Μπορεί μετά τις εκλογές του περασμένου έτους ο Ερντογάν να υιοθέτησε μια πιο “ορθόδοξη” οικονομική και νομισματική πολιτική, αφήνοντας τεχνοκράτες να… αναστηλώσουν την ταλαιπωρημένη τουρκική οικονομία, ωστόσο, τα πράγματα συνεχίζουν να μην πηγαίνουν και τόσο καλά, όπως φάνηκε από τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό στη γείτονα χώρα.
Βέβαια, ο Τούρκος πρόεδρος προς το παρόν ρίχνει όλο το βάρος της πολιτικής του στις αυτοδιοικητικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, καθώς ελπίζει ότι ένα καλό αποτέλεσμα και η ανάκτηση από το ΑΚΡ, το κυβερνών κόμμα, του δήμου της Κωνσταντινούπολης, θα επανεπιβεβαιώσει την κυριαρχία του στην πολιτική ζωή της χώρας και θα του επιτρέψει μεγαλύτερη άνεση κινήσεων στους τομείς που τον ενδιαφέρουν. Ωστόσο, όπως γράφει σε ανάλυσή του ο Μάικλ Ρούμπιν, το μεγάλο πρόβλημα του Ερντογάν παραμένει το εθνικό νόμισμα της Τουρκίας, η λίρα.
Διαρκής πτώση
Όπως σημειώνει ο Ρούμπιν, ο Ερντογάν θα έπρεπε να ευχαριστεί την τουρκική λίρα για την άνοδό του στην εξουσία. Μια οικονομική κρίση που απονομιμοποίησε τους κυρίαρχους πολιτικούς προώθησε την εκστρατεία του. Η πτώση της λίρας κατά 30% έναντι του δολαρίου σε μία μόνο ημέρα έγινε εμβληματική της κακοδιαχείρισης του κατεστημένου. Έχοντας, πλέον, καταλάβει την εξουσία, ο Ερντογάν το 2005, έσβησε έξι μηδενικά από το τουρκικό νόμισμα. Αντί ένα δολάριο ΗΠΑ να αγοράζει 1.330.000 τουρκικές λίρες, ξαφνικά αγόραζε 1,33. Η Coca Cola δεν κοστίζει πλέον ένα εκατομμύριο λίρες- κοστίζει λιγότερο από μία. Όποια και αν ήταν η ψυχολογική ώθηση, δεν έκανε πολλά για την αντιμετώπιση των υποκείμενων προβλημάτων.
Αρχικά, ο Ερντογάν μπορούσε να προσποιηθεί το αντίθετο. Εξάλλου, ποια είναι η διαφορά μεταξύ μιας κόκα κόλα που κοστίζει 0,90 λίρες και μιας που κοστίζει μία λίρα; Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, ωστόσο, η ισοτιμία της τουρκικής λίρας προς το δολάριο πλησιάζει το 33 προς 1. Με άλλα λόγια, το ανανεωμένο νόμισμα του Ερντογάν έχει χάσει πάνω από το 95% της αξίας του σε σχέση με το δολάριο. Επειδή έχει διατηρήσει σιδερένιο έλεγχο της οικονομικής πολιτικής για δύο δεκαετίες, δεν μπορεί να κατηγορήσει την αντιπολίτευση. Οι προηγούμενες προσπάθειες να κατηγορήσει το λεγόμενο “λόμπι των επιτοκίων“, έπεσαν επίσης στο κενό μεταξύ όλων, εκτός από τους σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές του.
Ο Γκαλτιέρι…
Οι αυταρχικοί ηγέτες συχνά υιοθετούν τον αλυτρωτισμό για να αποσπάσουν την προσοχή από την κακή οικονομική διαχείριση.Η Αργεντινή ήταν κάποτε μια πλούσια χώρα, αλλά ο πληθωρισμός στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κατέστρεψε την αγοραστική δύναμη των Αργεντινών.Το κόστος ζωής στη χώρα ήταν δεύτερο μετά την Ιαπωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, το 1982, ο δικτάτορας της Αργεντινής Λεοπόλδο Γκαλτιέρι αναβίωσε μια λανθάνουσα διεκδίκηση των Νήσων Φόκλαντ, που διοικούνταν από τους Βρετανούς για σχεδόν 150 χρόνια, για να δικαιολογήσει την εισβολή τους.
Υπολόγισε – λανθασμένα – ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, που σπαρασσόταν από συνδικαλιστικές αναταραχές και εσωτερική διχόνοια, δεν είχε την πολιτική βούληση να υπερασπιστεί μερικές χιλιάδες προβατοτρόφους στο περιθώριο της αυτοκρατορίας. Έκανε λάθος. Η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ δεν ήταν από εκείνους που θα έκαναν πίσω.
…Ο Σαντάμ…
Η εισβολή του Ιρακινού προέδρου Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράν το 1980 ήταν μια εξίσου ιστορική λανθασμένη εκτίμηση. Οραματιζόταν έναν αιφνιδιαστικό πόλεμο και κατέληξε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πόλεμος αποστράγγισε το ταμείο του Ιράκ και κατέστρεψε μια γενιά ανθρώπινου κεφαλαίου. Δύο χρόνια μετά την ανακωχή, ο Σαντάμ προήδρευε μιας οικονομίας σε ερείπια. Αντί να αναλάβει την ευθύνη, ο Σαντάμ αναβίωσε τις ρεβανσιστικές διεκδικήσεις για το Κουβέιτ, τη ιστορική “19η επαρχία“, και προσπάθησε να προσαρτήσει το πλούσιο σε πετρέλαιο εμιράτο για να αρπάξει τα αποθέματά του αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων.Ήταν ένα σχέδιο γρήγορου πλουτισμού που απέτυχε παταγωδώς. Ο πόλεμος και οι κυρώσεις που ακολούθησαν βύθισαν το Ιράκ στη φτώχεια, από την οποία οι Ιρακινοί δεν έχουν ακόμη ανακάμψει πλήρως. Το Ιράκ θα έπρεπε να είναι το Ντουμπάι, αλλά σήμερα είναι μόλις και μετά βίας το Κοσσυφοπέδιο.
…Και ο Πούτιν
Στην ίδια κατηγορία ανήκει και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Το ρωσικό ρούβλι έχει χάσει σχεδόν τα δύο τρίτα της αξίας του έναντι του δολαρίου ΗΠΑ τα τελευταία δέκα χρόνια. Κάθε αρπαγή γης που κάνει ο Πούτιν -είτε κατά της Γεωργίας είτε κατά της Ουκρανίας- δεν έχει μόνο υψηλό τίμημα σε αίμα και χρήμα, αλλά απαιτεί επίσης συνεχείς επιδοτήσεις που επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο το ταμείο του Κρεμλίνου. Χωρίς το ρωσικό επίδομα, για παράδειγμα, ούτε το ονομαστικά ανεξάρτητο Λουχάνσκ ούτε το Ντονέτσκ θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Η απάντηση του Πούτιν είναι να επιταχύνει τον κύκλο του πολέμου για να συσπειρώσει τους Ρώσους γύρω από τη σημαία τους.
Θέλει πόλεμο
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Τουρκία; Η βιτρίνα των αλλαγών στο προσωπικό της κεντρικής τράπεζας και των μεταρρυθμίσεων απέτυχε, και το τουρκικό νόμισμα συνεχίζει την αργή, σταθερή διολίσθησή του προς το τίποτα. Με τον καιρό, η Τουρκία μπορεί να γίνει η Ζιμπάμπουε της Μεσογείου. Σε αυτό το πλαίσιο αγκαλιάζει τον αλυτρωτισμό όχι ως ρητορικό εργαλείο, αλλά ως στρατιωτικό. Με απλά λόγια, ο Ερντογάν χρειάζεται πόλεμο.
Καθώς ο πόλεμος Χαμάς-Ισραήλ αποσπούσε την προσοχή του κόσμου, τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη βομβάρδιζαν τη βόρεια Συρία για να εξαλείψουν τη βιομηχανική υποδομή των κουρδικών περιοχών της περιοχής και να εδραιώσουν τον τουρκικό στρατιωτικό έλεγχο στις κατεχόμενες περιοχές. Ο Ερντογάν αύξησε επίσης την κατοχή της βόρειας Κύπρου και συνεχίζει να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου, έστω κι αν το τελευταίο διάστημα η ρητορική του έχει γίνει πιο, ας πούμε, ελεγχόμενη απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Τα νέα σχέδια
Τώρα σηματοδοτεί τα σχέδια κατάληψης του όρους Γκάρα στο βόρειο Ιράκ, δήθεν για να καταστεί δυνατός ένας διάδρομος διέλευσης από τον Περσικό Κόλπο μέσω του Ιράκ προς την Τουρκία και την Ευρώπη, αλλά και για να αντιμετωπιστεί το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK). Το να επικυρώσει κανείς μια τέτοια επιχειρηματολογία σημαίνει ότι δίνει το πράσινο φως για πόλεμο, όχι μόνο στο ιρακινό Κουρδιστάν αλλά και στην Αρμενία όπου οι Τούρκοι προβάλλουν παρόμοιες απαιτήσεις για διάδρομο.
Αντί για παιχνιδάκι, ωστόσο, η Γκάρα θα είναι μάλλον το Βατερλό του Ερντογάν. Το PKK δεν έχει πουθενά αλλού να πάει. Οι εκκαθαρίσεις έχουν μετατρέψει τον τουρκικό στρατό σε ένα κέλυφος του παλιού του εαυτού, και το δώρο του προέδρου Τζο Μπάιντεν για τα F-16 δεν θα έρθει εγκαίρως (ή, ίσως, καθόλου, αν ο Μπάιντεν χάσει την επανεκλογή του). Όπως ο Γκαλτιέρι, ο Σαντάμ και ο Πούτιν, έτσι και ο Ερντογάν κατευθύνει τώρα τη χώρα του προς την άβυσσο αντί να παραδεχτεί τη δική του οικονομική ανικανότητα.
