρωμένου διεθνώς status quo το οποίο αμφισβητείται από την Άγκυρα. Η επίλυσή του μπορεί να περιμένει καλύτερες ημέρες, όσο υποχωρεί η απειλή και δίνει τη θέση της σε ένα μακρόσυρτο (αλλά δομημένο) διπλωματικό διάλογο. Που ξέρει κανεις; Όλα μπορεί να λυθούν πιό εύκολα στο μακρινό “πράσινο” μέλλον, όταν τα ορυκτά καύσιμα χάσουν την αξία τους και “το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του” …
“Την Ελλάδα, που δεν σε απειλεί, φοβάσαι;”
Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει πραγματικό πρόβλημα ασφάλειας με την Ελλάδα. Η χώρα μας δεν διεκδικεί κάτι κρίσιμο από την Τουρκία. Και αυτό φαίνεται του το είπε, με αφοπλιστική ειλικρίνεια, ο Έλληνας πρωθυπουργός: “Πιστεύεις πραγματικά ότι σε απειλεί η Ελλάδα;”. Για να προσθέσει, με δικά του λόγια: “Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός; “Έλα να τα βρούμε εκεί που μπορούμε και άς αφήσουμε τα δύσκολα στα διεθνή δικαστήρια”. Ο κ. Ερντογάν ήταν προετοιμασμένος, για τους δικούς του λόγους, να συμφωνήσει. Έτσι δημιουργήθηκε λίγο – πολύ ένα πολιτικό “κεκτημένο” ανάμεσα στις δύο χώρες, που σφραγίστηκε με ένα απρόσμενο “Σύμφωνο” και δημιούργησε συνθήκες ανακούφισης στον κόσμο και στις δυό πλευρές του Αιγαίου.
Τα σοβαρά παραμένουν, σε κλειστούς φακέλους, στο τραπέζι. Το τι πρέπει να πάει στα διεθνή δικαστήρια και τι όχι, το βλέπει διαφορετικά η κάθε πλευρά. Αλλά είπαμε. Υπάρχει χρόνος για να το συζητήσουμε, όχι με υπερπτήσεις, αλλά σε ήρεμα νερά “ως φίλοι κι αδέλφια” που λέει κι ο Ταγίπ. Θυμάστε τη διαφήμιση που κάποιοι Σκωτσέζοι περιμένουν χρόνια να ωριμάσει το Ουίσκυ τους, παίζοντας πεντόβολα; Ας περιμένουμε κι εμείς να ωριμάσουν οι συνθήκες. Αρκεί όσα λέει τώρα ο “κουμπάρος” του κ. Καραμανλή να τα εννοεί…
