Γραφουν: Παναγιώτης Χαλβατσιώτης, Ευαγγελία Σκυριανού
Με την καθημερινότητά μας να εξελίσσεται ραγδαία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέους όρους και ιδέες που φαντάζουν βγαλμένα από ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Μερικά όμως από αυτά μπορεί να μας τρομάζουν ενώ άλλα μας αφήνουν άφωνους με τις απροσδιόριστες προοπτικές της τεχνολογικής εξέλιξης. Σήμερα, ο όρος Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) έχει κατακλύσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και σπανίως λείπει από τις διαπροσωπικές μας συζητήσεις καθώς εισέρχεται σταθερά στην ζωή μας (Siri, Alexa, ChatGPT, αναγνώριση προσώπων, αυτοματοποιημένα αυτοκίνητα). Αδιαμφισβήτητα, η διερεύνηση νέων τεχνολογιών και των επιρροών τους στην παγκόσμια κοινότητα χρήζει εξαιρετικής σημασίας ενώ τα τελευταία χρόνια βρίσκει εφαρμογές και στην υγεία και μάλιστα ιδιαίτερα δυναμικά. Τίθενται όμως πολλά ερωτήματα παρά την εξασφαλισμένη επιρροή της στις συνήθειες μας.
Ο όρος ΑΙ αναγνωρίζεται ήδη από το 1950 και μέχρι σήμερα παρουσιάζει συνεχή εξέλιξη. Ουσιαστικά, αφορά την προσπάθεια του ανθρώπου να δώσει την δυνατότητα σε υπολογιστές να επεξεργάζονται μια πληθώρα δεδομένων και να οδηγούν γρήγορα σε ασφαλή συμπεράσματα, ακολουθώντας καλά σχεδιασμένους αλγόριθμους χωρίς την παραμικρή ανθρώπινη παρέμβαση. Αναμένονται στο εγγύς μέλλον εξυπνότερες εκδοχές της ΑΙ, τα νευρωνικά δίκτυα που θα μιμούνται τη λειτουργία των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου δίνοντας απαντήσεις σε πιο περίτεχνα ζητήματα με «εικονικό» συναίσθημα. Εδώ όμως ξεκινάει και το παγκόσμιο debate με συζητήσεις για το πού θα πρέπει να επιτραπεί να φτάσει η εξέλιξη της.
Τεχνητή νοημοσύνη: 188 δισ. δολ. οι επενδύσεις στην υγεία έως το 2030
Η ΑΙ έχει αλλάξει πλέον τα δεδομένα στη βιομηχανία αφού ζούμε την 4η Βιομηχανική επανάσταση και ενώ οι επενδύσεις της στην υγεία το 2011 ήταν παγκοσμίως 11 δισ. δολάρια εκτιμάται ότι μέχρι το 2030 θα ξεπεράσει τα 188 δισ. δολάρια καθιστώντας την ακμάζουσα τεχνολογία ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Οι εφαρμογές της στο συγκεκριμένο αντικείμενο έχουν γεννήσει τον όρο Ψηφιακή Υγεία που εμπεριέχει τις δυνατότητες των υπολογιστών να προβαίνουν σε ιατρικές διαγνώσεις μέσα από απεικονιστικές εξετάσεις (αξονικές και υπερήχους) με την αξιοπιστία να αγγίζει το 70%. Δεν χρησιμοποιείται όμως στοχεύοντας στην υποκατάσταση του θεράποντα ιατρού αλλά στην ελαχιστοποίηση των ιατρικών σφαλμάτων.
Οι αλγόριθμοι λοιπόν της ΑΙ έχουν την δυνατότητα να επεξεργάζονται μεγάλο όγκο δεδομένων όπως τα ιατρικά ιστορικά και τα βιομετρικά στοιχεία να ανιχνεύουν και να προσομοιώνουν κλινικές και σημειολογικές εκφράσεις διαφόρων νοσημάτων ώστε να οδηγούνται τελικά είτε σε προτεινόμενες διαγνώσεις ή στον προσδιορισμό του σχετικού κινδύνου ανάπτυξης κάποιου νοσήματος για κάθε ασθενή εξατομικευμένα με απώτερο στόχο την πρόληψη. Μπορεί επίσης να προτείνει και ασφαλείς φαρμακευτικές αγωγές αφού η ΑΙ έχει την δυνατότητα να «αυτοεκπαιδεύεται» και να ανασυνδυάζει στοιχεία από προηγηθείσες ατελείς προσπάθειες. Η ΑΙ στην φαρμακευτική έρευνα οδηγεί σε συντόμευση του χρόνου ανάδειξης νέων πιο αποτελεσματικών φαρμάκων και εμβολίων που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα όπως βιώσαμε με τα ειδικά εμβόλια της αναπάντεχης και μη αναμενόμενης πανδημίας του κορονοϊού.
Ασθενείς και ψηφιακή υγεία
Με την ψηφιακή υγεία οι ασθενείς πλέον που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές, ή δυσκολεύονται να επισκεφθούν μονάδες υγείας είτε επειδή είναι υπερήλικες ή έχουν κινητικές δυσκολίες μπορούν να βρίσκονται υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση μέσω από «έξυπνες» τεχνολογικά εξελιγμένες συσκευές. Καρδιολογικοί ή διαβητικοί ασθενείς μέσω αισθητήρων που προσαρμόζονται στο σώμα τους παρέχουν στην ιατρονοσηλευτική μονάδα να παρακολουθεί εξ ’αποστάσεως την καρδιακή λειτουργία ή τις αυξομειώσεις του σακχάρου αίματος ενώ παράλληλα οι συσκευές προειδοποιούν όταν «αντιληφθούν» ότι επίκειται ιατρικό συμβάν ώστε να γίνουν έγκαιρα οι απαιτούμενες παρεμβάσεις.
Άλλο ένα νέο επαναστατικό γεγονός στο χώρο της ιατρικής αποτελούν τα λεγόμενα «έξυπνα» χάπια. Ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μικροσκοπικές ηλεκτρονικές συσκευές – αισθητήρες που με την κατάποση τους, όπως τα συμβατικά χάπια, από τον ασθενή θα ταξιδέψουν στο πεπτικό σύστημα και θα διακρίνουν την ύπαρξη, την εξέλιξη και την έκταση παθολογικών διεργασιών σε περιοχές του σώματος που δεν φθάνουν τα συμβατικά ενδοσκόπια. Τέλος αναπτύσσονται νανορομπότ που θα επεμβαίνουν θεραπευτικά σε βλάβες των αγγείων και σε κακοήθειες. Έτσι οι εφαρμογές της ΑΙ ενισχύουν την δημόσια υγεία αφού με λιγότερες απαιτήσεις σε προσωπικό, εξοπλισμό, μείωση εισαγωγών – μακρόχρονων νοσηλειών σε νοσοκομεία οδηγούμαστε όχι μόνο σε επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης αλλά και σε εξοικονόμηση πόρων ώστε να καταπολεμούνται με επιτυχία οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες στην παροχή υγείας στο γενικό πληθυσμό.
Οι δύο πλευρές του νομίσματος
Όμως κάθε νόμισμα έχει δύο πλευρές και έτσι οι επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στη παγκόσμια κοινότητα δεν μπορεί να είναι μόνο θετικές. Υπάρχει πάντα ο φόβος της αντικατάστασης του ανθρώπινου δυναμικού από τις μηχανές που θα αυξήσει τα ποσοστά ανεργίας και που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχολογικές επιβαρύνσεις των ανέργων και πιθανά σε αύξηση εγκληματικότητας. Παράλληλα αναδύεται ένα ευρύ φάσμα ηθικών προβληματισμών αν τελικά σαν ένα φανταστικό σενάριο το ανθρώπινο είδος θα πάψει να σκέπτεται απόλυτα εξαρτημένο από τις τεχνολογικές εφαρμογές. Επιπλέον, η ΑΙ κατέχοντας όλες τις βάσεις δεδομένων και τα ευαίσθητα προσωπικά μας στοιχεία αποτελεί μια πολύτιμη τράπεζα πληροφόρησης που η τυχόν διαρροή τους αποτελεί ηθικό και νομικό πρόβλημα. Αν για παράδειγμα οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες αποκτήσουν πρόσβαση στους ιατρικούς φακέλους πολιτών με αυξημένο κίνδυνο νόσησης για κάποια ασθένεια, ίσως αρνηθούν να τους ασφαλίσουν ή να απαιτήσουν σημαντικό επασφάλιστρο στιγματίζοντας τους υγειονομικά και κοινωνικά.
Η εποχή προχωρά και το ποτάμι της τεχνολογικής εξέλιξης δεν γυρνά πίσω. Επομένως κάθε αμφιλεγόμενο θέμα όπου διίστανται οι απόψεις θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και να επιλυθεί άμεσα. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί μια ισορροπία μεταξύ του ανθρώπου και της τεχνολογίας γιατί μόνο με τη βέλτιστη συνεργασία τους θα προασπιστεί η ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ευαγγελία Σκυριανού
Απόφοιτος Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιώς
Παναγιώτης Χαλβατσιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας -Διαβήτη Ιατρική Σχολής Εθνικού Και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
