Η Ευρώπη προσπαθεί να… τετραγωνίσει τον κύκλο: στις Βρυξέλλες γίνονται προσπάθειες να βρεθεί τρόπος, ώστε η ΕΕ να καταφέρει -ταυτοχρόνως και χωρίς μεγάλο κοινωνικό κόστος- να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητα που έχασε σε σχέση με τις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, να “πρασινίσει” όλο το εύρος των πολιτικών της και να γίνει ενεργειακά αυτάρκης. Και όλα αυτά να γίνουν όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Enter “super Mario”
Σήμερα, η εικόνα δεν είναι ακριβώς κολακευτική: η αμερικανική οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό άνω του 2% ετησίως, ενώ η ευρωζώνη παραμένει στάσιμη. Η παραγωγικότητα – ή η παραγωγή κάθε ώρας εργασίας και κάθε ευρώ που επενδύεται – αυξάνεται επίσης πιο αργά στην ανατολική πλευρά του Ατλαντικού εδώ και 30 χρόνια. Σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΕ είναι ένα κατακερματισμένο μπλοκ που υποφέρει από χρόνια υποεπένδυση, ταχύτερη γήρανση του πληθυσμού και, παρά την 31ετή ενιαία αγορά της, εμπλοκές στην ελεύθερη ροή εργασίας, κεφαλαίου και αγαθών.
Οι γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες επιφόρτισαν έναν άνθρωπο για να εκπονήσει σχέδιο για την υπέρβαση αυτών των εμποδίων: αυτός είναι ο “σούπερ Μάριο”, ο Μάριο Ντράγκι, ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, γνωστός για το ρόλο του στον τερματισμό της κρίσης χρέους το 2012, όταν και “έβγαλε το μπαζούκας”, αφού δήλωσε ότι η ΕΚΤ θα κάνει “ό,τι χρειαστεί” για να σώσει το ευρώ. Ο Ντράγκι, ο οποίος συναντήθηκε με τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ στη βελγική πόλη της Γάνδης το περασμένο Σαββατοκύριακο, δήλωσε πρόσφατα ότι η λύση περιλαμβάνει χαμηλό κόστος κεφαλαίου, αναμόρφωση των κανόνων ώστε να ευνοείται η καινοτομία και, όπου είναι απαραίτητο, την παροχή κρατικών ενισχύσεων.
Τεράστια ποσά
“Πρέπει να επενδύσουμε ένα τεράστιο ποσό σε σχετικά σύντομο χρονικό ορίζοντα για την αναδιάρθρωση των αλυσίδων εφοδιασμού και την απαλλαγή των οικονομιών μας από τις ανθρακούχες εκπομπές, με το κεφάλαιο να καταστρέφεται πιθανότατα ταχύτερα από ό,τι μπορεί να αντικατασταθεί“, δήλωσε ο Ντράγκι σε ομιλία του. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εκτιμούν ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί 650 δισ. ευρώ σε κυρίως ιδιωτικές επενδύσεις κάθε χρόνο έως το 2030 και 800 δισ. ευρώ ετησίως στη συνέχεια έως το 2040.
Στόχος είναι να κλείσει το τεχνολογικό χάσμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εδρεύουν οι κορυφαίοι τεχνολογικοί γίγαντες παγκοσμίως, και να γίνει η Ευρώπη πιο αυτοδύναμη, καλλιεργώντας τοπικούς τομείς που παράγουν πράσινη ενέργεια καθώς και τα τσιπ που εισάγει από την Άπω Ανατολή. Ωστόσο, αντί να δημιουργεί επενδύσεις, η Ευρώπη χάνει κεφάλαια -περίπου 330 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι- καθώς οι Ευρωπαίοι τοποθετούν τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό, ιδίως στο πολύ μεγαλύτερο χρηματιστήριο των ΗΠΑ.
Χαμηλές δημόσιες επενδύσεις
Οι δημόσιες επενδύσεις είναι επίσης χαμηλότερες από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η κρατική χρηματοδότηση οδήγησε σε ανακαλύψεις όπως ακόμα και το Διαδίκτυο. Οι επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών της ΕΕ στη Γάνδη έδωσαν μια γνωστή λύση στο πρόβλημα: να γκρεμίσουν τους εναπομείναντες φραγμούς μεταξύ των χωρών μελών για να τις μετατρέψουν σε μια πλήρως ανεπτυγμένη ενιαία αγορά. “Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι επιχειρήσεις, ιδίως οι μικρότερες, που επιθυμούν να αναπτυχθούν ταχύτερα, έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη χρηματοδότηση“, δήλωσε στη Γάνδη ο πρόεδρος του Eurogroup, Πασκάλ Ντόναχιου.
Ωστόσο, αυτή η λεγόμενη ένωση κεφαλαιαγορών έχει καθυστερήσει εδώ και χρόνια από χώρες που επιθυμούν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους. Η τελευταία γαλλική πρόταση για να προχωρήσει μια μικρή ομάδα χωρών τορπιλίστηκε αμέσως από τη Γερμανία. Αλλά, ακόμη και αν τελικά επιτευχθεί, μια στενότερη ένωση δεν θα είναι πανάκεια για την έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ΕΕ. Μόνο ένα μέλος της ΕΕ, η Δανία, κατατάσσεται πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες στον δείκτη της Παγκόσμιας Τράπεζας για την ευκολία της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ο οποίος παρακολουθεί πρακτικές λεπτομέρειες όπως το άνοιγμα μιας εταιρείας ή η έκδοση αδειών. Η Ιταλία υπολείπεται ακόμη και του Μαρόκου, της Κένυας και του Κοσσυφοπεδίου.
Πιέσεις ένθεν και ένθεν
Εν τω μεταξύ, το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας είναι τριπλάσιο από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών και θα παραμείνει υψηλό έως ότου η ΕΕ μπορέσει να παράγει τη δική της ενέργεια κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη δεκαετία. Οι επιχειρήσεις πιέζουν για ενεργειακές επιδοτήσεις και ευκολότερους περιβαλλοντικούς κανόνες. “Κατά τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια τιμή ηλεκτρικής ενέργειας που μας καθιστά ανίκανους να ανταγωνιστούμε σε παγκόσμιο επίπεδο“, δήλωσε ο Γκούναρ Γκρέμπλερ, διευθύνων σύμβουλος της χαλυβουργίας Salzgitter. Η μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία Exxon έφερε στο προσκήνιο το φάσμα της “αποβιομηχάνισης” εάν η ΕΕ δεν αλλάξει πορεία.
Την ώρα που ευρωπαϊκές εταιρείες αυξάνουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ (αλλά παραμένουν προς ώρας στην Ευρώπη), ομάδα εταιρειών από το χώρο της βιομηχανίας ζήτησε η ΕΕ να επιδοτεί όχι μόνο τις επενδύσεις αλλά και τα λειτουργικά έξοδα, όπως κάνει η Ουάσινγκτον. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στη Γάνδη κατέστησαν σαφές ότι το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που χρειάζεται η Ευρώπη θα πρέπει να προέλθει από το ιδιωτικό πορτοφόλι. “Δεν το έχουμε κάνει ποτέ αυτό στην Ευρώπη“, δήλωσε ο Σιμόνε Ταλιαπιέτρα, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Bruegel. “Υπάρχει ο πραγματικός κίνδυνος να εξαφανιστούν οι επιχειρήσεις όταν αφαιρεθεί η επιδότηση“.
