Του Κώστα Μποτόπουλου
Είδαμε την προηγούμενη βδομάδα πού βρισκόμαστε, τη μεγάλη εικόνα της οικονομίας μέσα στο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Ας προσπαθήσουμε σήμερα να ανιχνεύσουμε τα μονοπάτια στα οποία οδηγείται η οικονομία μέσα από 4 δομικές «διορθώσεις» που βρίσκονται σε εξέλιξη.
- Η διόρθωση των στόχων. Η χώρα μας μόλις έβγαινε, στην αρχή του 2020, από μια υπερδεκαετή περιπέτεια πολιτικής και δημοσιονομικής κατάπτωσης, λιτότητας, ύφεσης και παρακμής και ήλπιζε βάσιμα, με μια νέα κυβέρνηση και ένα νέο πρόγραμμα –που πάντως δεν είχαν δώσει άμεσα αποτελέσματα- ότι θα μπορούσε επιτέλους να αρχίσει να αναπτύσσεται, να αναμορφώνεται και να ανακτά το χαμένο έδαφος και τη χαμένη διεθνή θέση. Η νέα αναγκαστική λόγω της πανδημίας ύφεση αλλάζει άρδην τους στόχους, βραχυπρόθεσμους αλλά και μεσοπρόθεσμους: πάλι είμαστε αναγκασμένοι να παίξουμε άμυνα αντί να βγούμε στην επίθεση.
Διατήρηση του κοινωνικού ιστού, δημόσιες παρεμβάσεις, στήριξη των αδύνατων στρωμάτων και επαγγελματικών ομάδων, ενέσεις επιβίωσης –ιδίως στο πεδίο της απασχόλησης, του τουρισμού, των υπηρεσιών-, αντί για επενδυτική επέλαση, αντιστροφή του κλίματος, μεταρρυθμίσεις διευκολυντικές της ανάπτυξης, άρα με «πολιτικό κόστος». Η διάσωση είναι πρώτη προτεραιότητα, το διεθνές κλίμα δεν σπρώχνει προς τα μπροστά, η αβεβαιότητα είναι εχθρός των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων. Το δύσκολο έργο της κυβέρνησης γίνεται ακόμα δυσκολότερο λόγω της αναζωπύρωσης των εθνικών θεμάτων και της διαρκούς απειλής του μεταναστευτικού σε έναν κόσμο, και μια γειτονιά, που, κυριολεκτικά, καίγονται.
Η κυβέρνηση θα πρέπει να κριθεί όχι με βάση τις προ πανδημίας υποσχέσεις και φιλοδοξίες της αλλά για τις επιδόσεις της στη δύσκολη πλοήγηση ανάμεσα στις ανάγκες της συγκυρίας και τη μη πέρα από το αναγκαίο μέτρο παρεμπόδιση της πάντα εκκρεμούσας αλλαγής οικονομικού και κοινωνικού παραδείγματος. Από αυτή την άποψη, το γεφύρωμα προγράμματος στήριξης και προγράμματος ανάπτυξης, η έστω αργή αλλά διαρκής πρόοδος κάποιων εμβληματικών επενδύσεων (με πρώτο αλλά ουχί μόνο το Ελληνικό), η συγκεκριμενοποίηση των έργων της «πράσινης ανάπτυξης» και οι ακριβείς διαρρυθμίσεις που θα υπηρετούν την υπεσχημένη και αναμενόμενη φορολογική ελάφρυνση, θα αποτελέσουν άμεσα και κρίσιμα δείγματα γραφής. Με πρώτη δοκιμασία την κατάθεση του εθνικού σχεδίου αξιοποίησης των κοινοτικών πόρων και τα σχόλια που θα αρχίσουν να γίνονται ήδη από το Eurogroup αυτών των ημερών.
Αλλά και διεθνώς άλλαξαν οι προτεραιότητες: τόσο στην ευρωζώνη όσο και στις άλλες αναπτυγμένες οικονομίες, το βάρος πέφτει στην απασχόληση (παρεμφερείς παρεμβάσεις του Προέδρου της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας και του πρώην Πρωθυπουργού της Αγγλίας Γκόρντον Μπράουν) και στη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ο πληθωρισμός εκ των πραγμάτων χάνει τη σημασία του ως βασικού κριτηρίου για την άσκηση νομισματικής πολιτικής (ήδη η Ευρωζώνη εισήλθε σε από-πληθωρισμό για πρώτη φορά μετά από 4 χρόνια) και ζητούμενο είναι η ύπαρξη ευελιξίας για την υπηρέτηση ευρύτερων από τον πληθωρισμό και τη σταθερότητα των τιμών στόχων. Αυτή η εξέλιξη καθιστά την ανάγκη διεθνούς συνεργασίας (διεθνών οργανισμών, κυβερνήσεων μεταξύ τους αλλά και πολιτικού με «τεχνοκρατικό» επίπεδο) αδήριτη. Δυστυχώς, αλλά χωρίς αυτό να εκπλήσσει, παραμένει ζητούμενο.
- Η διόρθωση των Χρηματιστηρίων. Ήταν προβλέψιμο ότι δεν μπορούσε ένα διαρκέσει επ’ άπειρον η τεχνητή χρηματιστηριακή ευφορία και η αποσύνδεση των αγορών κεφαλαίων από την πραγματική οικονομία. Αυτή τη βδομάδα η πτώση ήρθε από τη Wall Street και εξαπλώθηκε σχεδόν σε όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου. Χτύπησε κυρίως τον τεχνολογικό δείκτη Nasdaq (απώλειες 3,3% μετά από ένα ξέφρενο όσο και αδικαιολόγητο ράλι) αλλά και τον εταιρικό δείκτη S&P 500, καθώς και τον βιομηχανικό Dow Jones. Πανδημία και διαρκή σκαμπανεβάσματα στην εξάπλωση του ιού και την πρόοδο των εμβολίων, επερχόμενες αμερικανικές εκλογές σε κλίμα πρωτοφανούς πόλωσης, διάσπαρτες γεωπολιτικές απειλές, βύθιση τεράστιων οικονομιών όπως της Ινδίας, της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Τουρκίας, κάθε άλλο παρά εξαφάνιση «φουσκών» -όλα αυτά δικαιολογούν και την πτώση και ανησυχία για το μέλλον. Το θέμα είναι πού θα «κάτσουν» τα διεθνή Χρηματιστήρια και τι ακριβώς θα αποτυπώνουν.
Η τάση άγγιξε και το Χρηματιστήριο Αθηνών με απώλειες, σε κάποιες συνεδριάσεις, της τάξης του 3%. Κυρίως δόθηκε η ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε όλα τα ευάλωτα και δυσκόλως ανατάξιμα χαρακτηριστικά της αγοράς μας: μεγάλη εξάρτηση από τη διεθνή συγκυρία και τις εξελίξεις στα περιφερειακά θέματα (Τουρκία), απουσία φρέσκων κεφαλαίων και εγχώριων θεσμικών χαρτοφυλακίων, δυσκολία συναρμογής με το ευρωπαϊκό πλαίσιο που κι αυτό (Capital Markets Union) βρίσκεται, για να το πούμε ευγενικά, σε ύφεση.
- Η διόρθωση του Brexit. Ένα Brexit χωρίς συμφωνία -όχι «σκληρό», γιατί σκληρό θα είναι ούτως ή άλλως, αλλά με άλμα στο γκρεμό- βρίσκεται, όχι τόσο ξαφνικά αλλά πιο απότομα από όσο θα περίμεναν ακόμα και οι απαισιόδοξοι, προ των πυλών.
Το μεγάλο γεγονός της εβδομάδας ήταν η πολιτικά, θεσμικά και διαπραγματευτικά αδιανόητη απόφαση της κυβέρνησης Τζόνσον να στείλει στη Βουλή νομοσχέδιο με το οποίο συντελείται ωμή όσο και παράνομη υπαναχώρηση, σε θέματα που αφορούν τη Βόρεια Ιρλανδία, από τη «Συμφωνία» των τελών του περασμένου έτους μεταξύ Βρετανίας –ΕΕ, που υποτίθεται ότι αποτελούσε τη βάση των διαπραγματεύσεων. Με διατάξεις που, δήθεν «ξεκαθαρίζοντας λεπτομέρειες», δίνουν δυνατότητα σε Υπουργούς της βρετανικής κυβέρνησης να αλλάζουν μονομερώς συμφωνηθέντες όρους, η Βρετανία, ούτε λίγο ούτε πολύ, παραβιάζει μια διεθνή συμφωνία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αξιοπιστία της, την ψυχική αντοχή της Ένωσης και τη συνέχεια των διαπραγματεύσεων. Αν προστεθεί η «κόκκινη» για τους σκληρούς της κυβέρνησης Τζόνσον, και τον ίδιο τον όπου-φυσάει-ο-άνεμος Πρωθυπουργό, γραμμή της αρμοδιότητας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (που επίσης είχε επί της αρχής συμφωνηθεί), καθώς και η μηδενική πρόοδος στα ζητήματα της αλιείας και των (αναγκαίων για να υπάρξει εμπορική συμφωνία) κοινών αρχών στους τομείς του ανταγωνισμού, του περιβάλλοντος και της υγείας, η εικόνα είναι καθαρή: πλήρες αδιέξοδο.
Η κλεψύδρα αδειάζει –ο ίδιος ο Τζόνσον είχε κάνει λόγο για συμφωνία ως τα μέσα Οκτωβρίου ή μη συμφωνία-, οι δύο πλευρές σκληραίνουν αντί να μαλακώνουν τη στάση τους, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έχει ξεγράψει τη Βρετανία, το πείσμα και η αυτοπαγίδευση υπερισχύουν της λογικής και της οικονομικής πραγματικότητας, όπως απεικονίζονται, μεταξύ άλλων, από την πτώση της λίρας και τις προειδοποιήσεις όλων των παραγόντων της βρετανικής επιχειρηματικότητας: η Βρετανία ετοιμάζεται να σωρεύσει στον εαυτό της, την Ευρώπη και την παγκόσμια οικονομία μια επιπλέον, εντελώς αχρείαστη και απολύτως αυτοκτονική, θύελλα.
- Η γεωπολιτική διόρθωση. Με μία λέξη: Κίνα. Εκμεταλλευόμενη το μέγεθός της και την παραγωγικότητα της, τον αυταρχισμό του καθεστώτος, την ύπαρξη και τα συνεχόμενα λάθη του Τραμπ, έναν εμπορικό «πόλεμο» που εγκλωβίζει αυτούς που προσπαθούν να την εγκλωβίσουν, την τεράστια ήπια ισχύ και επιρροή της (μέσω κεφαλαίων και αγορών κεφαλαίου, επενδύσεων σε υποδομές ανά τον κόσμο, τεχνολογικής υπεροχής, διάσπασης του «δυτικού μοντέλου» εκ των έσω, προσεταιρισμό της «αυταρχικής διεθνούς» με επικεφαλής τη Ρωσία), η Κίνα προχωρά υπόγεια κι αρχίζει να απειλεί φανερά.
Μόνο αυτή τη βδομάδα είχαμε συνοριακά στρατιωτικού χαρακτήρα επεισόδια με την Ινδία, επέκταση του στρατιωτικού νόμου στο Χονγκ Κονγκ, ανοιχτή εργαλειοποίηση της πανδημίας από τον πρόεδρο μέσα στη Μεγάλη Σάλα του Λαού και νίκες της Κίνας στα μέτωπα της τεχνολογίας και της πρόσβασης στα δεδομένα (big data). Ο μετά την πανδημία κόσμος, ακόμα και με άλλον Αμερικανό πρόεδρο, θα είναι ένας κόσμος με ακόμα ισχυρότερη Κίνα, δηλαδή με προβλήματα δημοκρατίας, διαφάνειας και υγιούς οικονομικού ανταγωνισμού.
- Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρ. Ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Σύμβουλος Διοίκησης στην Τράπεζα της Ελλάδας και εταίρος στη δικηγορική εταιρία «Λαμπαδάριος και Συνεργάτες». Τα σχόλιά του στο economico.gr δημοσιεύονται κάθε Σάββατο
